Сергей Харючи: «Эһиги өрөспүүбүлүкэҕит Арктика сайдыытыгар тирэх буолар ураты сокуоннары оҥорсор»
Бу дьыл балаҕан ыйын 27 – 30 күннэригэр биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр буолан ааспыт Хотугу Форум тэрээһиннэрин чэрчитинэн Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин Бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччы Александр Жирков Ямал-Ненец автономнай уокуругун III – V ыҥырыылаах Сокуон оҥорор Мунньаҕын Бэрэссэдээтэлин, «Аан дойду табаһыттара» аан дойдутааҕы Ассоциация Сүбэтин Президенин Сергей Харючины кытта көрүстэ. Көрсүһүүгэ Россия табаһыттарын Национальнай түмсүүтүн Президенэ Анатолий Добрянцев уонна Арктика Сүбэтигэр Россия Федерациятын анал бэрэстэбиитэлэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин Арктика сайдыытыгар уонна Хотугу норуоттар дьыалаларыгар миниистирин солбуйааччы Михаил Погодаев кытыннылар.
Сергей Харючи Арктика регионнарыгар сокуону оҥорууга, парламеннар икки ардыларыгар сыһыаны сайыннарыыга, сокуон дьайыытын күүһүрдүүгэ дьоһун кылаатын иһин уонна Россия Федерациятын төрүт олохтоох аҕыйах ахсааннаах норуоттарын кыһалҕаларын туруорсууга халбаҥнаабат өйөбүлүн иһин Александр Жирковка Россия хотугу олохтоохторун ааттарыттан махталын биллэрдэ. Көрсүһүү кыттыылаахтара бүтүн Россия уонна Хоту дойду элбэх ахсааннаах норуоттарын тускутун туһугар инникитин даҕаны салгыы үлэлэһэр, хардарыта сүбэлэһэр уонна өйөһөр туһунан кэпсэттилэр.
Сергей Харючи Дьокуускайга «Бигэ туруктаах сайдыы Хотугу Форума» III Аан дойдутааҕы форумҥа спикер быһыытынан кытынна. Форумҥа тыл этиитигэр С.Н. Харючи парламентарийдар, киһи ханна олохсуйан олороруттан тутулуга суох – Ямалга, Мурманскай уобаласка, Саха сиригэр эбэтэр Канадаҕа буоллун – Хоту дойдуну бигэ туруктаахтык сайыннарыыга сөптөөх, көдьүүстээх правовой төрүттэри оҥоруох тустаахтар диэн анаан бэлиэтээтэ.
«Нефть-газ, көмүс, алмаас промышленноһын күүскэ сайдыыта, биллэн турар, дойдуга улахан туһалаах. Ол гынан баран, промышленниктар соруктара бюджет дохуоттаах чааһын толоруу, байыы-тайыы эрэ буолбакка, үлэлиир сирдэригэр-уоттарыгар олох-дьаһах кыһалҕаларын быһаарсыыга уонна сайыннарыыга, ис тутулун тупсарыыга кыттыһыы буолар. Баайын баһан ылан дохуот биэрэр сир эрэ курдук көрүөхпүтүн баҕарбат буоллахпытына, бу сиргэ-уокка айылҕатын, хамсыыр харамайын, үүнээйитин сиэрдээхтик харыстаан, манна олорор дьон олоҕо тупсарыгар дьулуһуохтаахпыт», – диэтэ Сергей Харючи.
Хотугу Форум үлэтин салайсыбыт Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин Бэрэссэдээтэлэ Алексей Ильич Еремеев Сергей Харючины Россия Федерациятын Хотугу төрүт олохтоох аҕыйах ахсааннаах норуоттарын күөн туттар баһылыктарын, дойду биир биллиилээх ытык парламентарийын быһыытынан сыаналаата. Ил Түмэн спикерэ Арктика уонна регионнар сокуоннарын, парламентаризмы итиэннэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин уонна Ямал-Ненец автономнай уокуругун икки ардыларынааҕы сыһыаны сайыннарыыга дьоһун кылаатын бэлиэтээн туран, С.Н. Харючига «Парламентаризмы сайыннарыыга кылаатын иһин» Саха Өрөспүүбүлүкэтин парламенын анал бэлиэтин туттарда.
Биһиги корреспондеммытын кытта кэпсэтэригэр Сергей Харючи Ямал-Ненец автономнай уокуругун парламенын Бэрэссэдээтэлинэн үлэлээбит 16 сылын устатыгар Саха сирин Ил Түмэнин кытта ыкса ситимнээх үлэ олохтоммутун бэлиэтээн эттэ. «Мин мэлдьи Саха сиригэр сылдьыбытым диэн кэпсиир этим эрээри, бу диэн эттэххэ, урукку өттүгэр Дьокуускайга эрэ сылдьыбыт эбиппин. Ону, ааспыт сырыыбар, 2019 сыл күһүнүгэр коллегам уонна доҕорум Александр Николаевич Жирков анаан-минээн бэйэтин төрөөбүт улууһугар, түөлбэтигэр таһааран сырытыннаран, бу үтүөкэн дойду – Саха сирин төрүт олохтоох дьоно-сэргэтэ хайдах олорорун дьиҥ иһиттэн көрдөрбүтэ-билиһиннэрбитэ. Билигин мин, дьэ,
Саха сирин, бу тыйыс дойду үлэһит, күүстээх санаалаах, эйэҕэс майгылаах ыалдьытымсах норуота тус олоҕун хайдах дьаһанан олорорун балайда билэбин диэхпин сөп. Биир үксүн эһиги өрөспүүбүлүкэҕитигэр тирэнэн, бастатан туран, биһиги дойдубут уйан айылҕалаах Хоту дойдутун сирин-уотун сайыннарыыга, дьонун олоҕун тупсарыыга тирэх буолар ураты сокуоннар оҥоһуллаллар. Бу тугунан да кэмнэммэт дьоһун көстүү. Ити кыаххытын сүтэрбэккитигэр баҕарабын. Эһигини дойду хотугу өттүн норуоттара бары кэтииллэр, холобур, тирэх оҥостоллор.
Мин Саха сиринээҕи коллегаларым үлэлэрин мэлдьи кэтээн көрөбүн. Сокуон үлэтин сүнньүнэн эрэ буолбакка, киһилии үтүө сыһыаннаах коллегаларбын кытта көрсүһүү миэхэ хаһан баҕарар сонун, туһалаах буолар. Онон, бу да сырыыбар, Хотугу Форум салалтатын ыҥырыытын үөрүүнэн ылынан кэллим. Форум уонна парламент сессията ылыммыт уураахтара биһиги хотугу норуоттарбытыгар туһалаах буолуохтара диэн эрэл санаалаахпын», – диэтэ Сергей Николаевич.
Редакцияттан:
Харючи Сергей Николаевич – юридическай наука доктора, Россия айылҕа наукатыгар академиятын член-корреспондена, Ямал-Ненец автономнай уокуругун үтүөлээх юриһа, Ямал-Ненец автономнай уокуругун Бочуоттаах гражданина, «Аан дойду табаһыттара» Ассоциация Сүбэтин Президенэ, Ямал-Ненец автономнай уокуругун III, IV, V ыҥырыылаах Парламенын Бэрэссэдээтэлэ.
Ил Түмэн пресс-сулууспата