Ытык Күөлгэ быйыл иккис сылын эдэр ийэлэргэ уонна элбэх оҕолоох ыалларга аналлаах «Ионова оскуолата» диэн социальнай бырайыак үлэлиир.
Бырайыак үбүлээһинэ гражданскай уопсастыба институттарын сайыннарыы министиэристибэтин гранынан көрүллүбүтэ. Сүрүн сыалынан биир дойдулаахпыт, саха дьахталларыттан бастакы учуонай-этнограф Мария Николаевна Андросова-Ионова үлэлэригэр олоҕуран, дьиэ кэргэҥҥэ уонна уопсастыбаҕа ийэ оруолун үрдэтии, тыа ыалын сайыннарыы, ыччаты төрүт үгэстэргэ уһуйуу итиэннэ эдэр ийэлэри, элбэх оҕолоох ыаллары түмүү буолар. Онон хаһаайыстыбаны, сүөһүнү иитиигэ, оҕуруоту көрүүгэ-истиигэ, харайыыга сүбэлэри, уопут атастаһыытын тэрийэбит. Дьарыктарбыт, бары тэрээһиннэрбит эрдэттэн былааннаммыт график быһыытынан «Сарыал» култуура киинигэр уонна «Алгыс» балаҕаҥҥа ыытыллаллар.
Дьыл кэминэн куонкурстары тэрийии үтүө үгэскэ кубулуйда. Ол курдук, кэтэх дьиэни тутууну, дьиэ ис-тас бараанын тупсаҕайдык оҥорууну көҕүлүүр туһуттан сайын «Саамай үчүгэй тиэргэн» куонкуруһу ыытабыт. Былырыыҥҥы куонкурус Тааттыныскай нэһилиэк 100 сылын көрсө тэриллибитэ. Барыта тоҕус ыал кыттыбыта. Дьүүллүүр сүбэ куонкурус кыттыылаахтарын тиэргэннэрин кэрийэн көрөн баран, төһө даҕаны кириисис кыһарыйдар, эдэр ыаллар дьарыктаах буолуу, олох уйгутун оҥоруу тус бэйэттэн тутулуктааҕын өйдөөннөр, хаһаайыстыбаларын олохтоохтук тэриммиттэр, атыттарга холобур буолаллар эбит диэн бэлиэтээбитэ.
Түмүккэ «Күөҕүнэн чэлгийэр олбуор» номинация хаһаайыннарынан Аксинья, Альберт Малышевтар, «Дьиэ кэргэн үйэлээх үгэһэ» номинацияҕа Мария, Афанасий Варфоломеевтар бэлиэтэммиттэрэ. Оттон Людмила, Василий Тистяховтар «Көмүс тарбах», Ньургустаана уонна Сергей Кириллиннэр «Кулуумба хоруоллара» ааты ылбыттара. Кинилэргэ тыа ыалыгар олус наадалаах холодильник, тэлэбиисэр, «Дружба» эрбии, хачыал уо.д.а. бириистэр туттарыллыбыттара. Куонкурус кыайыылаахтара Яна уонна Роман Харитоновтар путевканан наҕараадаланан, оҕолорун кытары «Михаил Светлов» теплоходунан Өлүөнэ туруук хайаларыгар дьаарбайан кэлбиттэрэ.
Харитоновтар 2000 с. уһаайба ылан, дьиэ-уот туттан, хаһаайыстыбаларын бэрт былааннаахтык, бары сыраларын-сылбаларын биэрэн тэриммиттэрэ. Олус сиэдэрэй көстүүлээх, сахалыы оhуордаах-мандардаах дьиэни дьэндэппиттэрэ. Тэпилииссэ оҥостон, сыллата араас оҕуруот аhын дэлэйдик үүннэрэллэр. Эксперимент курдук саҥаттан саҥа, сонун култууралары, холобур, физалис, оригинальнай дьэдьэн шпинатын боруобалыыллар. Биир сыллаах, элбэх сыллаах сибэкки эгэлгэтин олордон, тиэргэннэрин сир симэҕинэн симииллэр.
Эдэр ыаллар сэҥээриилэрин ылбыт куонкурус быйыл эмиэ ыытыллар. Онно кыттарга бэлэмнэнэн ыаллар саас эрдэттэн элбэх оҕуруот аһын, сибэккини олордубуттара. Ити курдук, үтүө холобуру батыһааччы элбиир. Судаарыстыба маннык бырайыактары өйүүрэ дьону-сэргэни көҕүлүүргэ, сомоҕолуурга, бастыҥнары сырдатарга итиэннэ үтүө үгэстэри тарҕатарга тирэх буолар.
Екатерина Павлова, «Ионова оскуолата» социальнай бырайыак салайааччыта, Ытык Күөл. “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru сайтыгар анаан.
Хаартыскаҕа: былырыыҥҥы куонкурус кыайыылаахтара.
