«1941–1945 сылларга Аҕа дойду уоттаах сэриитигэр кыттыбыт ытык дьоммут буорах сыттаах суруктара Суотту бибилэтиэкэтин кыраайы үөрэтэр пуондатыгар кичэллээхтик хараллан сыталлар. Бу суруктары дьон-сэргэ, кэнчээри ыччат кэлэн көрөр, ааҕар. Хорсун-хоодуот буойуттар тустарынан оҕолор сэргээн истэллэрэ, билэргэ-көрөргө кыһаллаллара биһигини үөрдэр», — диэн суруйар Уус Алдантан Раиса Черкашина. Парников Николай Алексеевич 1906 сыллаахха I Суотту нэһилиэгэр төрөөбүт. Холкуоһугар бэтэринээринэн үлэлээбит. 1942 сыллаахха сэриигэ ыңырыллан барбыт. 1943 сыллаахха кыргыс толоонугар охтубут.
edersaas.ru
УТУЙАН ТУРДАХПЫТЫНА ТУРДУБУТ ДЭҺЭБИТ”
Кини кэргэнигэр уонна оҕолоругар суруйбут суругуттан хайдахбаарынан билиһиннэрэбит: «… Сэриигэ киллэрэллэригэр бэлэм буоллубут, онон уол оҕо чоруота дьэ биллэр буолла. Билигин баар сирбититтэн сэриилэһэр сирдэрэ 20–30 километр, онон сэрии тыаһа бу турар. Онон утуйан турдахпытына турдубут
дэһэбит. …Урут өстөөх ыла сылдьыбыт сиригэр билигин олоробут. Дьэ, Балбаара уонна оҕолорум буолаҥҥыт кэмбиэр таһынааҕы аадырыспынан көрөҥҥүт сурукта ыыта олоруҥ. Урукку өттүгэр эһигиттэн биир да суругу туппатым, онон хомолто улахан уонна харчы ыыппытым эппиэтин биллэрбэтигит. 1700 солк. икки төгүллээн ыыппытым ону эппиэтин биллэриҥ, өлбөтөхпүнэ истэн үөрүөм уонна бэйэҕит ханна кыстаан уонна хайдах сылдьаргытын суруйуҥ. Дьэ манна үгүһү суруйар суох бэккэ тиэтэйэн олорон суруйдум. Холхуостаахтарбар барыларыгар төлөннөөх приветтэ тириэрдиң уонна аймахтарбар. Дьэ быраһаайдарыҥ, быраһаайдарыҥ. Дьоллоох уол оҕо буоллахпына баҕар төннүөм
Суруйдум Парников
Н. А. 27/I — 43 года. Суруйдум түүн 12 чааска…»
“МИИГИН ӨСТӨӨХ БУУЛДЬАТА БЫЛДЬЫА СУОҔА”
Политрук, старшай лейтенант Тимофей Тимофеевич Татаринов
кэргэнигэр суруктарыттан. «Мин бу соҕотохто бэриллибит олохпор биирдэ булбут
доҕорбун, эйиигин санаатахпына, эн биһи сүрэхтээх быарбыт тапталыттан үөскээн хаалбыт оҕолорбут Володяны, Толяны уонна бэйэм уу харахпынан көрө илик
кыһыл кыыһы санаатахпына, сүрэҕим дьаралыйар. Ити санаам мин хайа да күммэр хаалыа суох быһыылаах.
Баскыа! Биһигини үөскээбит үйэбит биир бэлиэ кэмэ араара сылдьар. Доҕор! Мин эн иннигэр этиим диэн буолар: дойду иннигэр саа тутан сэриигэ, эйиигин хайдах
саныыбын да, ол курдук, чиэһинэйдик сылдьыам. Табылыннаҕына, чахчы да буолуо бука, бүтүн икки сүүс киһини бэйэм сэриигэ киллэрэр киһи буолуом ылбыт аатым оннук.
Доҕоор! Дьэ адьас ис сүрэхпиттэн этэбин эйиэхэ. Энмин туспунан сүрэххин хамнатыма, бука диэн санааргыы сылдьыма. Миигин өстөөх буулдьата былдьыа суоҕа. Мин бэйэм дьылҕам туһунан сүрэхтээх быарым сүрдээх бөҕөх. Куһаҕан буоларым буоллар баҕар билиниэм этэ.
Сэрии аата сэрии, баҕар эҥин дьүһүн буолан хааллахпына биллэриэхтэрэ. Оччоҕо эйиэхэ этэр бэстилиэнэй тылым диэн буолар: Володяны, этэҥҥэ сырыттаҕына, хайаан да үөрэттэр. Мин кэриэспин киниэхэ кэнники өйдөммүтүн кэннэ этиэҥ. Кини уопсай үөрэххэ үөрэннин диэбитэ диэн. Оттон бэйэҥ олоҕун чааһын бэйэҥ билиниэҥ буоллаҕа, ол кэннэ туох да диэн этэрим суох».
Эн доҕоруҥ Тимофей.
1942 с. ыам ыйын 25 к.
Фронтан 0
2.10.42 с.
* * *
«Баскыа Семеновна. Доҕоор, мин баҕаран баҕараммын фроҥҥа кээлтим. Сылдьыы, доруобуйа бэрт. Уруккум курдук сылдьабын. Билигин эһи тускутунан дэҥ эрэ өйдөөн ааһыллар. Ийэ сир бэйэтин кууһуутугар сылдьабын. Бар дьон харахтарын оттотугар сылдьабын. Санаам ити икки суолунан күүстээх. Олох иһин охсуһуу оскуолата диэҥҥэ киирдим быһыылаах. Өстөөҕү кытта биир хааппыла хаан хаалыар дылы охсуһуллуо диэн 16лаах сааспыттан эппит тылым, санаабыт санаам иһин бүгүҥҥү күҥҥэ чахчы сылдьабын. Биһиги хаан өстөөхтөрү кытта тиис тиискэбит. Иккиттэн биирбит буолуоҕа. биһиги кыайыыбыт сотору буолуоҕа. Калинин, Ярославскай статьяларын ааҕан, сорох ардыгар букатын
куйахтаах киһинэн сананабын. Биһиги барыбыт баҕабыт — өстөөҕү хайдах кылгас бириэмэнэн биһи сирбит анныгар хаалларарга, ол буолар. Манна сүрдээх бойобуой
доҕордуу олоҕунан олоруллар. Мин хаһан эрэ сиргэ кэлэн баран булбут
доҕорбуттан — эйиигиттэн хаалбыт оҕолорум Володьам, Толям, кыыһым уонна эн — мин кууһуубар буолуоххут.
Пока, эһи тээтэҕит Түмэппий.
Күнүс 2 чаас.»
Раиса ЧЕРКАШИНА, Суотту, Уус Алдан
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1