Кэлиҥҥи сылларга сиртэн үүнээйини ылыыга, сиргэ үлэҕэ болҕомто ууруллан, өрөспүүбүлүкэҕэ Бааһына күнүн ыытар үтүө үгэс олохтонно.
edersaas.ru
Быйылгы тэрээһин атырдьах ыйын 22-23 күннэригэр Хаҥалас улууһун Хачыкаат нэһилиэгэр Арассыыйа үтүөлээх мэхэньисээтэрэ Роман Куприянов салайар «Хачыкаат» тыа хаһаайыстыбатын кэпэрэтиибин базатыгар, Дьарапалаан учаастагар, ыытылынна. Онно Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин үлэһиттэрэ, учуонайдар, хаһаайыстыбалар салайааччылара, агрономнара, мэхэньисээтэрдэрэ, тыа хаһаайыстыбатыгар туттуллар тиэхиньикэлэри оҥорор хампаанньалар бэрэстэбиитэллэрэ — барыта 200-чэкэ киһи кытынна.
Бааһына күнэ Хачыкаакка ыытыллыбыта мээнэҕэ буолбата. Бастатан туран, «Хачыкаат» кэпэрээтип Хаҥаласка эрэ буолбакка, бүтүн өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн, Амма улууһун хаһаайыстыбаларын кэнниттэн, саамай улахан бааһыналардаах, туорахтаах култуураны үүннэриигэ инники күөҥҥэ сылдьар хаһаайыстыба буолар. Иккиһинэн, нэһилиэк суола-ииһэ үчүгэйинэн уонна киинтэн чугас сытарынан интэриэстээх дьону түмэргэ бэрт табыгастаах.
Бэртээхэй тиэхиньикэлэр!
Маҥнайгы күн сиртэн үүнээйини ылыыга идэтийбит хаһаайыстыбалар сүбэ мунньахтара тэрилиннэ. «Россельхозкиин» салаатын уонна “Сири оҥоруу сулууспата” судаарыстыбаннай бүддьүөт тэрилтэтин исписэлиистэрэ сир быйаҥнаах араҥатын байытар уоҕурдуулар саҥа көрүҥнэрин, о.д.а. тустарынан билиһиннэрдилэр. Бу күн агрономнар күннээҕи үлэҕэ туттуллар (почва температуратын, састаабын, хомуллубут бурдук куурбутун, сөҥүү түһүүтүн быһаарар тэриллэр, GPS навигатор) угуллубут “Агроном суумкатын” тутан үөрдүлэр.
Саха киһитэ тугу барытын тутан-хабан эрэ көрдөҕүнэ астынарын быһыытынан, сир уустара интэриниэтинэн эрэ көрөр тиэхиньикэлэрэ (саҥа хамбаайыннар, тыраахтардар, сири таҥастыырга, ыһыыга, хомуурга туттуллар тэриллэр) бааһынаҕа хайдах үлэлииллэрин астына көрдүлэр, итиэннэ ону оҥорор “Агромастер-Сибирь”, “Ростсельмаш” уонна “Агро-Альянс” хампаанньалар бэрэстэбиитэллэрин кытары атах тэпсэн олорон сэһэргэстилэр.
Сытыы киирсиилэр
Сарсыныгар мэхэньисээтэрдэр хамаанданан үс түһүмэхтээх күрэхтэһиилэрэ ыытылынна. Барыта сэттэ хамаанда Амма, Мэҥэ Хаҥалас, Уус Алдан, Чурапчы, Бүлүү улуустарыттан биирдии, итиэннэ Хаҥалас улууһуттан икки хамаанда кытыннылар.
Бастакы түһүмэххэ тыа хаһаайыстыбатын тиэхиньикэтин уонна суол быраабылаларын билиини тургутуу буолла. Күрэхтэһээччилэр бары даҕаны идэлэрин толору баһылаабыт, үлэлиир тимир көлөлөрүн биэс тарбахтарын курдук үчүгэйдик билэр эбиттэр. Уопуттаах мэхэньисээтэрдэр, омуннаабакка эттэххэ, тыраахтар туругун аҥаардас тыаһынан даҕаны быһаарар кыахтаахтар.
Иккис түһүмэх сири хорутууга ананна. Хас биирдии кыттааччыга 80 миэтэрэ усталаах, 35 миэтэрэ кэтиттээх сир быһыллан бэриллибитин, “Т-150” тыраахтарынан түргэнник, хаачыстыбалаахтык, агротехнология ирдэбилинэн хорутар туһугар уолаттар бары сатабылларын ууран үлэлээтилэр.
Түмүк түһүмэххэ “тырахтарыыстар биатлоннара” диэн саҥа көрүҥҥэ күөн көрсүһүү буолла. Хамаандалар сэрэхтээх буолуу ирдэбилин толору тутуһан, “Бөлөрүүс” тыраахтарга бырысыабы холбонууга, кууллаах эбиэһи тиэйиигэ, харааска кэннинэн астаран киириигэ, бырысыабы сүөкээһиҥҥэ, араарыыга, быһата, тырахтарыыс күннээҕи үлэтигэр үөрүйэҕи уонна сатабылы көрдөрүүгэ куоталастылар. Аны ол барыта сөкүүндэнэн-мүнүүтэнэн ааҕыллар буолан, муҥ кыраайынан түһүү буолла.
Ох курдук оҥостон кэлбит хамаандалар бары даҕаны бэртэр эбит эрээри, күрэхтэһии аата күрэхтэһии. Түмүккэ Уус Алдан улууһун хамаандата бастаан, “Senke SK 125” икки матасыыкылынан, биир бэнсиининэн үлэлиир “Kolner KGEG” генераторынан наҕараадаланна. Чурапчы мэхэньисээтэрдэрин хамаандата иккис миэстэҕэ тиксэн, “Senke SK 125” матасыыкыл уонна “Kolner KGEG” генератор хаһаайына буолла. Үһүс бочуоттаах миэстэни ылбыт «Нөмүгү агрофирма» хамаандата “Kolner KGEG” генераторы уонна икки “Sturm AW971125” иһэрдэр аппарааты тутта. Билиини тургутар түһүмэххэ чаҕылхайдык хоруйдаабыт «Хачыкаат» кэпэрэтиип хамаандата “Senke SK 125” матасыыкыл күлүүһүн тутта.
Сир уустара, быйаҥнаах бааһыналар хаһаайыннара, биир идэлээхтэрин кытары алтыһан, уопут атастаһан, күрэхтэһэн, дойдуларыгар үөрэ-көтө тарҕастылар. Кинилэри мантан күһүн хомуур үлэтэ кэтэһэр.
Александр АТЛАСОВ, Тыа хаһаайыстыбатын миниистирэ:
— Бааһына күнэ сиртэн үүнүүнү ылыыга сүрүн үлэни толорор агрономнарга, мэхэньисээтэрдэргэ, кинилэр маастарыстыбаларын үрдэтэргэ, уопут атастаһалларыгар, билиилэрин-көрүүлэрин хаҥатыналларыгар ананар. Урут, Сэбиэскэй Сойуус саҕана, мэхэньисээтэрдэр күрэхтэһиилэрэ сыллата ыытыллара. Ол үтүө үгэһи быйыл сөргүттүбүт. Кырдьык, кыһыннары-сайыннары тимир көлөнү кытта бодьуустаһар манан дьыала буолбатах. Сааскы ыһыы, күһүҥҥү хомуур, сайыҥҥы от үлэтэ — барыта мэхэньисээтэрдэртэн тутулуктаах. Быйылгы дьаһал үрдүк тэрээһиннээхтик ыытыллыбытын иһин, «Хачыкаат» кэпэрэтиип бары үлэһиттэригэр, Хаҥалас улууһун баһылыгар Гаврил Алексеевка, итиэннэ ыраахтан-чугастан кэлбит бары кыттааччыларга махталбын биллэрэбин. Тыа хаһаайыстыбатын сайдыытын өрөспүүбүлүкэтээҕи бырагырааматынан, 2015-2019 сс. бүддьүөттэн 288 мөл. солк. көрүллэн, 36 сири таҥастыыр тиэхинькэ ылылынна. Ону таһынан, тыа хаһаайыстыбатын тиэхиньикэтин оҥорор хампаанньалар табаары оҥорооччуларга тиэхиньикэни чэпчэтиллибит сыананан хаачыйалларыгар субсидия көрөр федеральнай бырагырааманан өрөспүүбүлүкэ 170 дуогабары түһэрсэн, 257 мөл. солк. суумаҕа 325 араас тиэхиньикэни (тэрили) аҕалла. Онуоха 2015 с. — 15 %, 2016 с. — 30 %, 2017 с. — 20 %, 2018 с. — 20-30 %, 2019 с. — 20 % чэпчэтии оҥоһуллан, хаһаайыстыбалар 63 мөл. солк. чэпчэтиинэн туһаннылар.
«Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru сайтыгар анаан Екатерина ЗАХАРОВА