“Я от снега не бегу –
Я родился на снегу.
На меня струилась с неба
Благодать большого снега…”
Саха норуодунай бэйиэтэ Семен Данилов бу “Хаар” диэн истиҥ хоһоонунан, икки сыл буола-буола биһиги дэлэй хаардаах Сахабыт сиригэр поэзия бэстибээлэ ыытыллар.
Быйыл эмиэ, Сир ийэ чуумпутук үп-үрүҥ, сыа хаарынан бүрүллүбүт кэмигэр, өрөспүүбүлүкэҕэ поэзия бэстибээлэ бара турар.
Бэҕэһээ, алтынньы 16 күнүгэр, СӨ Национальнай бибилэтиэкэтин тобус-толору киһилээх историческай саалатыгар, “Үрүҥ хаар алгыһа” поэзия Дьоро киэһэтэ ыытылынна. Айар дьону, өрөспүүбүлүкэ ыалдьыттарын СӨ Култууратын уонна духуобунай сайдыытын миниистирэ Юрий Куприянов истиҥник эҕэрдэлээтэ, Саха литературатын сайдыытыгар киллэрэр кылааттарын үрдүктүк сыаналаан, бэйиэттэргэ, тылбаасчыттарга Махтал Суруктары, өйдөбүнньүк бэлэхтэри туттарда.
Бу Дьоро киэһэ, биллэн турар, бэстибээл хаһаайына – хоһоон, хоһоон, уон араас омук тылынан, кып-кылыгырас ыраас, дьэҥкир уу курдук, кутулунна, ылбаҕай ырыа да ылланна…
Күндү ыалдьыппыт — Тываттан бэйиэт, филологическай наука кандидата, саха суруйааччыларын тыва тылыгар тылбаастыыр, быйыл бу үһүс төгүлүн Саха сиригэр кэлэн, бэстибээлгэ кыттар Сайлыкмаа КОМБУ хоһооннорун аны сахалыы тылбаастаан, норуодунай суруйааччыбыт Сэмэн Тумат олус иэйиилээхтик ааҕан иһитиннэрдэ.
Сайлыкмаа Комбу Николай Лугинову, Наталья Харлампьеваны, Баһылай Харысхалы, Елена Слепцова-Куорсуннааҕы тылбаастаабыта. Эдэрдэр – Гаврил Андросов, Рустам Каженкин, Елизавета Мигалкина, Александра Попова хоһоонорун Тыва ыччатын хаһыатыгар бэчээттэппитэ. Маны таһынан кини ис-сүрэҕиттэн кыһаллан-мүһэллэн, эбээн, эбэҥки, чукча — хотугу норуоттар айымньыларын эмиэ үгүһү тылбаастаан, киэҥ эйгэҕэ таһаарбыта. Үтүөҕэ – үтүө харда! Сайлыкмаа Комбу айар үлэтин, талаанын сыаналаан, киниэхэ бу Дьоро киэһэҕэ Өлөөн улууһун баһылыгын аатыттан Махтал Сурук уонна улуус аатыттан биир хотугу табаны бэлэх уунар туһунан Туоһу сурук туттарылынна.
—Ыалдьыт буолар олус үчүгэй, оттон доҕотторуҥ айымньыларын тылбаастыыр өссө ордук үчүгэй уонна үөрүүлээх. Мин Саха сиригэр бу үһүс кэлиим, онтон иккитигэр – бэстибээл кыттыылааҕын быһыытынан. Маннык бэстибээли тэрийии – муударай, мындыр быһаарыы! Эһиги суруйааччыларгыт олус түмсүүлээхтэр, бэйэ-бэйэлэрин өйөһөллөр. Ол түмүгэ өтө көстөр – саха суруйааччыларын айымньылара аан дойду араас омуктарын тылларыгар тылбаастанан, быыстала суох тахса тураллар. Оттон миэхэ билигин Сэмэн Тумат оҕолорго аналлаах кэпсээннэрэ уонна Николай Лугинов эрдэтээҥи кэпсээннэрэ тылбаастанан, бэчээккэ бэлэм буоллулар. Бу үлэм миэхэ улахан үөрүүнү, астыныыны аҕалар. Доҕотторум айымньыларын тылбаастыыр – бу мин миссиям!, — диэтэ Сайлыкмаа Комбу.
Оттон мин, Сайлыкмаа Комбу билигин саха суруйааччыларын тылбаастыырга өссө бөдөҥ бырайыактарга ылсан үлэлиир былааннаах эбит, диэн өйдөөтүм.
“Саха поэзиятын антологиятын” эрэдээктэрэ Сергей ГЛОВЮК (Москва) хоһооннорун саха норуодунай бэйиэтэ Наталья Харлампьева бэйэтэ тылбаастаабытын ааҕан иһитиннэрбитин, бэйиэт дьоһуннаахтык сыаналаата. Оттон Евразия Суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ Афаг ШИХЛЫ (Баку. Азербайджан) хоһооннорун бу сырыыга сахалыы нарын тылынан тылбаастаан, бэйиэт Елизавета Мигалкина аахта.
Ити курдук, биһиги бэйиэттэрбит Гаврил Андросов, Рустам Каженкин, Елена Куорсуннаах, о.д.а. суруйааччы-доҕотторун Дуалеткерей Капулы (Казахстан), Ркаиль Зайдулла (Татарстан), Юрий Щербаков (Астрахань), Амарсана Улзытуев (Бурятия) о.д.а. хоһооннорун тылбаастаабыттарын аахтылар.
Бэйэбит биир дойдулаахпыт, учуутал, наука хандьыдаата, “Берег дружбы” өрөспүүбүлүкэтээҕи ааптарыскай ырыа бэстибээлин тэрийээччилэртэн биирдэстэрэ Елена Овчарова (Алдан, Томмот к.) хоһооннорун тылбааһын суруйааччы Степан Сивцев-Хамалҕа бэрт сэргэхтик ааҕан иһитиннэрдэ.
–Саха сиригэр олоробун, хоһооннорум сахалыы бу аан маҥнай тылбаастаннылар, истиҥ махтал! – диэтэ Елена Овчарова олус үөрэн, долгуйан туран.
Татьяна МАРКОВА, Саха сирэ хаһыат, edersaas.ru.
Мария ВАСИЛЬЕВА уонна ааптар хаартыскаҕа түһэриилэрэ.