2020 сыл кулун тутар 20 күнүгэр дойду бэрэсэдьиэнэ Владимир Путин дьиэ кэргэҥҥэ эбии көмө оҥорор туһунан ыйаахха илии баттаабыта. Ыйаах чэрчитинэн муус устар 9 күнүгэр Ил Түмэн уочараттаах мунньаҕар бу саҥа төлөбүр өрөспүүбүлүкэбитигэр олохтонорун туһунан сокуон ылыныллыбыта.
edersaas.ru
Бу туһунан Саха Өрөспүүбүлүкэтин Үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга министиэристибэтин демография уонна дьиэ кэргэн эпиэкэҕэ уонна бэпэчиитэлистибэҕэ департаменын салайааччытын солбуйааччы Сардаана Самсоновалыын кэпсэттибит.
— Сардаана Васильевна, үс сааһыттан сэттэтигэр диэри саастаах оҕолорго ый аайы оҥоһуллар босуобуйа туһунан балачча киэҥник тарҕанна. Манна кимнээх, хайдах тиксэллэрин, ханнык киритиэрийдэр баалларын туһунан сырдатыаххыт дуо?
— Дойду бэрэсидьиэнэ 3-7 саастаах оҕолордоох дьиэ кэргэҥҥэ көмө босуобуйа олохтообута. Бу төлөбүр аадырыстаах көмө буолар. Ол эбэтэр, көмөнөн кыра дохуоттаах дьиэ кэргэттэр туһаналлар. Өскөтүн, биир киһиэхэ тиийинэн олоруу дохуота бастакы зонаҕа (хоту улуустар ) 20 044 солкуобайтан кыра дохуоттаах, эбэтэр иккис зонаҕа – 16 780 солкуобайтан кыра дохуоттаах буоллахтарына, ити олохтоммут көмө төлөбүргэ тиксэллэр.
Икки оҕолоох ыал ыйдааҕы дохуоттара ортотунан 67-80 тыһыынча солкуобайтан кыра буоллаҕына, бу көмөҕө тиксэллэр. Ый аайы бэриллэр көмө кээмэйдэрэ икки зонанан тыырыллан бэриллэр. Ол курдук, бастакы зонаҕа олорор дьиэ кэргэттэргэ төлөбүр кээмэйэ 2020 сылга оҕоҕо көрүллүбүт тиийинэн олоруу кээмэйин 50%-на диэн буолар. Итини уу харчыга таһаарар буоллахха, бастакы зонаҕа олорооччулар биир оҕоҕо 8 651 солкуобайы ылыахтара. Бу көмөнү оҕо үс сааһын туолбутуттан саҕалаан, сэттэ сааһын толору хабан туран бэриллэр. Онон оҕо аҕыс сааһын туоллаҕына, төлөбүр тохтуур.
— Кыаммат дьиэ кэргэн дохуотун хайдах быһыылаахтык көрөҕүт? Бу дьон сайабылыанньаларын хаһааҥҥыттан биэрэллэрий?
— Кыаммат дьиэ кэргэн дохуотун көрөөһүнү, төлөбүр бэрээдэгин муус устар 9 күнүгэр ылыллыбыт сокуоҥҥа олоҕуран Ил Дархан Айсен Николаев дьаһалынан бигэргэтиллиэхтээх. Ыам ыйыттан сайабылыанньалары ылан барыахпыт. Бэс ыйын бастакы күнүттэн босуобуйалар түһэн киирэн барыахтаахтар.
— Өскөтүн, арай, бу ыал үстэн сэттэтигэр диэри хас да оҕолоох буоллуннар, барыларыгар көмө ааҕыллар дуо?
— Бу ыал үстэн сэттэлэригэр диэри саастаах оҕолордоох буоллахтарына, бу оҕолоругар барыларыгар ити көмөнү ылаллар. Көмө тохсунньу ыйтан ааҕыллан оҥоһуллар. Өскөтүн, оҕо үс сааһын кулун тутар ыйга туолбут буоллаҕына, босуобуйа кулун тутар ыйтан ааҕыллар, оҕо төрөөбүт күнүттэн.
— Коронавирус дьаҥынан ситимнээн дьиэҕэ хааччахтанан олоруу биллэриллибитэ. Докумуону хайдах быһыылаахтык хомуйаҕыт?
— Дьоҥҥо уустуктары үөскэппэт туһуттан, докумуону хомуйууну бэйэбит оҥоробут. Биэдэмэстибэлэр икки ардыларынааҕы «запрос» быһыытынан ылыахтаахпыт. Көмөнү ылааччы аҥардас сайабылыанньатын e-yakutia портал нөҥүө ыытар.
— Өрөспүүбүлүкэбит үрдүнэн кыаммат-түгэммэт ыал ахсаана элбэх. Бэйэ бас билэр дьиэтэ суох киһи бырапыыската суох буоллаҕына хайдах буолар?
— Бу чахчы улахан кыһалҕа. Оччотугар куортамнаан олороллорун туһунан дуогабардарын «запрос» быһыытынан ылыахпытын сөп. Бу эмиэ чахчы олорор сирин бигэргэтэр докумуон буолар. Төлөбүр кээмэйин быһаарыыга олорор сирин бигэргэтии хайаан да наада. Онон быстах да кэмҥэ олохсуйбут сирин ыйара учуоттанар.
— Төрөппүттэр алта ыйдааҕы дохуоттарынан (2НДФЛ) учуоттуугут дуо?
— Маны быһаарар буоллахха, сайабылыанньа биэрээччи алта ый кэнниттэн сайабылыанньа бэриллибит күнүттэн саҕалаан уон икки ыйдааҕы дохуота учуоттанар. Онон, 2018 cыл эмиэ хаарыллан ылар. Бу дохуоту барытын ааҕан, ким босуобуйа ылара дуу, ылбата дуу учуоттанар.
— Оттон кулун тутар ыйга үлэтиттэн уурайбыт киһи хайдах гынарый?
— Үлэтэ суохтар учуоттарыгар турбут дьон инники дохуоттара учуоттаммат. Онон үлэтэ суох хаалбыт, итиэннэ учуокка турбут дьон дохуота бу төлөбүрү анааһыҥҥа ирдэниллибэт.
— Сардаана Васильевна, сиһилии кэпсээниҥ иһин махтанабын. Тус үлэҕитигэр ситиһиилэри баҕарабын!
Ульяна ЗАХАРОВА, edersaas.ru