Сахам сиригэр сандал сааспыт эргийэн, чаҕыл күммүт көмүс сарадах уоттарынан угуттуур кэрэ кэмнэрэ. Маннык үтүө кэмҥэ самныбат саргылаах Сахабыт Өрөспүүбүлүкэтэ өрөгөйдөөх үбүлүөйүн бэлиэтиир.
Муус устар 27 күнэ. Бу күн 1922 сыллаахха Саха АССР автономията төрүттэммитэ. Чулуу уолаттарбыт Былатыан Ойуунускай, Максим Аммосов, Исидор Барахов өркөн өйдөрүнэн, төлөннөөх сүрэхтэринэн, төрөөбүт дойдуларыгар муҥура суох тапталларынан туруулаһан, күөннэринэн көмүскээн олохтообуттара.
Кинилэр кэрэ мөссүөннэрин, булгуруйбат модун санааларын, гражданскай хорсун быһыыларын саха норуота умнубат, бүгүҥҥү » үс саха төрүөҕэр үөрүүлээх күнүгэр» автономияны турууласпыт чулуу дьоммут сырдык кэриэстэригэр сүгүрүйэбит, уруй — айхал этэбит!
100 сыл диэн эттэххэ дөбөҥ. Бу кэмнэр усталаах — туораларыгар саха норуота төһөлөөх эрэйи — муҥу эҥэринэн тэлэн, үрүҥ — хара көлөһүнүн тоҕон, үгүс да түһүүлэри — тахсыылары уҥуордаан кэлбитэ буолуой?! Ону ааҕан сиппэккин.
Мин харахпар элэҥнээн ааһаллар: хара хааннаах бандьыыттар тоһуурдарыгар түбэһэн охтубут Хохочой 17 хомсомуол уолаттара, “Саһыл сыһыы хаарыгар баррикада буолбут” И. Я. Строд этэрээтин байыастара, “тимир, чэгиэн, бойобуой” Абаҕа хорсун пионердара, хараҥа олох халбарыйарын туһугар сүрэхтэрин-быардарын биэрэн туран охсуспут, үлэлээбит — хамсаабыт хомуньуус хотойдор, бастакы хомсомуоллар, соҕурууттан кэлбит маҥан халааттаах аанньаллар -нуучча кыргыттара барахсаттар…
Биһиги тапталлаах Ийэ дойдубутугар фашистскай халабырдьыттар сэриинэн саба түспүттэригэр “хоту дойду хонноҕуттан” Сахабыт сирин уолаттара дойдуларын көмүскүү фроҥҥа аттаммыттара, хахайдыы хааннанан харса суох сэриилэспиттэрэ.
Тыылга хаалбыт эбэлэрбит, эһэлэрбит, оччотооҕу кэм обургу оҕолоро фронт туһа, кыайыы туһа диэн харыларын ньыппарынан туран, дьоруойдуу үлэлээбиттэрэ.
Ким билбэтий, Саха сиригэр бырамыысыланнас сайдыытыгар, сэрии инниттэн саҕалаан, бэйэлэрин сүдү кылааттарын киллэрсибит Ааллаах Үүн таһаҕасчыттарын, кинилэр тоҥтон толлубат, ириэнэхтэн иҥнибэт кытаанах дьүккүөрдэрин, дуулаҕа дьулуурдарын!
Бүгүҥҥү өрөгөйдөөх күҥҥэ ахтан — санаан ааһыаҕыҥ урукку өттүгэр икки атах үктэммэтэх түҥ тайҕатыгар — көмүстээх Алдаҥҥа, алмаастаах Бүлүүгэ күндэлэс таас куораттары сандаардыбыт тутааччы дьоммутун.
Бу күннэргэ100 сааһын туолбут улуу суруйааччыбыт Софрон Данилов “Айхал эйиэхэ, үлэһит киһиэхэ!”диэн хоһоонугар
бу курдук этэр:
Олоҥхо омунун
баһыйда
Эн кэрэ бүгүҥҥүҥ,
Ханнык тыл ситэри
ойуулуой
Эн сарсыҥҥы
күҥҥүн?!
Чахчыта даҕаны бэргэн этии!100 сыл устата
Сахабыт Өрөспүүбүлүкэтэ балысханнык сайынна! Сахалар «һай — һат» диэтибит, сайынныбыт, хардыыбыт кэҥээтэ, аар — саарга аатырдыбыт.
Олоҥхобутун ЮНЕСКО аан дойду биир чулуу айымньытынан
билиннэ, оһуохайбыт Гиннес рекордун кинигэтигэр киирдэ. Успуортка, ускуустуба үгүс көрүҥнэригэр бастыҥнар ахсааннарыгар сылдьабыт. Сахабыт тыйаатыра саҥалыы тыыннанан аан дойду таһымыгар таҕыста, саха киинэтэ аан дойдутааҕы бэстибээллэргэ бэйэтин кыаҕын биллэрдэ.
Дьокуускай куораппыт күннэтэ тупсар, киэркэйэр: аныгылыы тупсаҕай көстүүлээх саҥа кыбартааллар, искибиэрдэр баар буоллулар, болуоссаттарга, искибиэрдэргэ чулуу дьоммутугар аналлаах пааматынньыктар туруорулуннулар.
Сахабыт сиригэр ыстаал ыллык тигинээн кэллэ. Күннэри — түүннэри тимир суолунан буойастар айанныыллар, Аллараа Бэстээхпит сырыы — айан эргийэр киининэн буолла.
Ил Дархаммыт А. С. Николаев уонна кини хамаандата дьон — норуот олоҕун илгэтэ тупсарыгар ахсаабат кыһамньыны уураллар.
Саха Өрөспүүбүлүкэтэ 129 араас омуктар түөлбэлээн олорор дьиҥ — чахчы доҕордоһуу биһигэ диэн аатырыан аатырар. Бырааттыы омуктар норуот хаһаайыстыбатын араас салааларыгар
олоҕу хамсатар үтүө дьулуурунан уйгуну уһансаллар.
Бырамыысыланнас эйгэтэ сыллата кэҥиир — тэнийэр, саҥаттан — саҥа кирбиилэри ылар. Саха Өрөспүүбүлүкэтэ бүгүн көмүһүнэн, чоҕунан, алмааһынан эрэ буолбакка, гааһынан, ньиэбинэн эмиэ
баараҕай Ийэ дойдубут Арассыыйа экэнэмиичэскэй кыаҕын хаҥатыһар.
Тыабыт сирэ, саҥа сайдыы суолун тутуһан, тэтимнээхтик иннин диэки хардыылыыр: хонуу — хонуу аайытын хороҕор муостаах хойдор, сыһыы — сыһыы аайытын сыспай сиэллээх сырсар.
Тыа сирин туруу үлэһит дьоно бэйэ аһын дэлэтиигэ хоннохтоохтук ылсан үлэлииллэр, айаллар — туталлар!
Бүгүн — Саха өрөспүүбүлүкэтин төрөөбүт күнэ. Бүгүн — 100 сыллаах өрөгөйдөөх үбүлүөй күнэ!
САХАМ СИРЭ, үүнэ — сайда, чэлгийэ — чэчирии, үйэлэргэ өрөгөйдүү тур!
Елена Прокопьева, РФ Суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ