Киһи олоҕо араас буолар. Уустуктардаах, санаа түһүүлээх, хомойуулаах, хотторуулаах, кыаллыбаттаах. Маннык түгэннэргэ киһиэхэ чугас дьонун болҕомтото эрэ буолбакка, профессиональнай көмө хайаан да көрүллүөхтээх. Мэһэйи туоратар, санааны эрчимирдэр, күннээҕи олоҕу тупсарар туһугар күнтэн күн социальнай үлэһиттэр уопсастыбабыт, тулалыыр эйгэбит чөл буолуутугар үлэлэһэллэр. Кинилэр сүрэхтэрин сылааһын дьоҥҥо аныыр, күннэтэ кырдьаҕастарга, кыаматтарга, инбэлиит оҕолорго көмөлөһөр, чэпчэкитэ суох үлэлээх дьон. Саҥа үйэ саҕаланыыта Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Владимир Владимирович Путин бэс ыйын 8 күнүн социальнай эйгэ үлэһиттэрин күнүнэн биллэрбитэ.
Өрөспүүбүлүкэтээҕи доруобуйаларыгар хааччахтаах оҕолору реабилитациялыыр киин үлэҕэ киирбитэ номнуо алтыс ыйыгар барда. Киэҥ-куоҥ, сабыс саҥа дьиэ иһэ, киһи мунуох курдук, улахан. Куорат кытыытыгар турар буолан, салгына, чуумпута дьикти. Субуруччу кэчигирэспит араас саастаах оҕолор остолобуой диэки ааһаллар. Аактабай саалаҕа үөрэх сэминээрэ буола турар.
Сотору кэминэн сынньалаҥ биллэрэллэр. Саалаттан дьон тахсан барар, аҕыйах киһи ситэ тугу эрэ кэпсэтэ хаалаллар. Кинилэр быыстарыгар Зинаида Семеновна Максимова. Социальнай эйгэҕэ өр кэмҥэ үлэлээбит, үгүс билиилээх-көрүүлээх салайааччы. Куруук түбүктээх үлэ үгэнигэр сылдьар эрээри, бириэмэтэ төһө да ыгым буоллар, интервью биэрэргэ саарбахтаабакка сөбүлэстэ. Очоҕос курдук уһун көрүдүөр устун хааман, сымнаҕас дьыбааннарга ааһабыт. Хас биирдии көрсүбүт улахан киһилиин, оҕолуун буоланнар, Зинаида Семеновнаны көрөөт, мичээрдии түһэллэр, дорооболоһоллор. Кырачааннар ытысчааннарынан далбаатыы-далбаатыы, минньигэс куоластарынан бииргэ «ыс-траас-ту-буй-тэ» дииллэр.
Зинаида Семеновна Максимова 2017 сыллаахха реабилитациялыыр киин салайааччытынан анаммыта. Социальнай үлэһит күнүгэр анаан бииргэ үлэлиир дьонун эҕэрдэлээтэ уонна үлэтин, идэтин туһунан кылгастык кэпсээтэ:
– Мин бэйэм, хара маҥнайгыттан култуура үлэһитэ, эдэр эрдэхпинэ социальнай эйгэҕэ үлэлиэм диэн сэрэйбэт этим. Олоҕум күһэйбитэ. Оҕом истибэт буолан төрөөбүтэ, кинини атаҕар туруорар сыалтан, бу идэҕэ кэлбитим. Элбэхтик бэйэм үөрэнэн, билэн-көрөн, идэбин саҕалаабытым. Социальнай үлэ киһини төрүөҕүттэн кырдьыар диэри арыаллыыр. Биһиги кииммит үлэтин туһунан эттэххэ, ахсынньы ыйтан, бырабыыталыстыба үгүс өйөөһүнүнэн, үлэлии турабыт. Соторунан, штат туоллаҕына, биир кэмҥэ икки сүүскэ тиийэ оҕону кытта үлэлэһэр буолуохпут.
Оҕо биһиэхэ бастакытын кэлэригэр араас быраас көрүүтүн ааһар, онтон бары мустан мунньах тэрийэбит уонна «маршрут реабилитации» диэни оҥоробут. Оҥорор кэммитигэр сүрдээх элбэхтик хас биирдии оҕо доруобуйатын ырытабыт, эмтэниитин былаанныыбыт. Ол кэнниттэн оҕо дьарыктарга сылдьар, араас процедуралары ааһар. Инньэ гынан үлэбит элбэх. Аҥардас оҕону эрэ кытта буолбакка, төрөппүттэри кытта дьарык эмиэ ыытыллар. Оҕону кытта үлэ табылларын төрүөтэ сүрүннээн төрөппүт туругуттан, кини санаатыттан-оноотуттан тутулуктаах. Ол иһин улахан дьону кытта ыкса үлэлииргэ кыһаллабыт. Оҕолорбут сайдыыларын көрөн, олус үөрэбит. Дьоллоох сырыттыннар эрэ уонна үтүө киһи буола улааттыннар.
Социальнай эйгэҕэ үлэлиир дьон куруук билиитин хаҥата сылдьарын аныгы үйэ түргэн тэтимэ ирдиир. Киэн тутта кэпсиир ситиһиилэрбититтэн биирдэстэрэ – Г.А. Альбрехт аатынан Санкт-Петербурдааҕы федеральнай инбэлииттэри реабилитациялыыр, чинчийэр киини кытта үөрэх тэрийэр туһунан дуогабарга илии баттаспыппыт уонна ситиһиилээхтик үлэлэһэ сылдьабыт.
Кэллиэгэлэрбин бука барыларын социальнай сулууспа 100 сылынан уонна социальнай үлэһит күнүнэн эҕэрдэлиибин! Биһиги улахан тулуурдаах, элбэх билиилээх уонна үчүгэй, кытаанах доруобуйалаах буоллахпытына эрэ, дьон туһугар ис сылааспытын үллэстэр үлэбит таһаарыылаах буолуоҕа. Ол иһин хас биирдиигитигэр тулууру, элбэх билиини, чөл буолууну баҕарабын!
Света ИВАНОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru