Сийиэскэ саха дэлэгээтэ улахан этиини оҥордо

Ааптар: 
Бөлөххө киир:

 Москваҕа сэтинньи 15 күнүгэр тыа хаһаайыстыбатын кэпэрэтииптэрин VII Бүтүн Арассыы­йатааҕы сийиэстэрэ буолан ааста. Дойду бары эрэги­йиэннэриттэн 500 дэлэгээт кыттыбыт боччумнаах тэрээһинэ хайдах барбытын туһунан Тыа хаһаа­йыстыбатын министиэристибэтин Сүөһүнү ­иитиигэ, племенной үлэҕэ, кэпэрээссийэҕэ уонна хаһаайыннааһын дьоҕус киэптэригэр департаменын салайааччытын солбуйааччы Айаал Тимо­феев маннык кэпсээтэ:

edersaas.ru

— Бу сийиэс  “Агрохонтуруол” уонна “Чаянов” диэн бэйэлэрэ сүрүннэнэр, тыа хаһаайыстыбатын кэпэрэтииптэрин эрэбииси­йэлиир сойуустар, Тыа сирин кирэдьииттиир кэпэрэтииптэрин со­­йууһун уонна АККОР (Бааһынай хаһаайыстыбалар уонна тыа хаһаайыстыбатын кэпэрэтииптэрин ассоциациятын) тэрийиилэринэн, Арассыыйа Тыатын хаһаа­йыстыбатын  министиэристибэтин өйөбүлүнэн буолла.  Дэлэгээттэр бары эрэгийиэннэртэн  кэлбиттэр. Саха сириттэн тыа хаһаа­йыстыбатын миниистирин солбуйааччы Николай Афанасьев, өрөспүүбүлүкэтээҕи АККОР бэ­­рэсидьиэнэ Александр Артемьев салалталарынан, Ассоциация чилиэннэрэ: «СахаАгроПродукт» өрөспүүбүлүкэтээҕи тыа хаһаа­йыстыбатын кэпэрэтиибин сала­йааччы Константин Тимофеев, Сунтаартан “Кириэстээх” кэпэрэтиип салайааччыта Владимир Егоров, бу кэпэрэтиип отделениетын управляющайа Кирилл Данилов, инженер-мэхээнньигэ Василий Егоров, Ньурбаттан “ВилМар” кэпэрэтиип салайааччыта Игорь Сухаринов, Амматтан “Амма” кэпэрэтиип салайааччыта Айысен Черноградскай, “Баай-Ас” кэпэрэтиип салайааччыта Семен Андросов итиэннэ Усуйаанаттан «Таба-Яна» кэпэрэтиип салайааччыта Петр Томскай буолан сырыттыбыт. Даҕатан эттэххэ, хотугу улуустар бэрэстэбиитэллэрэ маннык сийиэскэ бу бастакы кыттыылара буолар.

Кэпэрээссийэҕэ  ураты болҕомто ууруллар

Сийиэс саҕаланыытыгар Арассыыйа тыатын хаһаайыстыбатын министиирин бастакы солбуйааччы Джамбулат Хатуов фермердэр киллэрбит этиилэринэн судаарыстыба өйөбүлүн ыры­чааҕа сыллата тупсарылларын бэлиэтээтэ. Быйылгы сылга гектарынан өйөбүлү салгыырга быһаарыллыбыта 800 мөлүйүөн солкуобайга диэри дохуоттаах тыа хаһаайыстыбатын табаарын оҥорооччуларга табыгастаах усулуобуйаны үөскэппитин эттэ.

Тыа хаһаайыстыбатын миниистирин солбуйааччы Оксана Лут, хаһаайыннааһын дьоҕус киэптэрин сайыннарыы – биһиги биир сүрүн сорукпут буолар, ол иһин кэпэрээссийэҕэ ураты болҕомтону уурабыт диэтэ. Ааспыт 2018 сылга кэпэрэтииптэр гранынан өйөбүл чэрчитинэн федерация бүддьүөтүттэн 2,6 млрд солкуобай ылбыттар, быйыл да  итинтэн итэҕэһэ суох харчы бэриллэр ­буолбут. Былырыын өйөбүлү ылбыт кэпэрэтииптэр 17,6 млрд сол­куобай суумалаах бородууксуйаны оҥорон таһаарбыттар. 2019 сылтан үлэ “Бааһынай хаһаайыстыбалары өйөөһүн ситимин тэрийии уонна тыа сирин кэпэрээссийэтин сайыннарыы” федеральнай бырайыак чэрчитинэн ыытыллар. Өйөбүлү 127 тыа хаһаайыстыбатын потребительскэй (өҥөнү оҥорор) кэпэрэтиибэ ылбыт, дьоҕус ур­­баанньыттар өҥөнү оҥорор кэпэрэтииптэргэ киирэннэр, чилиэн ахсаана 13,7 тыһыынча киһинэн эбиллибит. Инньэ гынан, кэлэр өттүгэр тыа сиригэр өҥөнү оҥорууга кэпэрээсси­йэлэһэн, ол эбэтэр күүһү түмэн, үлэлиир сорук турарын, чуолаан бу ха­­йысхаҕа федеральнай бырайыагынан өйөбүл көрүллэрин туһунан нэһилиэнньэҕэ өйдөтөр-сырдатар үлэни күүһүрдэр ирдэммит.

Федерация Сэбиэтин аграрнай бэлиитикэҕэ кэмитиэтин бэ­­рэссэдээтэлин солбуйааччы Егор Борисов, судаарыстыба ах­­саабат кыһамньытынан дойдуга бөдөҥ агробиисинэс сөптөөх суолун тобулбутун, оттон киинтэн ыраах сытар нэһилиэнньэлээх пууннарга олорор дьон  кэпэрэтииптэргэ түмсэн, үлэни-хамнаһы тэринэллэрэ көдьүүстээҕин эттэ. Дэлэгээттэргэ туох итэҕэһин эрэ эридьиэстээбэккэ, ону туоратар суоллары бы­­һаарарга, онуоха сокуону оҥорор уонна былаас уорганнарын, науканы кытыннарарга сүбэлээтэ, норуот дьокутааттара бииргэ үлэлэһэргэ бэлэммит, үлэлэһэ да сылдьабыт диэтэ.

Тыын суолталаах туруорсуулар

Дэлэгээттэр кэпэрэтииптэри тыа сирин территорияларын са­­йыннарыы биир сүрүн ырычааҕын быһыытынан сыаналаан тураннар, судаарыстыба өйөбүлүн хайысхаларын ырыттылар. Үлэни-хамнаһы атахтыыр кыһалҕалар, ол иһигэр, бородууксуйаны батарыы, кирэдьиити ылыы уустуктарын тустарынан кэпсэттилэр, үлэни сүрүннүүргэ менеджердэр наадаларын ыйдылар.   Материальнай-тиэхиньиичэскэй базаны хааччы­йыыга, тиэхиньикэ өҥөтүн тэри­йиигэ, зоотехник, агроном, бу­­ҕаалтыр курдук исписэлиистэри тардан үлэлэтиигэ кэпэрэтииптэр ылар оруоллара олус намыһаҕын эттилэр. 2000 сылларга тэриллибит кирэдьииттиир кэпэрэтииптэр бэркэ үлэлээн иһэннэр, Киин бааҥҥа ый аайы отчуоттуур буолуохтарыттан «доҕолоҥнообуттарын», кэлэр өттүгэр бу кэпэрэтииптэри бөҕөргөтөр, субсидия көрөр, уопсайынан көмөнү үлэлии сылдьар хаһаайыстыбаларга оҥорор наадатын  бэлиэтээтилэр.

Биһигиттэн Владимир Егоров тыл эттэ. Икки боппуруоһу ту­­руорда. Биллэрин курдук, 2019 сыл тохсунньу 1 күнүттэн 100 мөлү­йүөн солкуобайтан элбэх дохуоту аахсар кэпэрэтииптэр эбиллибит сыана нолуогун (НДС) төлүүллэрэ олохтоммута. Бу биһиги кэпэрэтиибинэй төрүккэ олоҕуран, үүтү-­эти тутан астыыр-үөллүүр хаһаа­йыстыбаларбытыгар олус охсуу­лаах буолла. Холобур, 315 мөлүйүөн солкуобай дохуоттаах “Чурапчы” ТХПК тыа хаһаа­йыстыбатын кэлим нолуогар уонна страховкалааһыҥҥа 26 мөлү­йүөн солкуобай биэрэрин таһынан, НДС-ка 37,6 мөлүйүөнү төлүүр, эбэтэр төлүүрэ 2,5 төгүл үрдээн таҕыста! Мантан сылтаан кэпэрэтииптэр бөҕөргүөхтээҕэр бытарыйар ­итиэннэ бородууксуйаны оҥорууларын таһыма таҥнары түһэр кутталлааҕын санатан туран, Владимир Семенович, маннык төлөбүрү 800 мөлүйүөн солкуобай дохуоттаах кэпэрэтииптэргэ олохтуурга эттэ. Дьиҥинэн, бу боппуруоһу Саха Өрөспүүбүлүкэтэ былырыын эмиэ туруорсубута эрээри, быйыл өссө чиҥэтэн биэрдибит, ону атын эрэгийиэннэр эмиэ өйөөтүлэр.

Иккиһинэн, киинтэн ыраах сытар, суола-ииһэ суох нэһи­лиэнньэлээх пууннарга арыы эрэ оҥоһуллар буолан,  Саха сиригэр туттарыллар үүт 63 %-на арыыга барарын бэлиэтээн туран, 2006 сыллаахха бигэргэммит тыа ха­­һаайыстыбатын бородууксуйатын испииһэгэр арыыны киллэрэри туруоруста.

Түмүк оннугар

Сийиэс түмүгэр дэлэгээттэр кэпэрээссийэни сайыннарарга, баар  мэһэйдэри туоратарга федерация уонна эрэгийиэннэр таһымнарынан үчүгэйдик толкуйдаммыт бэлиитикэни киллэриэххэ наада диэн санааҕа кэллилэр. Киирбит этиилэри түмэннэр, резолюция ылыннылар.

Саха Өрөспүүбүлүкэтин дэлэ­гээссийэтин туруорбут боппуруостара резолюцияҕа киллэрилиннилэр, ону чиҥэтэн, Егор Афанасьевич Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин Федерация Сэбиэтин кытары бииргэ үлэлэһэргэ ыҥырда. Биһиэхэ бэрт элбэҕи сүбэлээтэ-­амалаата, кэпэрээссийэ хам­сааһыныгар Саха сирэ бастыҥнар кэккэлэригэр сылдьарын санатан, Устаабы, нуормалаах аакталары билиҥҥи сокуоҥҥа сөп түбэһиннэрэн оҥорорго, «Кириэстээх», «Сырдык аартык» (Сунтаар) о.д.а. курдук чахчы таһаарыылаахтык үлэлиир кэпэрэтииптэр уопуттарын тарҕатарга эттэ. Онон сийиэстэн элбэх санааны эбинэн, үлэбитигэр үгүс соруктары туруорунан кэллибит.

Раиса Сибирякова, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0