Тапталлаах Дьокуускайбыт төрөөбүт күнэ үүнээри турдаҕына, биһиги куораппыт туһунан биир саамай үчүгэй, истиҥ, элбэх киһи сөбүлүүр ырыатын бу хайыы-үйэҕэ 22-с сылын чаҕылхайдык толоро сылдьар ырыаһыты, СӨ үтүөлээх артыыһын Саинаны — Екатерина Саввинованы көрүстүм.
edersaas.ru
Бу иннинэ, быйыл төрүттэммитэ 25 сылын бэлиэтиир “Далбар Хотун” сурунаал 2000 сыллааҕы 1-2-с нүөмэрдэрин арыйталыы олорон, Саина туһунан ыстатыйаҕа хараҕым хатана түспүтэ. Ааптара суруналыыс Вера Макарова. Онно ааҕабыт: “Саина соторутааҕыта “Здравствуй, Якутск!” ырыатынан “Огни Олимпа” диэн эдэр толорооччулар куонкурустарыгар ыҥырыы тутта”.
—Саина, бу куонкуруска тиийбитиҥ?
—Ити сыл икки куонкуруска ыҥырыллыбытым. Бастакыта “Голоса России-99” Сочига уонна “Огни Олимпа” Ялтаҕа. Сүүрбэ бастыҥ толорооччуну Ялтаҕа финалга ыҥырбыттара. Бу “Здравствуй, Якутск!” ырыабынан. Хомойуох иһин, барбатаҕым. Айанын таһынан, кыттааччылартан өссө оргусунуос көрдөөбүттэрэ. Мин, бастаан, харчыны булуом дии санаабытым, ол эрээри, кыаллыбатаҕа. Дьиҥэр, бу олус үрдүк таһымнаах куонкурус этэ – дьүүллүүр сүбэ бэрэссэдээтэлэ Иосиф Кобзон, чилиэннэр Лариса Долина, Ирина Отиева – бу таһым ээ! Ыксаан, Яна Угаровалыын Президеҥҥэ сурук суруйбуппут, илии баттааһын хомуйбуппут. Степанида Борисова, Екатерина, Алексей Егоровтар, Алексей Павлов курдук, о.д.а. аптарытыаттаах айар дьон миигин өйөөн, илии баттаабыттара. Ол эрээри, суругу Михаил Ефимовичка эппиэттээх дьон кэмигэр тиэрдибэтэхтэр да быһыылааҕа… Онон, хойутаабытым, барбатаҕым. Олус хомойбутум. Киин тэлэбиидэнньэ 2-с канала устубутун – ытыы-ытыы көрбүтүм… Ити куонкуруска барбытым эбитэ буоллар, билигин мин бэйэм даҕаны атыннык олорор буолуом этэ, саха эстрадата даҕаны букатын атын дьылҕалаах, кыахтаах буолуохтаах этэ дии саныыбын. …Дьэ, ити кэнниттэн, мин атын суолу тутуһарым наадатын өйдөөбүтүм. Биэс сылы быһа ыллаан баран, хайдах эрэ, туоҕуҥ эрэ тиийбэт курдук, саҥаны-сонуну көрдүүгүн, улахан ырыалары ыллыаххын баҕараҕын…
—Вокалга учуутал буоларга бэлэмнэнним. Хотугу норуоттар ырыаларын үөрэтэн барбытым. Эбэбит эбэҥки буоллаҕа, мин Булуҥҥа улааппытым. Оттон ийэм Чурапчыттан төрүттээх буолан, онно оҕолор сайын аайы тиийэрбит, иҥэмтиэлээх сахалыы аһынан аһаан, эрчим, күүс ылынан кэлэрбит. Онон, мин икки култуураны илдьэ сылдьабын — хотугу уонна дьиҥнээх сахалыы. Ол иһин репертуарым, бырагырааммам даҕаны киэҥ, араас – сахалыы, нууччалыы, хотугулуу ырыалар, аан дойду хиттэрэ, джаз, классика, фольклор…
Уопсайынан, элбэхтик үлэлиибин. Үгүстүк айанныыбын. Мин уларыйдым, урукку Саина буолбатахпын. Дьоҥҥо аһаҕаспын. Араас бырайыактардаахпын. Йоганан дьарыктанабын. Итиэннэ, “Киһини сайыннарар киин” салайааччытабын, түөрт хайысханан дьону кытта үлэлэһэбит. Манна дьон бэйэтин талаанын, кыаҕын арыйар. Холобур, кылгас кэмҥэ английскай тылга үөрэтиини тэрийэбин. Уруһуйга үөрэтэбит. Живопись. Дьон 2 чаас иһигэр маслонан хартыына суруйар. Оннук уникальнай ньымалар бааллар. Вокалга 14 сыл дьону үөрэтэн кэллим, билигин кэҥээн, сайдан, трениннэри ыытабын. Дьону, аймахтыылары эйэлэһиннэртиибин… Кыыһым ыал буолан, хайыы үйэҕэ бэһис сылын эбээбин. Москванан, омук сирдэринэн сылдьабын – ООН-ҥа ыллыыбын, Канадаҕа ыҥырыллабын… Миигин кэтэһэр буоллахтарына – тиийэбин!
— Бу саас “Ну-ка, все вместе!” 2-с канал бырайыагар экиспиэр быһыытынан үлэлээтиҥ. Эйигин дойду барыта көрдө. Ити хайдах этэй?
—Арассыыйа норуодунай артыыһа Николай Басков ыытар биэриитигэр миигин “Вконтакте” булан ылан, вокалга экиспиэр быһыытынан ыҥырбыттарыгар сөбүлэспитим. 14 сыл устата вокалы биэрэрим барыта көстө сылдьар эбит. Бырайыак сүрүн экиспиэринэн Сергей Лазарев этэ. Сүүс экиспиэр иһигэр киирэн, Саха сириттэн мин соҕотохпун. Онон, чиэс-бочуот, дии саныыбын. Олус интэриэһинэй биэрии буолбута. Муус устар, ыам ыйа – хас субуота аайы, икки ыйы быһа көрдөрбүттэрэ. Интернеккэ барыта баар, көрүөххэ сөп.
—Куораппыт күнэ бу кэллэ. “Здравствуй, Якутск!” ыллыыгын? Бу ырыа туһунан баһаалыста сэһэргии түс эрэ…
— Ити 1996 сыл бүтүүтүгэр этэ. Дьокуускай куорат туһунан ырыаҕа куонкурус биллэриллибитэ. Онуоха, Дьокуускай уолаттара (билигин москвичтар) бу ырыаны айбыттара — Николай Гринько тылларыгар муусукатын Александр Болознев суруйбута. “Якутск-97” куонкурус дьүүллүүр сүбэтин бэрэссэдээтэлинэн Галина Кривошапко этэ. Чилиэннэринэн Виталий Андросов, Владимир Индигирскэй, о.д.а. бааллара. Мин бу куонкуруска Гран-при буолбатаҕым эрээри, I истиэпэннээх лауреат уонна “Дьокуускай туһунан бастыҥ ырыа” ааттарын ылбытым. Гала-кэнсиэр Опера уонна балет тыйаатырыгар ыытыллыбыта. Онтон дьэ, саас “Золотой олень” диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи бириэмийэҕэ “Здравствуй, Якутск!” ырыам “Сыл бастыҥ ырыата” буолбута уонна миэхэ “Сыл бастыҥ ырыаһыта” үрдүк ааты аҕалбыта. Гала-кэнсиэр Опера уонна балет тыйаатырыгар ыытыллыбыта. Дьон барыта эйигин эҕэрдэлиир. Бу улахан кыайыы уонна үөрүү этэ. Биллэн турар, үөрбэтэхтэр эмиэ бааллара (күлэр). Шоу-бизнес диэн, букатын, судургута суох дьыала буоллаҕа… Бу ырыабын 22 сыл устата ыллаан кэллим. Ырыа бэйэтэ дьылҕалаах. “Здравствуй, Якутск!” билигин английскайдыы ыллыыллар, рэп-версия баар. Кытайдыы ыллыыллар. Дьон махтанар. Сахалыы тылбааһа баар буолла. Контакка биир ааптар суруйбута. Уопсайынан, бу ырыа дьон айар кутун уһугуннарар, сайыннарар! Икки сыллааҕыта, айар үлэм 20 сылыгар, бу ырыанан, ким баҕалааҕы барыларын түмэн, 70-тан тахса киһилээх норуот хорун тэрийбитим. Опера уонна балет тыйаатырыгар ыллаабыппыт. Былырыын куорат күнүгэр ыллаабыппыт. Бу ырыанан оҕолор, ансаамбыллар үҥкүүлүүллэр. Ханна да тиий — “Здравствуй, Якутск!” иһиллэр. Онон, табыллыбыт ырыа.
—Саина, кэпсээниҥ иһин махтал! Куорат күнүгэр ыллыыр инигин?
—Ыллаа диэтэхтэринэ, бырагыраамаҕа киллэрдэхтэринэ, ыллыам.
Дьокуускай, дорообо!*
Розалия Винокурова тылбааһа
Мап-маҥан сэһэҥҥэ
Хаарга түстүлэр араас өҥнөр
Сып-сылааһынан сыдьаайда
Мин кыра куоратым.
Ханна да мин сылдьыым,
Ханна да мин тэлэһийиим,
Төннүөҕүм биирдэ хайаан да,
Дьиэбэр мин төннүөҕүм.
Хос ырыата:
Дьокуускайым,
Эн туох кэпсээн?
Сыллар усталлар
Суолу хаалларбаккалар,
Биир түгэн курдук.
Дьокуускайым,
Доҕоччугуом,
Эн куруук эдэргин!
Эҕэрдэ тиэрдэбин
Төрөөбүт күҥҥүнэн!
Тэҥҥэ улааппыппыт
Күҥҥэ ырыа ыллаабыппыт,
Иккиэн силлиэни көрбүппүт
Уонна саас тыллыбыппыт.
Кыталыктыы дайбыппыт,
Сэбирдэх буолан көппүппүт,
Маҥан хаардыы дайбыппыт
Эйигин эрэ кытта.
Мап-маҥан сэһэҥҥэ
Хаарга тустулэр араас өҥнөр,
Сып-сылааһынан сыдьаайда
Мин кыра куоратым.
Биэр миэхэ эрэли,
Куоратым, биэр миэхэ эрэли!
Уруккулуу хаалыа диэн эрэли —
Биһиги бииргэбит!
*Cахалыы аан бастаан бэчээттэнэр.
PS: “Здравствуй, Якутск!” аатырбыт ырыаны балаҕан ыйын 8 күнүгэр, киин куораппыт Кыайыы болуоссатыгар, сүрүн сценаҕа “Иванушки Интернэшнл” кэнсиэрин кэнниттэн, бырааһынньыктааҕы салют иннинэ, СӨ үтүөлээх артыыһа Саинаны кытта бииргэ норуот хора толоруоҕа!
Татьяна Маркова, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru