Саха сирин киэн туттар айар куттаах артыыһа, Марфа уонна Сергей Расторгуев ааттарынан СӨ Судаарыстыбаннай циркэтин дириэктэрэ уонна уус-уран салайааччыта Сергей Расторгуев көрөөччүлэригэр «Циркэ уонна мин» диэн айар киэһэтин бэлэхтээтэ.
edersaas.ru
Тэрээһин РФ уонна СӨ үтүөлээх артыыһа Сергей Расторгуев 65 сааһын туолбут үбүлүөйүгэр ананна. Сергей Васильевиһы артыыс быһыытынан көрбөтөхпүт өр да буолбут эбит! Кэлиҥҥи кэмҥэ кини сүрүннээн тэрийээччи эрэ быһыытынан сылдьар буолан, кэнсиэрдэргэ кыттыбатаҕа ырааппыт. Ол да иһин буолуо, бэйэтэ да үбүлүөйдээх кэнсиэрин 10 нүөмэрин олус иэйэн-куойан толорбута, көрөөччү дууһатын абылаата. Расторгуев ыллаата да, жонглердаата да, пантомималаата да, музыкальнай инструменнарга да оонньоото. Оттон циркэ артыыстара, кыыллыын-сүөллүүн, айар дьоннуун бэйэлэрин талааннарын көрдөрөн сөхтөрдүлэр.
Саха сирин Бриллиантовай циркэтин канаат устун хаамааччылара идэлэрин толору баһылаабыттара көһүннэ.
Үбүлүөйдээх доҕордорун эҕэрдэлии анаан-минээн Москваттан циркэ артыыстара — Монте-Карлоҕа, Францияҕа, Канадаҕа, Соҕуруу Америкаҕа, Кытайга буолбут норуоттар икки ардыларынааҕы куонкурустар лауреаттара Маркиннар дьиэ кэргэннэрэ, норуоттар икки ардыларынааҕы куонкурустар призердара, Сергей Расторгуев Бүтүн Сойуустааҕы эстраднай искусство айар мастарыскыайыгар бииргэ үөрэммит доҕоро Алексей Чайников кэлэн, циркэ артыыһын айар киэһэтин олус киэргэттилэр. Маркиннар дьиэ кэргэннэрэ үбүлүөйдээх киэһэ дьоруойдарынан буоллулар.
Сергей Расторгуев үүнэр көлүөнэҕэ улахан болҕомтотун ууран үлэлиирин соторутааҕыта «Мамонтенок» оҕолор бэстибээл-куонкурустарын кыайыылаахтара бу тэрээһиҥҥэ кыттан бигэргэттилэр. Бу киэһэ Чурапчы Мугудайын култуура дьиэтин иһинэн үлэлиир оҕо устуудьуйатын аата элбэхтик ааттанна, оҕолор булчуттары, ыанньыксыттары дьүһүйэн көрдөрүүлэрэ — бэрт инникилээх, туспа буочардаах тыйаатыр баар буолан эрэрин туоһулаата.
Сергей Расторгуев чугас доҕотторун ыалдьыттата ыҥырбыт буолан, циркэ аренатыттан хас биирдиилэрин кытта кэпсэтэр, сэһэргэһэр быластаах кэнсиэри ыыппыта, киһи интэриэһин олус тарта. Хайдах эрэ сэбиэскэй кэминээҕи «От всей души» диэн телевизионнай биэриини санатта.
Биллэн турар, айар киэһэтин циркэ артыыһа таптыыр кэргэнигэр Марфа Колесоваҕа-Расторгуеваҕа анаабыта, кини хас биирдии нүөмэригэр биллэр. Ол курдук, «Ийэбэр», «Дождь и я», «Туруйалар», «Ойуун» синтез тыйаатыр, «Милый цирк» ырыалара Марфа Колесованы кытта ыкса сибээстэхтэрэ көстөр. Онтон «Сибэкки угун» диэн ырыатын Сергей Расторгуев кэргэнин Марфа Петровна хаартыскаларынан оҥоһуллубут дьүһүүйүү доҕоһуолунан ыллаабыта, көрөөччүлэри барыбытын долгутта. Бу ырыаны кинилэр өрүү иккиэн бииргэ толорооччулар.
Сергей Расторгуев үбүлүөйдээх цирковой бырагырааматын кэргэнин төрөөбүт нэһилиэгэр Мэҥэ Хаҥалас Наахаратыгар тиийэн, саҥа кулууп аһыллыытыгар көрдөрүөҕэ. Онно Марфа Колесова-Расторгуева кэриэһигэр аһыллар устуудьуйа сүрэхтэниитин сиэригэр-туомугар кыттыаҕа. Онтон Сергей Расторгуев төрөөбүт дойдутун Амма устун гастролга турунуоҕа. Онно «Ойуун» синтез-тыйаатыр композициятын көрдөрүөхтэрэ. Бу тыйаатыртан 1994 сыллаахха циркэ бастакы олуга ууруллубута. Эһиил Саха Бриллиантовай циркэтэ 25 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтиэҕэ.
Бэйэтин айар киэһэтигэр Сергей Расторгуев эһиил циркэ дьиэтэ үлэҕэ киирбитин 15 сыла туоларын бэлиэтээн туран, циркэ уочараттаах иккис дьиэтин тутуутун долгуйа кэтэһэрин бэйэтин нүөмэрдэрин нөҥүө көрдөрдө. Ол курдук, ырыатынан ис хоһоонунан да тиэртэ, жонглердуур нүөмэригэр да арыйда.
— Бу шаригы чороон үрдүгэр бырахтахпына, баҕа санаам туолуохтаах. Хас сылынан циркэ иккис дьиэтэ дьэндэйэн тахсара, хаста шаригы чорооҥҥо чуо быраҕарбыттан тутулуктаах, — диэн баран, Сергей Расторгуев шаригы чорооҥҥо үстэ бырахта. Үсүһүгэр дьэ тапта! Ол аата аны үс сылынан циркэ дьиэтин иккис уочарата тутуллар диэн толкуй баҕа санаа туллуга буолан, барыбыт дууһабытыгар иҥнэ.
Мин Амма улууһун дьаһалтатын баһылыга Николай Архиповы көрсөн, биир дойдулааҕын Сергей Расторгуев туһунан санаатын атастаһарыгар көрдөстүм.
— Биһиги, аммалар, Сергей Расторгуевынан киэн туттабыт. Амма улууһун Чапчылҕан нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо Саха сирин циркэтин сайыннара сылдьар баар суох киһибит. Кини Бриллиантовай циркэбитин Арассыыйаҕа эрэ буолбакка, аан дойдуга барытыгар биллэрдэ. Сергей Васильевич төрөөбүт улууһун дьиҥнээх патриотун быһыытынан төрөөбүт дойдутугар кыаҕа тиийэринэн өрүү көмөлөһөр, өйүүр. Ол курдук, үбүлээһин тиийбэт кырыымчык кэмигэр Сергей Расторгуев Саха сирин норуоттарын VII спортивнай оонньууларын аһыллыытын уонна сабыллыытын босхо режиссердаан биэриэх буолла. Бу төрөөбүт дойдутугар тугунан сыаналаммат сүҥкэн кылаата буоллаҕа, — диэн санаатын үллэстэр улуустааҕы муниципалитет салайааччыта Николай Архипов.
«Циркэ уонна мин» диэн үбүлүөйдээх тэрээһин олус дириҥ ис хоһооннох буолан, дьон санаатын тапта. Сергей Расторгуев бэртээхэй бырааһынньыгы бэлэмнээн көрөөччү дьүүлүгэр таһааран: «Цииркэ идэтиттэн күндү суох!» диэн санааҕа тиэртэ. Бу буолар буолар идэҕэ бэриниилээх буолуу биир бастыҥ холобура.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Cаха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыскаҕа ааптар түһэриитэ.