Күн-дьыл уһаан, халлаан сырдаан, сылыйан сотору кэминэн оппут-маспыт көҕөрөн силигилии тыллыаҕа. Кыстыкпыт хаһааҥҥытааҕар да тымныы буолла. Аны көрбүөччүлэр да, синоптиктар да быйылгы сайыммытын уот кураан буолуо диэн билгэлииллэр.
edersaas.ru
Дьон-сэргэ үксэ ойуурга улахан хоромньуну ойуур баһаара эрэ оҥорор диэн өйдөбүллээх. Дьэ, оннук буолбатах. Ойуурга кыыллар, көтөрдөр аһылыктара буолар араас үөн-көйүүр тобус-толору. Кинилэр ханнык эрэ кэмҥэ элбиэхтэрин сөп.
2020 сыллаахха бэс ыйын бүтүүтэ Дьокуускай, Нам, Хаҥалас улуустарыгар тиит мас иннэтин сиир «Сибирскай шелкопряд» диэн үөн ойууру ыспытын дьон-сэргэ батсаапка, инстаграмҥа долгуйан туран суруйбута. Ол илдьити барытын олохтоох ойуур хаһаайыстыбалара идэлээх дьоннор үөрэтэллэрин туһугар тута тиэрдибиттэрэ.
Yөрэтии түмүгэ тугу көрдөрөрүй? Уопсайа, Нам, Дьокуускай, Хаҥалас улуустарыгар «Сибирскай шелкопряд»
215 301,1 га ойуур сиригэр (ол иһигэр, Намҥа – 3 605,0 га, Дьокуускайга – 63 196,8 га, Хаҥаласка 148 499,3 га) олохсуйбута билиннэ. Бу үөн бабочкатын (гусеница) икки көлүөнэҕэ араарбыттар. Бастакы көлүөнэ үөн 3-4 саастаах, биир тиит маска 121-211 устуука олохсуйар, иккис көлүөнэ үөн 6-7 саастаах, биир тиит маска 79-121 устуука олохсуйар эбит. Бастакы уонна иккис көлүөнэ маннык көрдөрүүтэ бэс ыйын 20 күнүттэн куйаас уонна итии күҥҥэ үрдүүр уонна күүскэ тарҕанар туруктаах, күһүҥҥэ диэри 2 304 538 гектар ойуурга тиийэр кутталлаах. Ону таһынан, анаалыс көрдөрөрүнэн, 3-5 сылынан бу үөн илининэн-арҕаанан 1 мөлүйүөн га ойуур сиригэр тэнийиэн сөптөөх эбит. Идэлээх дьон: «Бу үөнү суһаллык суох оҥорбот түгэммитигэр 15 мөлүйүөн м3 мас өлөр, куурар-хатар кутталлаах», – диэн сэрэтэллэр.
Идэлээх дьон тугу сүбэлиирий?
2021 сылга 215 301,1 гектарга «Сибирскай шелкопряды» утары охсуһарга 245 289 621,99 солкуобай суума ааҕылынна.
Бэс ыйын 1-20 күннэригэр үөнү утары АН-2 сөмөлүөтүнэн химическэй «Клотианидин + зета-циперметрин» диэн препараты туттарга сүбэлииллэр: 90 граммы – 1 гектарга, ууга суураллыбыты 3 лиитирэни – 1 гектарга. Препарат киһиэхэ дьайыыта 3 кылаастаах (сымнаһыар кутталлаах), ууга да, салгыҥҥа да буортута суох дэнэр. Бу препараты былыттаах, ардаҕа, тыала суох күҥҥэ оҥорор ордук табыгастаах. Үөнү-көйүүрү суох оҥоруу үлэтэ саҕаланыан иннинэ олохтоох дьаһалта уонна ойуур хаһаайыстыбатын үлэһиттэрэ харантыын биллэрэллэр уонна араадьыйанан, тэлэбиидэнньэнэн, сонуну киэҥник тарҕатар сириэстибэлэринэн, инстаграмынан уо.д.а. социальнай ситимнэринэн сэрэтии үлэтин ыыталлар. Ону таһынан, суолга, киирии суол төрдүгэр «Сэрэниҥ! Пестицидтэр туттулуннулар» диэн анал суруктаах щиттэр туруоруллаллар. Харантыын болдьоҕун кэмигэр отону, тэллэйи, эмтээх оттору хомуйар бобуллар.
Идэлээх исписэлиистэр оҥорбут анаалыстарын түмүгүн көрдөххө, Хаҥаласка 148499,3 га, саамай элбэх иэннээх ойуур сирин хаппыт. Онтон быйылгы кыһын тымныы, ол гынан баран, хаардаах дьыл буолан биэрдэ. «Онон, «Сибирскай шелкопряд» диэн үөммүт бэркэ кыстаан тахсыан сөп, күүскэ күөрэйиитигэр ойуурга улахан хоромньу тахсара саарбаҕа суох», – диэн Хаҥалас ойуурун хаһаайыстыбатын уонна «Өлүөнэ очуостара» айылҕа национальнай пааркатын үлэһиттэрэ дьиксинэбит.
Күн-дьыл ыган иһэр. Өрөспүүбүлүкэ салалтата уонна СӨ Айылҕа харыстабылын министиэристибэтэ 2021 сыл тохсунньу ыйыгар Арассыыйа Айылҕатын харыстабылыгар туруорсубут үлэлэрин салгыы суһаллык сөргүтэргитигэр сүбэлиибин.
«Саха сирэ», edersaas.ru анаан Варвара УСТИНОВА,
РФ ойуурун үтүөлээх үлэһитэ, РФ Үлэҕэ дьоруойа.