Бу күннэргэ медицинскэй наука доктора, «Якутский медицинский журнал» научнай-практическай таһаарыы кылаабынай эрэдээктэрэ, суруйааччы, суруналыыс Валериан Николаев уочараттаах кинигэтэ бэчээккэ таҕыста.
edersaas.ru
Ааптар «Дани-АлМас» издательствоҕа бэчээттэммит «Саха үс бастакы бырааһа» диэн кинигэтигэр өрөбөлүүссүйэ иннинээҕи кэмҥэ соҕуруу үөрэнэн, быраас идэтин баһылаабыт саха уолаттара Георгий Слепцов, Прокопий Сокольников, Иван Скрябин тустарынан матырыйааллар хомуллан киллэриллибиттэр.
Кинилэр үһүөн Дьокуускайдааҕы уолаттар прогимназияларын (реальнай училищены) бүтэрбиттэрэ. Быраас идэтин баһылаан, Арассыыйа, аан дойду историятын үгүс элбэх түгэннэрдээх кэрчик кэмигэр үлэлээн-хамсаан, чаҕылхайдык олорон ааспыттара. Хас биирдиилэрэ анаммыт сирдэригэр, аҕа дойдуларыгар бэриниилээхтик сулууспалаабыттара.
Георгий Слепцов Арҕаа Хаҥалас Сата нэһилиэгиттэн төрүттээх. 1881 с. Санкт-Петербурдааҕы Императорскай медико-хирургическай академияны бүтэрэн, байыаннай хирурунан сулууспалыы Арассыыйаҕа хаалбыт, дойдутугар эргиллибэтэх. Кини биографията билиҥҥэ диэри ситэ-хото үөрэтиллэ илик, биллибэт өттө үгүс. Медицинскай сулууспа подполковника Г.Н. Слепцов олоҕун бүтэһик сылларын туһунан матырыйаал көстө илик.
Боотуруускай улууһун 3-с Дьохсоҕон нэһилиэгиттэн төрүттээх Прокопий Сокольников Москуба университетын медицинскэй факультетын бүтэрэн дойдутугар эргиллэн кэлэн, Дьокуускай уокуругун 4-с учаастагын бырааһынан 17 сыл харыс да халбарыйбакка үлэлээбитэ. Быраас, биллэр-көстөр уопсастыбаннай деятель П.Н. Сокольников В.В. Никифоров-Күлүмнүүр биир санаалааҕа, чугас доҕоро этэ. П.Н. Сокольников 1913 с. Санкт-Петербурга Арамаанаптар династияларын 300 сылын бэлиэтиир улахан тэрээһиҥҥэ Саха сирин депутациятын салайан кыттыыны ылбыта.
Иван Скрябин Илин Хаҥалас улууһун 1-кы Дьөппөн нэһилиэгэр төрөөбүтэ. 1914 с. Томскайдааҕы Императорскай университет медицинскэй факультетын бүтэрбитэ. Байыаннай быраас И. Скрябин 1914-1919 сс. Аан дойду бастакы сэриитин, Сибииргэ гражданскай сэрии уот кутааларын ортотунан ааспыта. Ньиэмэс билиэнигэр түбэһэн, быраас идэлээх уонна түөрт омук тылын билэр буолан, тыыннаах ордубута. М.К.Аммосов ыҥырыытынан дойдутугар эргиллэн, 1920-1923 сс. бырааһынан, Саха АССР Доруобуйа харыстабылын управлениетын салайааччытынан үлэлээбитэ, гражданскай сэриигэ үрүҥнэри үлтүрүтүүгэ кыттыбыта.
Кинигэ ис хоһоонун архыып докумуоннарын куопуйалара уонна хаартыскалар ситэрэн-хоторон биэрэллэр.
ЫСПЫРААПКА:
Валериан Парфеньевич НИКОЛАЕВ:
Медицинскэй наука доктора, наукаҕа анаммыт 120-тэн тахса ыстатыйа, Саха сирин доруобуйатын харыстабылын историятыгар 2 монография ааптара. 2010 с. П.А.Семеновы кытары 2010 с. төрүттэммит «Саха сирин доруобуйатын харыстабылын, медицинскэй наукатын уонна үөрэхтээһин биллиилээх деятеллэрэ» 7 серия хос ааптара, өрөспүүбүлүкэ эмтиир-ыарыыны сэрэтэр тэрилтэлэрин үбүлүөйдээх күннэригэр анаммыт 8 ахтыы кинигэтин хос ааптара.
Саха Өрөспүүбүлүкэтин Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, хоһоон 5 хомуурунньугун ааптара.
Арассыыйа Суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ. Доруобуйа харыстабылын боппуруостарын, медицина историятын уо.д.а. тиэмэлэри өрөспүүбүлүкэ уонна улуустар хаһыаттарыгар сырдатар.
Надежда ЕГОРОВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru