Сэллиги утары охсуһуу үгэс буолбут дьаһаллара биир ый устата (месячник) ыытылыннылар.
Сэллик – ааһан-араҕан биэрбэт (хроническай) уонна ханнык баҕарар уорганы (уҥуоҕу, хараҕы, бүөрү, тириини, оһоҕоһу) сутуйар ыарыы. Ол гынан баран, ордук тыынар уорганы, тыҥаны кэбирэтэр. Эмтэммэтэххэ, хаанынан уонна лимфатическай систиэмэнэн киһи уорганын барытын сутуйар.
edersaas.ru
Дьокуускай куорат 1 №-дээх поликлиникатын ыарыыны сэрэтэр отделениетын сэбиэдиссэйэ Ефросинья Дьячковская:
— Сэллик салгынынан, ыарыһах киһи сөтөллөр, ытырдар кэмигэр силэ бырдаҥалаатаҕына уонна туттар малыттан, иһититтэн-хомуоһуттан сыстыан сөп. Ыалдьан баран көрдөрүммэккэ сылдьар киһи тулалыыр дьоҥҥо кутталлаах, актыыбынай формалаах диэн буолар. Маннык дьонтон силлэрин анаалыстарын тута ыллахха, сэллик көбүтээччитэ силин анаалыһыгар баар буолар. Кини сылга 100-чэ киһини сутуйуон сөп.
Сэлликкэ ааһан-араҕан биэрбэт тыҥа ыарыылаахтар, куһаҕаннык аһыыр, тоҥор-хатар, күүстээх үлэҕэ сылдьар, саахарынай диабеттаах, оһоҕос, куртах баастаах, ВИЧ-инфекциялаах дьон хабыллаллара элбээтэ.
Киһи ыарыыга сыстан баран, тута ыалдьыбат. Хас да нэдиэлэ, ыйы ыйдаан, сыл да буолан баран киһи иммунитета мөлтөөтөҕүнэ, ыарыы күүһүрэн, тарҕаныан сөп. Сэлликкэ сыстыбыт киһи тута билбэт. Кыралаан сылаабайдыыр, сэниэтэ суох буолар, кыайан аһаабат, түүн тиритэр, ырар, аһыыр баҕата суох буолар, уһун кэмҥэ кыраадыһа 37,2-37,5 тиийэр.
Сэллик бактерията тулалыыр эйгэ араас дьайыытын тулуйар. Куурбут-хаппыт силгэ 6-8 ый устата сытар, хаарга, сиргэ өр кэмҥэ субуойустубатын сүтэрбэт. Хатан баран, туттар малга, кинигэҕэ, иһиккэ-хомуоска уһуннук сылдьар. Сэллик үөнэ күн сардаҥатыттан 10 мүнүүтэнэн өлөр. Хараҥа, сииктээх сиргэ сылы сыллаан сытар. Роберт Кох: «Куһаҕан туруктаах (трущобы) дьиэлэр баалларын тухары, күн сардаҥата киирбэт буоллаҕына, тыҥа сэллигэ өссө да баар буолуо», — диэн дэлэҕэ этиэ дуо?
ххх
Ыарыыны эрдэттэн булар, сэрэтэр, киһи ыалдьарын-ыалдьыбатын билэр сүрүн ньыманан флюорографияҕа түһүү буолар.
Флюорографияҕа сэллик эрэ буолбакка, искэн, сүрэх-тымыр ыарыыта эмиэ булуллар. Ыарыы кыратыгар билиннэҕинэ, киһи 100 бырыһыан үтүөрэр, чугас дьонун харыстыыр. Ханнык эмэ биричиинэнэн флюорография оноһуллубат дьоно сил анаалыһын үстэ туттарыахтаах. Сил анаалыһын туттарарга бастаан айаххын сайҕан, тиискин сууммаккын. Анаалыһы туттарыах иннинэ түннүгү аһан баран, утары устуулга олор. Салгыны иккитэ күүскэ эҕирийэн баран таһаараҕын, үһүстээн күүскэ эҕирий, устуултан тур уонна күүскэ салгын таһаараҕын. Ити кэмнэ диафрагма тыҥаны ньимиччи тутар, ити эрэ кэнниттэн сөтөл кэлэр, сил тахсар. Силлиир иһит ыраас буолар, силлиир кэмҥэ биирдэ аһаҕын. Сөтөллөр кэмҥэр чугас дьоҥҥут турбаттара ордук. Сороҕор сил анаалыһа кэлбэт, киһи мэйиитэ эргийэр, оччоҕо тохтоон баран иккистээн хатылаа.
Өскөтүн сэллик ыарыылааххын быһаардахтарына, санааҕын түһэримэ, ыарыы кыратыгар эмтэниллэр. Быраас этэрин, аныырын кытаанахтык тутус. Ыарыыны эмтэммэтэххэ сүһүрэр, эмтэниигин тохтотон кэбистэххинэ, сэллик үөнэ анаммыт эмкэ үөрэнэр, бэриммэт ыарахан көрүҥэр көһөр. Үксүн үлэлээбэт, дьиэтэ-уота суох дьон флюроографияҕа хастыы да сыл түспэттэр.
Ыарыыны эрдэттэн сэрэттэххэ, доруобай буоларбытын умнумуохха.
Надежда ЕГОРОВА, “Саха сирэ”, edersaas.ru