Сергей Иванов: “АЛРОСА” өрөспүүбүлүкэ иннигэр ылыммыт эбэһээтэлистибэлэрин толоруоҕа»

Хоруона хамсыгыттан сиэттэрэн, аан дойду алмаас атыытыгар ырыынага улахан хоромньуну көрүстэ. Ол да буоллар, алмаас хампаанньата Саха сиригэр төлүөхтээх дивиденин, ол эбэтэр 16 млрд солк. курдук үбү, толору төлөһөр соруктаах.

edersaas.ru

“АЛРОСА” АХ (ПАУо) генеральнай дириэктэрэ Сергей Иванов суруналыыстарга биэрбит интервьютугар эрдэттэн сөптөөх сэрэтэр дьаһаллары ылыныы уонна кириисиһи тулуйсар  саппаас кыах баара дивидени төлөөһүн кыалларыгар төһүү, тирэх буоларын бэлиэтиир.  Кини этэринэн, хампаанньа үп өттүнэн туруктаах  буолуутугар биир дьоһун уонна көмөлөөх чахчынан – АЛРОСА   олохтоох каадырга тирэҕириитэ   буолар.

–  Ааспыт нэдиэлэҕэ “АЛРОСА” Кэтээн көрөр сэбиэтэ хампаанньа ааспыт 2019 сыл иккис аҥаарынааҕы үлэтин түмүгүнэн дивидени биэрэргэ быһаарыы ылбытын туһунан иһитиннэрбитэ. Бу кириисистэн сиэттэрэн, хампаанньа дивидени төлөһөр кыаҕа суох буолуо диэн сэрэхэдийии баарын учуоттаатахха, олус үөрүүлээх сонун буолбута.  Дивиденд боппуруоһа үгүстэри улаханнык долгутара өйдөнөр: “АЛРОСА” нолуок уонна дивиденд быһыытынан Саха сирин бүддьүөтүн 40% кэриэтэ өлүүскэтин хааччыйар. Билиҥҥи усулуобу­йаны учуоттаан, өрөспүүбүлүкэ кэлэр өттүгэр хампаанньаттан тугу күүтүөн сөбүй?

– Сыл иккис аҥаарынааҕы дивидени төлүүр туһунан бы­­һаарыыны “АЛРОСА” кэтээн көрөр сэбиэтин чилиэннэрэ соторутааҕыта биир бигэ санаанан ылынан тураллар. Ааспыт сылы биһиги хампаанньабыт балай эмэ ситиһиилээх түмүктээбитэ.

Сыл бастакы аҥаарыгар уопсайа  30 миллиард сол­куобай кэриҥэ дивиденэ төлөммүтэ. Онно эбии сыл иккис аҥаарыгар диэн, өссө барыта холбоон, 19 миллиард солкуобайы ыытыахпыт.  Ол сууматтан Саха Өрөспүүбүлүкэтэ уонна алмаастаах түөлбэ аҕыс улууһа бас билэр аахсыйатын ахсааныгар олоҕуран, 16 миллиард солкуобай кэриҥэ үп Саха сиригэр тиксэр, бу суумма олоччу өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн наадыйыытыгар тиийиэҕэ. Кырдьыга, хоруона хамсыга бүддьүөккэ охсуулаах буолла. Бу дьыл кулун тутар ыйыттан саҕалаан “АЛРОСА-ҕа” эрэ буолбакка, атын да салааларга кириисис тыына биллэн барбытын биһиги өйдүүбүт. Дивиденд үбэ өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүн тыын суолталаах наадыйыытыгар сөптөөхтүк тыырыллыа дии саныыбын.

Оттон, дьэ, бу 2020 сыллааҕы үлэ түмүгүнэн бэриллиэхтээх дивиденд туһунан ырытыһар билиҥҥитэ эрдэ дии саныыбын. Иккис кыбаартал түмүгэ хайдах буоларын көрүөхпүтүн наада. Иккис кыбаартал биһиги хампаанньаҕа уустук буолуоҕун бэйэбит да өйдүүбүт. Ол гынан баран, бастакы кыбаарталга көрдөрүүбүт үчүгэй этэ, бу кэм устата АХШ ­дуолларынан 900 мөлүйүөн дуоллардаах бородууксуйа атыыламмыта. Сыл бастакы аҥаары­нааҕы төлөбүр туһунан быһаарыыны акционердар сайын ортотугар ырыынак быһыыта-майгыта хайдах буоларыттан көрөн, кэмигэр бы­­һаарыахтара.

– Аан дойду араас эс­­пиэрдэрэ бу хоруона хамсыгын кэнниттэн олох-дьаһах хайдах буолуон туһунан араастаан сылыктыыллар, ырыталлар. Эн санааҕар, бу пандемия  “АЛРОСА” туругар хайдах дьайыаҕай?

— Биллэн турар, бу уһун кэмнээх хамсык хампаанньа көрдөрүүтүгэр биллэр-көстөр дьайыылаах буолара өйдөнөр. Муус устар уонна ыам ыйдарыгар атыы-тутуу барбатаҕын да тэҥэ. Хамсык бүттүүн алмаас ырыынагар улахан охсуулаах буолла. Күн бүгүнүгэр диэри Индияҕа баар алмаас кырыылыыр тэрилтэлэр олоччу сабыллан, үлэлээбэккэ тураллар.  Аҕыйах нэ­­диэлэнэн үлэлээн саҕалаатахтарына даҕаны, баар кыамталарын 30-40% эрэ туһаныахтара. Эрдэ атыыласпыт саппаастара баар буолан, кырыылыыр тэрилтэлэр эбии сырьены атыыласпакка да эрэ 3-4 ый холкутук үлэлиир кыах­таахтар.  Онон буоллаҕына, биһиги алмааска наадыйыы урукку оннугар-тойугар түһүүтүн атырдьах, балаҕан ыйдарын иннигэр күүппэппит даҕаны. Ити эрээри, хампаанньа итинник быһыыга-майгыга (сценарийга) бэлэм. Ол курдук, икки сыл анараа өттүгэр анал үп бэлиитикэтин ылынан, баар иэстэриттэн хампаанньа күүскэ босхолонон барбыта. Биһиги стресс-сценарийбыт атыы-тутуу хас да ыйга тохтуур түгэнин эмиэ эрдэттэн ­учуоттаан оҥоһуллубута диир оруннаах. Итинэн тохтообокко, хампаанньа үп өттүнэн бөҕөх буоларын хааччыйар инниттэн, биллэн турар, эбии миэрэлэри, дьаһаллары ылабыт.  Ол иһин хампаанньа балаһыанньата сөбүгэр этэҥҥэ. Кириисис хас да ый устата салҕаныаҕын биһиги өйдүүбүт: кэккэ эспиэрдэр алмаас ырыынага 2020 сыл бүтүүтүгэр эбэтэр букатын да, баҕар, 2021 сылга эрэ толору чөлүгэр түһэр кыахтаах диэн сабаҕалыыллар. Онон хампаанньа бэ­­йэтин иһигэр ночооту кыччатар, атыылаһааччыларбыт  фабрикаларын үлэтэ сөргүтүлүннэ да, чопчу атыыланыахтаах  алмааһы батарар гына, оҥорон таһаарыыбыт бырагырааматын түргэнник уларытан, хамсатан бэлэмнэнэбит, сөптөөх миэрэлэри ылынабыт.

– Билиҥҥитэ Саха сирин үрдүнэн Мииринэй оройуона хоруона хамсыгынан ыалдьыы чааһыгар этэҥҥэ курдук. Онуоха өрөспүүбүлүкэ Ил Дархана Айсен Николаев,  чуолаан, “АЛРОСА” хампаанньа улууска ыытар көмөтө быһаарар суолталааҕын анаан бэлиэтээн турар. Туох көмө туһунан ити этиллэрий, ханнык чопчу миэ­рэлэри ылынныгыт?

— Хоруона хамсыгын сыстыганнаах ыарыыта тарҕамматын туһугар ылыллар тэрээһиннэргэ хам­паанньа бу дьыл кулун тутар ыйыттан саҕалаан уопсайа 420 мөлү­йүөн солкуобайтан тахса үбү ин­­вестициялаата. Ол үпкэ ИВЛ аппарааттара, анал тэриллэр, бы­­раастарга анаммыт дьаҥтан харыстыыр көстүүмнэр, бэрчээккилэр, мааскалар, араас эмп-том атыылаһылынна уонна мэдиссиинэ инфраструктуратын бөҕөргөтөн биэрбиттэрэ.  Биһиги тэрилтэлэрбит сала­йааччылара уонна үлэһиттэрэ кулун тутарга торумнаммыт бары алгоритмнарбытын чопчу толорбуттарын түмүгэр,  Мииринэй оройуонугар эпидемия өрө туруута тахсыбата. Өрөспүүбүлүкэ былаастарыгар уонна Айсен Сергеевичкэ тус бэйэтигэр улаханнык махтанабыт. Биһиги Ил Дарханы кытта оройуоммутугар инфекция киириитин таһаарбат туһугар кулун тутарга туох баар тэрээһиннэри онлайн-эрэсиимигэр сөпсөһүннэрэ турбуппут. Хомойуох иһин, биһиги Мииринэй оройуонугар кэлэр атын сир баайын туһа­нааччылары хонтуруоллуур кыахпыт суох. Ыарыы тарҕаныыта тахсыбыт ньиэп-гаас холбоһугун уонна тутуу тэрилтэлэрэ  АЛРОСА-ҕа туох да сыһыаннара  суох. Ол гынан баран, инфекция биһиги тэрилтэлэрбитигэр эмиэ киириэн сөп. Оннук буолбатын туһугар бэйэбит өттүбүтүттэн туох баар кыалларын барытын оҥоробут. Күн бүгүн ыарыы тарҕаныытын утары укпут инвестициябыт кээмэйэ, онно туһуламмыт сыра-сылба ханнык баҕарар балаһыанньаҕа бэлэм буоларбытыгар көмөлөһөр.

– Чайыҥдаҕа уонна да атын баахта бөһүөлэктэригэр туох быһыы-майгы буола турарын эһиги бэркэ диэн истэ-билэ олорор буолуохтааххыт. “АЛРОСА” хампаанньаҕа ыарыыга сыстыы түбэлтэтэ тахсыбатыгар эһиэхэ баахтанан үлэлиир оробуочайгыт  аҕы­йаҕа эбэтэр ордук ыарыыттан сэрэхтээх  көмүскэллээх буолууга эрдэттэн дьаһал, миэрэ ылыллыбыта көмөлөһөр дуу?

— Бастатан туран, куттал суох буолуутугар ылыллар миэрэлэри күүһүрдэн биэрии төһүү буолла. Биһиги үлэһиттэрбит сыстыган­наах ыарыы өрө туруута тус бэ­­йэлэригэр, дьиэ кэргэттэригэр эрэ буолбакка, хампаанньа бары үлэһиттэригэр, олорор, үлэлиир куораттарын олохтоохторугар олус кутталлааҕын бэркэ диэн өйдүүллэр, сэрэнэллэр. Күн бүгүн “АЛРОСА “ АХ – аан дойду үрдүнэн бу хамсык кэмигэр үлэтин олорчу тохтоппокко турар суос-соҕотох алмаас хостуур хампаанньа буолар. Бу – бүттүүн кэлэктиип үлэһиттэрин үтүөтэ, кинилэр олохтоммут боротокуолу чопчу ту­­туспуттарын түмүгэ диир орун­наах. Мин Чайыҥдаҕа уонна Арассыыйа атын да тэрилтэлэригэр үөскээбит быһыыны-майгыны үчүгэйдик билэбин. Биһиги дойду бөдөҥ хампаанньаларын салалталарын кытта өрүү билсэ, сибээстэһэ олоробут, инфекция тарҕаныытын таһаарбат туһугар, ордук баахта ньымата туттуллар тэрилтэлэригэр, уопуппутун атастаһабыт.

Холобур, “Үөһээ Муунатааҕы” хайа хостуур холбоһугун уонна Ньурбатааҕы ХБК чааһыгар. Бастатан туран, биһиги баахта болдьоҕун уһатан биэрбиппит уонна ол кэмҥэ логистика, материальнай-тэхиньиичэскэй хааччыллыы боппуруостарын быһаарбыппыт, изоляцияланар кииннэргэ инфекцияны быһаарар анаалыстары оҥорбуппут. Ону кытта тэҥинэн ити кэмҥэ мэдиссиинэ инфраструктуратын тупсаран, сөптөөх кээмэйинэн изолятор куойкаларын арыйталаабыппыт.  Оттон билигин баахтаҕа саҥа дьону үлэлэтэ ыытыах иннинэ, хайаан да булгуччу икки нэ­­диэлэ устата харантыыҥҥа сытыарабыт. Ол бириэмэҕэ кинилэртэн 3-4 төгүл анаалыс ыллаттарабыт. Итинник дьаһанан, биһиги баахта бөһүөлэктэригэр инфекция тии­­йэр кыаҕын төрдүттэн суох оҥорорго дьулуһабыт. Ити эрэ кэнниттэн саҥа дьону баахтаҕа ыытабыт.

Арассыыйа атын хампаанньаларынан сирдэттэххэ, хомойуох иһин, бөдөҥ тэрилтэлэр үлэлэтэр баахталарыгар, ыарыыга сутуллубут гынан баран, ыарыы баар сибикитэ тастарыгар биллибэтин быһыытынан, муус чэгиэн до­­руобай курдук сананар  дьон суох буолбатах.  Итиннэ ордук кутталлааҕа диэн, кинилэр ыалдьыбыттарын билбэккэ сылдьан, атыттары сутуйуохтарын сөп. Оттон ол кинилэртэн хаппыт дьон-сэргэ улаханнык ыалдьан, баалатан, тус олохторугар, тэрилтэ үлэтигэр да куттал суоһуон сөп. Билиҥҥитэ биһиги туох баар ирдэнэр миэ­­рэлэри ыллыбыт диэн саныыбыт. Ол гынан баран, мантан салгыы анаалыс түмүктэрин өссө сыныйан көрөр буолуохпут. Биһиэхэ үчүгэйэ диэн – АЛРОСА  өрөспүүбүлүкэ олох­тоохторуттан турар  баахта үлэһиттэригэр тирэҕирэр, “материктан” кэлэр үлэһиттэрдээҕэр маннааҕылартан сыстар куттал арыый да ама.

– Хоруона хамсыгын тарҕаныытын таһаарбат сыалтан сотору-сотору анаалыс ылыы – ыарыыны эрдэттэн сэрэтэр (профилактика) ньымалартан биир бастыҥнара диэн сөпкө бэлиэтиигин. Итинтэн сиэттэрэн, баахта үлэһиттэрин чааһыгар сиһилии тохтуохпун баҕардым: дойду атын эрэги­йиэннэриттэн кэлэр дьону, бу хамсыгынан сибээстээн, олохтоох каадырынан солбуйуохха сөп дуу?  Мантан салгыы бырамыысыланнас хампаанньаларын каадырга бэлиитикэтин хаттаан көрөр хайдах буолуой?

– Ити боппуруос турбута быданнаата. Эпидемия өрө турбут кэмигэр, Саха сирин территориятыгар баахта үс бөһүөлэгэр элбэх дьон ыалдьыыта тахсыбыт усулуобуйатыгар – оро­буочай күүһү, төһө кыалларынан, олохтоохтортон түмэргэ  то­­ҕоостоох кэм. Саха сирин Ил Дархана Айсен Николаев бу өттүгэр күүскэ дьарыктана сылдьарын билэбин. Бэйэбит өттүбүтүттэн  атын сир баайын хостооччулары эмиэ олохтоохторго тирэҕирэллэрин курдук эмиэ үлэлэһэбит. Ирдэнэр түгэнигэр олохтоох дьону  ханнык идэҕэ үлэһит тиийбэтин көрөн, ол идэлэргэ үөрэттэриэххэ наада.

Биһиги хампаанньабыт  хас эмэ сыллар тухары олохтоохторго тирэҕирэн үлэлиир үтүө уопутун чорбойор, туһалаах өрүтэ элбэх. Ол да иһин, мантан инньэ Саха сиригэр түстэнэн үлэлиир сир баайын хостуур тэрилтэлэр баһыйар өттүлэрэ үлэҕэ, каадырга сыһыаннара уларыйыа, туох хайа иннинэ тэрилтэлэригэр олохтоох каадыры сэҥээрдэр, үлэлэтэр буолуохтара диэн эрэнэ саныыбын.

– Күн бүгүн хоруона хамсыгынан сибээстээн, “АЛРОСА” хайдах көрдөрүүлээх олорорун туһунан кэпсэттибит. Хостуур салааны чөлүгэр түһэрии хайдах быһыылаахтык барыаҕын, бука диэн, билиһиннэрэ түһэриҥ буоллар?

– Салаа аайы балаһыанньа араас буолар, онон биир кэлим, уопсай сөптөөх ньыма диэн суох. Мин билигин араас дьарык­таах хостуур салаа салайааччыларын кытта  үгүстүк кэпсэтэбин. Кинилэр, сир баайын туһанааччылар, бары да кириисис кыһалҕатыттан инвестициялыыр бырагыраамаларын кыччатарга күһэл­лэллэр.  Аан дойду үрдүнэн улахан наадыйыы баарыгар тирэҕирэн, сырье балай эмэ  сыаналана сылдьыбыт астык  кэрдиис кэмэ (суперцикл) түмүктэнэн эрэрин бары өйдүүбүт. Билигин, бүтүн аан дойду экэниэмикэтигэр күүтүллүбэтэх өттүттэн бытаарыы тахсан, сырьеҕа уонна бородууксуйаҕа наадыйыы биллэ түһүөҕүн билэбит. Ити охсуута бары да салааларга биллэн барыаҕа, дьайыаҕа. Бэл, күн бүгүнүгэр да диэри пандемия күүстээх содулун билбэккэ олорор салаалар кытта, тута буолбатар да, хойутуу билиэхтэрэ.

Оттон чопчу алмаас хостуур салаа туһунан этэр буоллахха, биһиги хампаанньабыт билиҥҥитэ бигэ тирэхтээх буолууга балачча тулуйсар саппаастаах, ол иһигэр ночооту аччатыы уонна кэккэ хайысхалары оптимизациялааһын көмөтүнэн эмиэ. 2020 сылга хампаанньа үбүгэр-аһыгар кириисис содулун кыччатар сыаллаах үлэ тиһигин быспакка ыытыллар. Барыта этэҥҥэ буоллаҕына,  быһа холуйан, сыл аҥаарыттан саҕалаан, биир сыл устата ал­­маас ырыынага чөлүгэр сыыйа-баайа түһүөҕэ. Алмааска, бирилийээҥҥэ наадыйыы аччыыр, аҕырымныыр усулуобуйатыгар “АЛРОСА” эрэ буолбакка, De Beers уонна да атын хампаанньалар оҥорон таһаарыы былаанын биллэ-көстө көннөрөн,  корректировкалаан биэриэхтэрэ. Чугас эргин сыл аан дойду ырыынагар алмааска уонна бирилийээҥҥэ наадыйыы улаата охсуо суоҕа. Оттон ол кэнниттэн, уһун болдьоҕу көрөн этэр буоллахха, дьон син-биир бирилийээн киэргэлгэ интэриэстэнэр, биһиги салаабыт лаппа тирэхтээх буолар кэскилэ улахан. Эрдэлээн дуу, хойутаан дуу ырыынак син биир чөлүгэр түһүөҕэ, айылҕа бирили­йээнэ сыанаҕа турар кэмэ кэ­­лиэҕэ. Барыта этэҥҥэ буолуо, урут да уустук сыллар бааллара, биһиги бу да кириисиһи этэҥҥэ туо­­руохпут. Биһиги онон бэлэммит, ол гынан баран бу сыл хобдох дьа­йыытын, биллэн турар билэргэ, күһэл­лиэхпит.

Бэчээккэ бэлэмнээтэ Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru