Тымныытынан аан дойдуга аатырар Өймөкөөн улууһун олохтоохторо нуучча улуу учуонайа Сергей Обручев аатын өрүү махталынан ахталлар.
edersaas.ru
1924 с. геолог Сергей Обручев эспэдииссийэтэ бары өттүнэн хайаларынан бүрүллэн турар тымныы саамай түһэр олгуйун («Оймяконская впадина») болҕомтоҕо ылбыттара. Бу туһунан аатырбыт айанньыт 1926 сыллаахха Индигирдээҕи эспэдииссийэтин үлэтин түмүгэр анаан бэлиэтээн суруйбута.
Бу киһи сылдьыбатах уонна үөрэппэтэх сирдэрин чинчийии үлэтэ ыытыллар айанын кэмигэр Черскэй хайалара, көмүстээх сирдэр арыллыбыттара, ону тэҥэ, Хотугу полушарие Тымныы полюһа баар сирэ чопчу ыйыллыбыта. Кинигэ бастакы таһаарыыта 1928 с. бэчээттэммитэ. 90 сыл буолан баран, Өймөкөөн улууһун дьаһалтата үбүнэн өйөөн, суолталаах кинигэ иккистээн күн сирин көрдө. 1928 сыллааҕы саҥа таһаарыы кинигэҕэ РНА Архыыбын Санкт-Петербурдааҕы салаатыгар уонна Обручев дьиэ кэргэнин архыыбыгар харалла сыппыт бастакы кинигэҕэ киирбэтэх уонна Өймөкөөн улууһун кыраайы үөрэтээччитэ, эдэр учуонай Спиридон Слепцов хаартыскалара эбии киирдилэр.
Бу күннэргэ Санкт-Петербурдааҕы Нуучча географическай уопсастыбатын штаб-кыбартыыратыгар нуучча улуу учуонайа Сергей Обручев «В неведомых горах Якутии» кинигэтин саҥа таһаарыытын сүрэхтэниитэ буолла.
Суолталаах тэрээһиҥҥэ улуус баһылыга Михаил Захаров кыттыыны ылла. Кини Сергей Обручев научнай чинчийиитин ураты суолтатын бэлиэтээн туран, Тымныы полюһунан аан дойдуга аатырар хотугу улуус бүгүҥҥү күннээҕи социальнай-экэнэмиичэскэй сайдыытын билиһиннэрдэ.
Бу улахан тырыбынаттан Николай Вавилов, Сергей Обручев, Лев Гумилев, Эдуард Толль, Тур Хейердал, Отто Шмидт, Иван Папанин курдук улуу дьон тыл эппиттэрин бэлиэтиир тоҕоостоох.
Өймөкөөн улууһун баһылыга географическай наука сайдыытыгар киллэрэр кылаатын иһин Нуучча географическай уопсастыбатын вице-бэрэсидьиэнэ Кирилл Чистяковка «Саха сирэ Арассыыйаны кытта 385 сыл» диэн үбүлүөйдээх бэлиэни туттарда.
Аатырбыт айанньыт-чинчийээччи, геолог-учуонай Сергей Обручев төрөппүт кыыһа Татьяна Обручева Өймөкөөн улууһун олохтоохторугар кини аҕатын аатын кэриэстииллэригэр истиҥ махталын тиэртэ. Ол курдук, Томтор нэһилиэгэр Сергей Обручевка анаммыт пааматынньыктар кини аатын үйэтитэллэр.
2016 с. Сергей Обручев 125 сааһын бэлиэтиир үөрүүлээх тэрээһиҥҥэ Томтор нэһилиэгэр Татьяна Сергеевна анаан ыалдьыттыы кэлэ сылдьыбыта.
Өймөкөөннөр кини аҕатын кэриэстээн оҥорторбут үбүлүөйдээх пааматынньыктарыгар тиийэн сүгүрүйбүтэ, сибэкки дьөрбөтүн уурбута.
Улуу учуонай «В неведомых горах Якутии» саҥа таһаарыы кинигэтэ 90 сыл буолан баран өймөкөөннөр өйөбүллэринэн күн сирин көрбүтүн Татьяна Обручева махтана аҕынна.
Онон нуучча улуу геолог-учуонайа Сергей Обручев аата кини Тымныы полюһунан аатырдыбыт ытык Өймөкөөнүн кытта ыкса ситимэ өссө күүскэ бөҕөргөөтө.
Елена Потоцкая, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Хаартыскалар: Михаил Захаров архыыбыттан.