Ааспыт сыл, Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ, бэйэтин кэмигэр биллибит-көстүбүт, талааннаах артыыс, уус-уран самодеятельность сайдыытыгар төрөөбүт-үөскээбит улууһугар бэлиэ суолу хаалларбыт, саха бастакы мелодистарыттан биирдэстэрэ, норуот айымньытын, ырыатын-тойугун сүрэҕэр-быарыгар дириҥник иҥэриммит уонна айар талаанынан эдэр ыччакка, үүнэр көлүөнэҕэ тиэрдиспит, төрүт култуураны төрдүттэн билээччи Алексей Леонтьевич Попов төрөөбүтэ 95 сылын улуус таһымынан бэлиэтээбиттэрэ, элбэх тэрээһиннэри ыыппыттара.
Ол сиэринэн, күҥҥэ көрбүт соҕотох уола Борис Алексеевич Попов аҕатын туһунан “Ааспыттан ахтыылар» диэн тупсаҕай оҥоһуулаах, баай ис хоһоонноох кинигэни бэлэмнээн, “Кытыл” издательство көмөтүнэн күн сирин көрдөрдө. Дьиҥэ, дириҥник сирийэн билсистэххэ, биһиэхэ барыбытыгар холобур буолар өрүттэрдээх, төрүт култуураны, фольклору, норуот ааспыт олоҕун эргитэн өйдүүргэ улахан суолталаах, бары өттүнэн дириҥник толкуйданан оҥоһуллубут кинигэ эбит.
Ол да иһин улуус баһылыга Н.П.Старостин “Айымньылаахтык, үрдүк таһаарыылаахтык үлэлээн олорон ааспыт, сырдык өйдөбүлү хаалларбыт Алексей Леонтьевич олоҕо төрөөбүт Мэҥэ-Хаҥалаһын, таптыыр Майатын кэлэр көлүөнэ ыччаттарыгар холобур буола туруоҕа. Кини аата үтүмэн үгүс үйэлэргэ ааттаныа, умнуллуо суоҕа» диэн этиитэ саамай сөптөөх. Мин бэйэм үлэм хайысхатынан А.Л.Попов эдэр-эмэн сааһыттан хара кырдьыар диэри саха ырыата-тойуга, олоҥхото, төрүт култуурата уус-уран самодеятельность уонна норуодунай тыйаатыр нөҥүө өрө тута сылдьыбытын хаһыат суруйууларыттан, аан дойдуга биллэр музыкавед Э.Е.Алексеев үлэлэриттэн билэр, истэр этим. Кэлин Эдуард Ефимович көмөтүнэн Гарвардскай университет Музыка үрдүкү институтутун фонотекатыгар Алексей Леонтьевич суруттарбыт саха ырыатын-тойугун истэн баран сахаҕа биир сомоҕо талаан олорон ааспытын билбитим. Кинигэҕэ искусствоведение доктора этномузыкавед Э.Е.Алексеевка архыыбыгар баар А.Л.Поповтан туох уһуллубут ырыалара-тойуктара, киниттэн бэлиэтээһиннэрэ уонна кэпсэтиилэрэ киллэриллибиттэр.
1993 сыллаахха Тоҥ Суорун үбүлүөйүгэр аналлаах кэмпириэнсийэҕэ сырыттахпына, Алексей Леонтьевич миигин дьиэтигэр ыҥыран ыалдьыттаппыта. Кылгас кэмҥэ да буоллар, сөҕүмэр талааннаах киһини кытта алтыһан ааспыппыттан дуоһуйууну ылбытым. Дьиҥэр, биһиги чахчы талааннаах дьоммутун, хойутаан баран хоболоммут диэбиккэ дылы, үксүгэр куоттаран баран өйдөөбүтэ буоларбыт баар суол. Хата, уола Борис Алексеевич, бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор киһи сиэринэн ыксаабакка, тиэтэйбэккэ, дьиэ кэргэн архыыбын үөрэтэн-чинчийэн, баар матырыйааллары сааһылаан, аҕатын олорон ааспыт олоҕун, эрдэ тулаайах хаалбытын, Поповтар халыҥ аймахтарын көмөтүнэн үөрэнэн, биир дойдулаахтара ССРС норуодунай артыыстара В.В.Местников, Д.Ф.Ходулов, П.М.Решетников сүбэлэринэн тыйаатырга сыстан айымньылаахтык үлэлээбитин, саха эстрадатын сайдыытыгар суол тэлбитин киэҥ ааҕааччыга тиэрдибит.
Алексей Леонтьевич тыа сиригэр уус-уран самедеятельность сайдыытыгар уһулуччу оруоллааҕа кинигэҕэ кини ыстатыйаларынан, ахтыыларынан уонна ол кэмнээҕи хаартыскаларынан сиһилии бэриллибит. Ол курдук, А.Л.Попов Бүтүн Арассыыйатааҕы тыа сирин уус-уран самодеятельноһын көрүүгэ Х.Т.Максимов, Н.Т.Алексеев, М.Н.Петрова, Л.Н.Турнин курдук норуот таптыыр талба талааннаахтарын кытта бииргэ сылдьыбыт.
А.Л.Попов олоҕун кэнники сылларыгар Майатааҕы норуодунай тыйаатырга уус-уран салайааччы уонна режиссер быһыытынан бэрт айымньылаахтык үлэлээбитэ бэйэтин суруйууларынан, тыйаатыр артыыстарын ахтыыларынан сиһилии кэпсэнэр, хаартыскаларынан доҕуһуолланаллар.
Кинигэҕэ Алексей Попов саха маҥнайгы мелодистарыттан биирдэстэрэ буолара өтө көстөр. Биһиги оҕо эрдэхпититтэн, сахалартан аан бастакынан Сэбиэскэй Сойуус Дьоруойа буолбут Ф.К.Попов туһунан “Герой туһунан ырыа», Судаарыстыбаннай бириэмийэ лауреата М.Егоров туһунан “Лауреат туһунан ырыа», “Үүнүү колхоз кыыһабын” ырыалары уостан түһэрбэккэ ыллыыр этибит. Бу ырыалар ааптардарынан Алексей Попов буоларын ахтыы кинигэттэн биллим. Оттон “Майа сайына» диэн ырыатын устудьуоннуу сырыттахпытына Мэҥэ-Хаҥаластан сылдьар бииргэ үөрэнэр оҕолорбут уостан түһэрбэккэ ыллыылларын олус сөбүлээн истэрбит. Кинигэни, ырыалар нуоталара уонна Алексей Леонтьевич быһаарыылара киллэриллибиттэрэ, дириҥ ис хоһооннуур.
Түмүктээн эттэххэ, бу кинигэҕэ норуот айымньытын, ырыатын-тойугун, уус-уран самодеятельность норуодунай тыйаатыры уонна профессиональнай искусствоны кытта алтыһыытын туһунан санаалара үөлээннээхтэрин, биир дойдулаахтарын ахтыыларынан ситимнэнэн, сааһыланан киллэриллибитэ култуура уонна искусство диэйэтэлэ Алексей Попов сырдык уобараһын үчүгэйдик арыйар.
Василий ИЛЛАРИОНОВ, филологическай наука доктора, профессор, фольклорист.