Социальнай ситимнэрэгэ тус хаартыскаларын, статустарын, ис санааларын, араас персональнай дааннайдары тарҕатар дьон потенциальнай киберсталкердарга «бэлэм аһылык» буолаллар диэн бэйэтин санаатын 3-с №-дээх Өрөспүүбүлүкэтээҕи килиниическэй балыыһа информацияҕа куттал суох буолуу исписэлииһэ Михаил Яковлев этэр.
«Stalking» диэн тыл английскай тылтан тылбаастаатахха сойуолаһыы диэн. Боростуой тылынан эттэххэ, туора киһини кэтээн көрөн сойуолаһыы, чаастатык, хатыланар сибээһи олохтооһун, кутталлаах, салгытыылаах, сэнээһиннээх биллэриилэри ыытыы диэн өйдөнөр.
Бүгүҥҥү күҥҥэ сойуолааһыҥҥа элбэхтик түбэһэр дьонунан биллиилээх кинематографтар, ырыаһыттар, киэҥ эйгэ бэрэстэбиитэллэрэ, биллэр суруйааччылар уонна музыканнар буолаллар. Сталкинг туһунан биир биллэр, тарҕаммыт холобурунан 1992 с. тахсыбыт Уитни Хььюстон уонна Кевин Костнер кылаабынай оруолларга кыттыылаах “Телохранитель” диэн киинэҕэ биллэр киһини сойуолаһыы буолар.
Ол эрээри, күннээҕи олоххо-дьаһахха көннөрү дьону сойуолаһыыны умнумуохха наада. Биллэр-көстөр киһи бэйэтин көмүскэнэн, көмүскүүр адвокаты наймылаһар кыахтаах буоллаҕына, көннөрү киһи ыарахан сойуолаһыы иннигэр аһаҕастык туран биэрэригэр тиийэр, кыайан көмүскэнэр кыаҕа суох.
Киберсталкердар сиэртибэлэринэн, сойуолаһааччылар бэйэлэрин курдук, эмиэ боростуой дьон буолаллар. Биир офиска урут бииргэ үлэлээн ааспыт эбэтэр оҕо эрдэхтэн билсэ сылдьыбыт урукку доҕотторо буолуохтарын сөп. Сойуолаһааччы эмискэ бэйэтин сиэртибэтин ханнык эмэ маҕаһыыҥҥа, пааркаҕа сылдьан эбэтэр ситимҥэ хасыһа олорон о.д.а. сирдэргэ булуон сөп.
Дьэ, итинник түгэҥҥэ көмүскэнэргэ туох дьайыылары оҥорор туһунан, күннэтэ хакердар атаакаларын утарсар опыттаах 3-с №-дээх Өрөспүүбүлүкэтээҕи килиниичэскэй балыыһа информацияҕа куттал суох буолуу исписэлииһэ Михаил Яковлев «Якутия» хаһыакка кэпсээтэ.
«Сойуолаһар сталкердары кытта хапсыстахха, бастатан туран, персональнай дааннайдаргын уонна компьютернай тиэхиньикэҕин көмүскэллээх оҥоруохтааххын. Бу смартфон да буоллун, үлэлиир көмпүүтэриҥ, ноутбук да буоллун, барытыгар антивирус туруоран, эбэтэр атын ханнык баҕарар информацияны көмүскүүр бырагырааманан хааччыйыахтааххын. Иккиһинэн, үһүс сирэйдары бэйэҕит сибээскит ситимнэригэр киллэримэҥ, саарбах саайтарга кииримэҥ, ханна да, кимиэхэ да счеккут банковскай реквизиттарын хаалларымаҥ», — диэн Михаил бэйэтин сүбэтин этэр.
«Билиҥҥи кэмҥэ киэҥник тарҕаммыт социальнай ситимнэргэ олус элбэхтик киирэн, тус бэйэ дааннайдарын, хаартыскаларын, персональнай дааннайдарын бэйэҥ да билбэккинэн тарҕатар олус сэрэхтээҕин өйдүөххэ наада. Итинэн сойуолаһааччы сталкердар олус туһаналлар.
Киһи бэйэтин билсиилээхтэрин, доҕотторун эбэтэр кумирдарын ситимҥэ киирэн көрөрө дуу, эбэтэр сойуолаһааччы бэйэтин сиэртибэтигэр болҕомтотун күүскэ хатыыра дуу олох атын көстүү буолар. Маннык сойуолаһыы патологическай көрүҥҥэ кубулуйар уонна сойуолаһан көрдөөн булуу ыарыылаах идиэйэҕэ кубулуйуон сөп», — диэн сэһэргэһээччи түмүктүүр.
Михаил Михайлович Дьокуускайдааҕы П.И.Дудкин аатынан сибээс уонна энергетика колледжын бүтэрбитэ уонна билигин информацияҕа куттал суох буолуу исписэлииһинэн үлэлиир. Кини сүрүн эбээһинэстэригэр информацияҕа куттал үөскээбит быһылааннарын регистрациялааһын, персональнай дааннайдары көмүскээһин, Федеральнай сулууспа техническэй уонна экспертнай хонтуруолун бэрэбиэркэтигэр бэлэмнэнии, информацияны харыстыыр сириэстибэлэри кытта үлэни ыытыы, ситим графигын хонтуруоллааһын, тэрилтэ көмпүүйтэрдэрин алдьаныыттан көмүскээһин курдук о.д.а. үлэлэр киирэллэр.