Ахсынньы 19 күнүгэр Былатыан Ойуунускай аатынан Саха тыйаатыра көрөөччүлэрин «Алгыстаах этинии» диэн моно-испэктээкил премьератыгар ыҥырар.
edersaas.ru
СӨ үтүөлээх артыыската Софья Сергучева-Баранова суруйуутугар уонна туруоруутугар турар моно-испэктээкил артыыска үбүлүөйдээх сааһыгар ананар.
Моно-испэктээкил көрөөччүлэргэ тахсыан иннинэ артыыска туох санааттан дыраама маннык уустук, сэдэх жанрыгар ылсыспытын ыйыталастым.
«Мин айылҕам хата улаханнык ыллата сатаабат диэн үөрэ саныыр курдугум. Онтон 40 сааспын туолан баран, дьэ, ис-испиттэн иэйэ-куойа ыллыахпын баҕаран кэлбитим. Ырыа тыла-өһө, матыыба бэйэтэ киирэр буолбута. Ким эрэ миэхэ сибигинэйэн биэрэрин суруйар курдук туспа турукка киирэн хаалабын, барыта хартыына курдук арылыччы көстөн кэлэр. Арыт түүн уһукта биэрбитим, суруллуохтаах айымньым сюжеттарын сайыннара, дьоруойдарбын хамсата, кэпсэтиннэрэ сытар буолабын. Хаһан да истибэтэх архаическай тылларым киирэн кэлэллэр. Оччоҕо умнан кэбиһиэм диэн куттанан, туран кумааҕыга суруйан кэбиһэбин. Дэлэҕэ даҕаны биир эдьиийим: «Ити былыр үйэтээҕи ааспыты хас биирдии деталыгар, ымпыгар-чымпыгар диэри хайдах өйдүүгүн, уус-уран тылынан этэн кэбиһэҕин?», – диэн ыйытыа дуо? – диэн моно-испэктээкил суруллубут төрүөтүн кэпсээтэ.
Софья Иннокентьевна үөһээттэн этитиллэн суруллубут тиэкиһэ аны үөрэтээри гыннахха, олус уустугун бэлиэтиир.
Өйдүүн-санаалыын, эттиин-сиинниин эрэйдэнэн-муҥнанан кэлбит монологар сыдьааннарын дьикти дьарыктара, айылҕаттан бэриллибит сэдэх дьоҕурдара, иэйэр-куойар ырыалара, саха дьахтарын мэнэрийиитэ, этиниитэ барыта баар. Биир тылынан эттэххэ, өбүгэлэрин тууйулла, хаайылла сылдьыбыт кистэлэҥ иэйиилэрэ, санаалара, көрүүлэрэ (история чахчыларыгар олоҕурбут) хаһан эрэ кэпсэниэхтээх кэмнэрэ тиийэн кэлбиккэ дылы. Ол да иһин, артыыска өбүгэлэрин ааттарыттан саҥарар, кинилэр кэлэр көлүөнэҕэ этэ сатаабыттарын тириэрдэр. Ол быыһыгар «мин» диэн этэр санаата күлүккэ хаалбат.
Маныаха барытыгар артыыс араас форманы туттуоҕа. Чабырҕах, кэпсээн, дэгэрэҥ ырыа, кылыһахтаах тойук, олоҥхо, рок-муусука уо.д.а. саха норуота илдьэ сылдьыбыт үгэстэрэ барыта баар буолуохтара. Элбэх өс хоһоонун туһанар. Дьахтар оронугар тиийиэр диэри санаата 40-на уларыйар дииллэринии, испэктээкил тэтимэ бииртэн-биир уларыйан иһэр, ол гынан баран, биир кульминационнай түмүккэ аҕалар.
Софья Баранова аллаара, орто уонна үөһээ дойдулар тустарынан үс поэманы суруйбутун холбоон, биир чаастан ордуктаах моно-испэктээкил гынан таһаарда.
Баҕар ким эрэ: «Артыыска мин дууһам кылын таарыйарга холоммутун сөпкө ылыныам, өйдүөм дуо?» – диэн санаан ылыан сөп. Ол эрэн, Софья Баранова артыыска, драматург быһыытынан тыйаатыр сокуоннарын, жанрдарын экчи билэр, көрөөччүгэ тириэрдэр маастарыстыбаны баһылаабыт артыыска.
«…Көрөөччү өйдүөҕэ, ылыныаҕа. Омук көрөөччүлэрэ эмиэ өйдүөхтэрэ, биһириэхтэрэ диэн эрэнэ саныыбын. Ханнык баҕарар айымньыга ирдэниллэр үйэлээх тиэмэ – өй уонна сүрэх мөккүөрэ сытыытык турар.
Режиссерунан Сергей Потапов үлэлиэн баҕарбытым. Онуоха Сергейим: «Мин туруоран көрүөм этэ да, эйиэхэ өссө атын интэриэһинэй, баай фантазиялаах, моно-испэктээкиллэри туруорууга улахан дьоҕурдаарх режиссеру булан биэриэм», – диэн эппитэ. Онон Александр Титигиров туруоруутугар моно-испэктээкилбитин көрө кэлэргитигэр ыҥырабын», – диэн, мэлдьи соһуччу көрүүлээх, ураты жанрдаах испэктээкиллэри туруорар артыыска көрөөччүлэрин ыҥырар.
«Алгыстаах этинии» – Александр Титигиров туруоруута уонна сценографията, Сардана Федотова көстүүмнэрэ, Мичил Мекумянов муусуканан киэргэтиитэ. Испэктээкил нууччалыыга синхроннай тылбаастаах.
ЫСПЫРААПКА:
София Баранова – «Уол куолакал, “Алгыс”, “Кэнчээри-1966”, “Уһуктуу» драматическай айымньылар ааптардара.
2015 с. “Уол куолакал” диэн бэйэтин суруйуутугар уонна режиссуратыгар туруоруллубут историческай дырааманан үбүлүөйүн көрсүбүтэ. Бу – XIX уонна XX үйэлэр саҥатынааҕы сахалар итэҕэллэрин туһунан кэпсиир бастакы испэктээкил этэ.
“«Уһуктуу» дырааматын «Кыһыл көмүс» мааска бириэмийэ лауреата Сергей Потапов туруорбута. Бу треш-дыраама эмиэ араас элеменнэрдээх, режиссер ураты көрүүлэрдээх буолан, көрөөччүнү соһуппута, араас мөккүөрдээх кэпсэтиини таһаарбыта. Дыраамаҕа сэрии бэтэрээнэ бу орто дойдуттан арахса сатыыр. Ол эрээри, кинини туох эрэ тутар, кини дьайыыларыгар хас да киһи олоҕо тыктарыллан ааһар.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru