Хайдах гынан бэйэбитин харыстанабытый: боростуой эрээри, туһалаах сүбэлэр.
Билиҥҥи кэмҥэ, дьон мобильнай төлөпүөннэри туһанар, кыра оҕототуттан биэнсийэлээх кырдьаҕаска тиийэ кэтэх нүөмэрдээх төлөпүөннээх кэмнэригэр массыанньыктааһын күннэтэ элбиир. Ордук кинилэргэ сааһырбыт уонна киһи тылыгар кииримтиэ дьон түбэһэр. Ол эрээри, ханнык баҕарар киһи массыанньык сиэртибэтэ буолуон сөп, өскөтүн кини РФ Ис дьыалатын Министиэристибэтин исписэлиистэрэ анаан оҥорбут Куттал суох буолуутун быраабылаларын тутуспатаҕына.
Төлөпүөнүнэн сымыйа сурах: «Аймаҕыҥ иэдээҥҥэ түбэстэ»
Биллибэт төлөпүөнтэн эрийэллэр. Массыанньык аймах эбэтэр билсэр киһиҥ буолан кубулунан, аймаммыт куолаһынан улахан буруйу оҥорбутун иһин эн аймаххын полиция сотрудниктара туттулар диир. Суол быраабылаларын кэһии, сааны кистээһин, наркотиктары тарҕатыы эбэтэр киһини улаханнык эчэтии, өссө өлөрүү курдук ыарахан буруйдары этиэн сөп. Ити кэннэ төлөпүөнүн полиция сотруднигар биэрбитэ буолар, ол киһи эрэллээх куолаһынан «мин манныкка түбэспит атын дьоҥҥо көмөлөһөр этим» диир. Бу дьыаланы быһаарар наадаттан этиллибит суумманы аналлаах миэстэҕэ аҕалан уур эбэтэр эрэллээх киһиэхэ биэр диэн сорудахтыыр.
Бу маннык сүүлүктээн харчы ылар сымыйа кэпсэтиигэ хас да массыанньык кыттыһыахтарын сөп. Эрийэр киһи буруйун боруостуур холуонньаҕа хаайыллан сытар буолуон сөп. Ол иһин мээнэ таайан төлөпүөн нүөмэригэр эрийэллэр уонна эрдэттэн бэлэмнэммит тылларын этэллэр. Салгыы долгуйбут киһи аймаҕын аатын алҕаска эппитин туһанан, этиллибит суумманы анал аадырыска эбэтэр киһиэхэ аҕаларыгар сорудахтыыллар. Массыанньыктар тиийбэт суумматын баантан устарыгар кинини кытта сылдьыахтарын, куттуохтарын, наар кэпсэтэн аралдьытыахтарын сөп. Албыннатааччы харчытын аадырыска эбэтэр массыанньык эппит киһитигэр биэрбитин кэннэ, аймаххын маннык аадырыска көрүөххүн сөп диэн этэллэр.
Маннык түгэҥҥэ тугу гыныахха сөбүй?
Бастатан туран, кэпсэтиини тохтотон баран, ол этиллибит аймаххар эрийэн билсиэххин наада. Өскөтүн аймаҕыҥ төлөпүөнэ эппиэттээбэт эбэтэр арахса сылдьар буоллаҕына, кини доҕотторугар, кэллиэгэлэригэр, атын аймахтарыгар эрийэн билсиэхтээххин. Эбэтэр массыанньыктарга билбэт боппуруостарын биэрэн чуолкайдыаххын, ханнык нүөмэрдээх полиция отделениетыттан эрийэллэрин ыйытыаххын сөп. Ол кэнниттэн «02» полиция нүөмэригэр эрийэн, чахчы маннык ааттаах киһи полиция отделыгар тутуллубута дуо диэн чуолкайдыырыҥ наада. Дьонтон харчыны сүүлүктээн ылааһын улахан буруй буолар.
Төлөпүөн вирустара
Массыанньыктар чаастатык бэйэлэрин албынныыр сыалларыгар төлөпүөн вирустарын туһаналлар. Абонент төлөпүөнүгэр маннык ис хоһоонноох иһитиннэриии кэлэр: «Эйиэхэ ММС иһитиннэрии кэллэ, ону көрөргө маннык сыылканан киириҥ… ». Ол сыылкаҕа киирэр кэмҥитигэр төлөпүөҥҥүт вируһу киллэринэр уонна счеккутуттан харчыгытын устан ылан массынньыктар счеттарыгар ыытар.
Аны массыанньыктааһын биир көрүҥүнэн сымыйа мобильнай оператор көмөтүнэн эбэтэр мобильнай контены хачайдыыргытыгар маннык иһитиннэрии кэлэрэ буолар: «Эн иһитиннэрии ыытарга операцияны бигэргэтэр буоллаххына, 1 сыыппараны баттаа, уларытаргар 0 баттаа» диэн. Ол бигэргэтэр кэмҥитигэр эн счеккуттан харчыгын устан ылаллар. Ити курдук уонна итинтэн да атын элбэх массыанньыктааһын көрүҥнэрэ бааллар.
Массыанньыктар анал бырагыраамалары туһанан, аһара түргэнник тыһыынчанан итинник ис хоһоонноох иһитиннэриилэри ыыталлар. Харчыгыт албын счекка барбытын кэнниттэн телефоннарын арааран кэбиһэллэр.
Гражданнары сэрэтиэҕи баҕарыллар: итинник иһитиннэрии кэлэр түгэнигэр ити төлөпүөн нүөмэригэр эрийимэҥ. Бу туох түмүктээх буоларын өйдөөҥ!
«Баан техническэй өйөбүлэ эрийэр»
Абонеҥҥа мобильнай сибээс сымыйа техническэй өйөбүлүн сулууспатыттан биллибэт төлөпүөнтэн эрийэллэр эбэтэр иһитиннэрии кэлэр. Ис хоһооно маннык буолар: «Саҥа, аныгылыы ураты өҥөнөн туһаныҥ; техническэй сбой буолан, сибээс арахсыбатын туһуттан саҥалыы регистрация буолар; оччоҕо сибээс хаачыстыбата тупсар; СПАМ- ыытыыттан көмүскэнэҕит; эн сотовай операторыҥ этиитин ылынан бу аахсыйаҕа кытын» диэн.
Ол кэнниттэн кинилэр этиилэринэн коду эбэтэр СМС иһитиннэриини сурунан, ол саҥа өҥөнү холбон, оччоҕо сибээһиҥ хаачыстыбата тупсуоҕа дииллэр: ити код анал комбинация уонна счеккуттан харчыны устуу биир көрүҥэ буолар.
Маннык түгэҥҥэ тугу гыныахха сөбүй? Ханнык баҕарар тариф уларыйыытын итинник боростой процедурата киһини дьиксиннэриэх тустаах, ол иһин бэйэҕит мобильнай операторгыт тустаах линиятыгар эрийэн, ханнык усулуобуйалар баалларын чуолкайдыыр эбэтэр мобильнай сыһыарыы официальнай саайтыгар киирэн сөптөөх разделы билсэр наадалаах.
Көмө туһунан СМС-көрдөһүү
Массыанньыктааһын көмө көрдүүр көрүҥнэригэр ордук сааһырбыт дьон уонна кыра оҕолор ордук кииринэллэр. Манна аһара боростойдук харчыны счекка ыытар көрүҥ баара олус кутталлаах. Абонент мобильнай төлөпүөнүгэр смс-иһитиннэрии кэлэр: «Миэхэ кыһалҕа үөскээтэ, онон бу нүөмэргэ 900 солкуобайда ыыт», эбиитигэр «ийээ, доҕоор» диэн туһаайыы тыллардаах буолуон сөп. Сааһырбыт дьоҥҥо, кыра, орто саастаах оҕолорго манныгы быһаарар, өйдөтөр тоҕоостоох: биллибэт нүөмэртэн кэлбит СМС-иһитиннэриигэ эппиэттиир сатаммат.