Ааспыт үйэ 80-с сылларыгар саха биир бастакы успуорт кэмэнтээтэрин, успуорду сырдатааччы быһыытынан киэҥник биллибит-көстүбүт саха чаҕылхай суруналыыһа Вячеслав Гаврилович Степанов кулун тутар 7 күнүгэр төрөөбүтэ 75 сыла буолла.
Үстэ төхтүрүйэн
Вячеслав 1966 сыллаахха төрөөбүт Сунтаарын 1 №-дээх оскуолатын ситиһиилээхтик үөрэнэн бүтэрбитэ уонна дойду саамай улахан үөрэҕин кыһатыгар, М.В. Ломоносов аатынан Москватааҕы Судаарыстыбаннай университекка – МГУ-га туттарсан күүһүн холоммута. Оччотооҕу баараҕай Сэбиэскэй Сойуус биир саамай бөдөҥ университетын суруналыыстыка салаатыгар улаханнык дьаныһан, сыралаһан туран, этэргэ дылы, туох ханнык үс төгүллээх дииллэринии, үһүс төгүлүн холонуутугар киирбитэ. Вячеслав сотору кэтэхтэн үөрэххэ көспүтэ уонна үлэтин биографиятын 1971 сыл от ыйыттан төрөөбүт Сунтаарын оройуонугар «Урожай» спортивнай уопсастыба инструкторынан саҕалаабыта. Баардаах баардааҕа батарбакка, сытыы-хотуу эдэр Вячеслав бэрт сотору Дьокуускайга көһөн, «Молодежь Якутии» хаһыат эрэдээксийэтигэр үлэҕэ киирбитэ. Сити кэмтэн ыла кини суруналыыстыкаҕа суола аһыллан барбыта.
Чуор куолаһа Сойуус үрдүнэн чоргуйбута
Нууччалыы, сахалыы бэрт сытыытык суруйар, икки тылынан эҥкилэ суох саҥарар дьоҕурдаах Вячеслав Степанов оруобуна уон сыл үлэлээбит «Молодежь Якутии» хаһыатыттан үүнэн-сайдан, ситэн-хотон, 1981 сыл сэтинньи ыйтан Саха АССР Тэлэбиидэнньэнэн уонна араадьыйанан биэриигэ судаарыстыбаннай кэмитиэтин информацияҕа кылаабынай эрэдээксийэтин кэрэспэдьиэнинэн анаммыта.
Онтон бары өттүнэн сиппит-хоппут, сыралаах үлэнэн бэйэтин көрдөрбүт Вячеслав Гаврилович 1988 сыллаахха ССРС Гостелерадиотын Саха сиригэр бастакы аналлаах кэрэспэдьиэнинэн анаммыта. Дьэ, онтон бэттэх биһиги уолбут сытыы, чуор куолаһа бүтүн Сойуус үрдүнэн сатараабыта. Тэлэбиидэнньэ «Время» биэриитигэр, «Маяк» араадьыйаҕа Саха сирин олоҕун-дьаһаҕын, бары кыһалҕаларын кэпсиир-ипсиир буолбута. Ити салааҕа 5 сыл үлэлээбит кэмигэр Вячеслав Степанов бэлэмнээбит матырыйааллара «Время» бырагыраамаҕа 130-тан, «Маяк» араадьыйаҕа 500-тэн тахсата тахсыбыттара. Вячеслав Степанов үлэтин бу чыпчаал сыллара Сойуус Гостелерадиотын элбэх махталларынан бэлиэтэммитэ.
Хомойуох иһин, Сойуус ыһыллыбытын кэннэ өрөспүүбүлүкэлэргэ анал кэрэспэдьиэннэри тутан үлэлэтии эмиэ тохтообута. Инньэ гынан, Вячеслав Гаврилович Степанов сахаттан бастакы уонна бүтэһик ССРС Гостелерадиотын аналлаах кэрэспэдьиэнэ буола сылдьыбыта. Ити кэнниттэн кини Саха информационнай ааҕыныстыбаҕа тиэхиньиичэскэй дириэктэринэн, Арассыыйа «Останкино» Гостелерадиотын Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр корпуунун сэбиэдиссэйинэн, «Российская газета» хаһыат кэрэспэдьиэнинэн, онтон кэлин өрөспүүбүлүкэ нолуокка иниспиэксийэтин пресс-сулууспатын салайааччытынан, информатизация отделын начаалынньыгынан үлэлээбитэ. Кистэл буолбатах, биһиги өрөспүүбүлүкэбититтэн итинник дойду үрдүкү иһитиннэрэр-көрдөрөр тэрилтэлэригэр эппиэттээх дуоһунаска үлэлээбит билиҥҥитэ суох да курдук быһыылаах. Онон биһиги, сахалар, уолбутунан Вячеслав Гаврилович Степановынан дьоһуннаахтык киэн туттар бырааптаахпыт дии саныыбыт.
“Сэбиэскэй Сойууска – Озеров, Саха сиригэр – Степанов”
Вячеслав Степанов дойду үөрэҕин муҥутуур чыпчаалыгар үрдүк үөрэҕи ылбытыгар эбии, мээнэ дьоҥҥо көстүбэт – суруйар уонна кэпсиир-ипсиир дьоҕур иккиэннэрэ тэҥҥэ холбоспут ураты талааннааҕа. Кини сахалыы даҕаны, нууччалыы даҕаны тэҥинэн ыраастык суруйара, саҥарара. Дойду Киин тэлэбиидэнньэтин үлэһиттэрэ кини ханнык да акцена суох нууччалыы ыраастык саҥарарын, билиитэ-көрүүтэ киэҥин сөҕөллөр эбит. Успуорт ханнык баҕарар көрүҥүн дэгиттэр чаҕылхайдык сырдатара. Биллэн турар, көҥүл тустууну ордук табыллан кэпсиирэ-ипсиирэ. Кини кэпсээнин кэнниттэн күрэхтэһиини көрбөтөх да киһи бу көрбүттүү бэркэ астынара, үөрэрэ-көтөрө. Дэлэҕэ даҕаны, «Сэбиэскэй Сойууска – Озеров, Саха сиригэр – Степанов» диэн дьон-сэргэ үрдүк сыанабылын, билиниитин, тапталын ылан, билиҥҥэ диэри номоххо сылдьыа дуо. Өһүргэс буолбатах ини, ханнык да успуорт күрэхтэһиилэрин Степановтан ордук чаҕылхайдык кэпсиир-ипсиир, суруйар суруналыыс билиҥҥитэ биһиги Сахабыт сиригэр суох да курдук.
Кини кэмэнтээтэр быһыытынан үгүс үрдүк таһымнаах күрэхтэһиилэргэ үлэлии, көрө-билэ да тиийтэлии сылдьыбыта биллэр. Норвегияҕа кыһыҥҥы Олимпийскай оонньууларга, 1983 сыллаахха Киевкэ буолубут көҥүл тустууга аан дойду чөмпүйэнээтин кэпсии-ипсии олорбутун оччотооҕу көлүөнэ тустууну таптааччылар олус астыммыттарын, биһирээбиттэрин билиҥҥэ диэри ахталлар-саныыллар.
Сырдык аата үйэтитиллэр
Бэйэтин бириэмэтин биир бастыҥ успуорт суруналыыһа, кэмэнтээтэрэ, хомойуох иһин, олус кылгас олохтоммута. Баара-суоҕа 51 сааһыгар бу орто дойду олоҕуттан ыарахан ыарыыттан эмискэ арахсыбыта.
Кини олоҕун 30 сыл бииргэ олорбут тапталлаах кэргэнэ, оҕо сааһыттан доҕоро, Сунтаар кыыһа, милиция полковнига Анна Николаевна Степанова (Платонова), оҕолоро Николай, Ольга уонна сиэннэрэ салгыыллар.
Саха биир чаҕылхай уола Вячеслав Гаврилович Степанов төһө да билигин биһиги ортобутугар суоҕун иһин, кини бииргэ үлэлээн ааспыт үөлээннээхтэрэ, атастара-доҕотторо кини биир бэлиэ сааһыгар арыый киэҥник ахтан-санаан ааһыахтара диэн эрэнэбин.
ССРС Суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ Вячеслав Степанов бастаан “В. Гаврилов” диэн псевдонимынан суруйара. Кини РСФСР спортивнай суруналыыстарын сиэксийэтин чилиэнэ, РСФСР көҥүл тустууга өрөспүүбүлүкэ категориялаах информатор-судьуйата этэ. Кини сыралаах үлэтэ элбэх наҕарааданан бэлиэтэммитэ. Ол курдук, кини Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин Президиумун, ССРС, Саха АССР Гостелерадиоларын Бочуотунай Грамоталарынан наҕараадаламмыта, Саха АССР-га физкултуура уонна успуорт сайдыытыгар үтүөлэрин иһин бочуоттаах бэлиэ хаһаайына.
В.Г. Степанов төрөөбүт Сунтаарын улууһун Бочуоттаах гражданина. Улуус киинин саҥа Хомустаах түөлбэтигэр кини аатынан уулусса ааттаммыта. 2006 сыл олунньу ыйга биллиилээх суруналыыс уонна кэмэнтээтэр Вячеслав Степанов сырдык кэриэһигэр самбо тустууга Саха Өрөспүүбүлүкэтин бастакы чөмпүйэнээтэ кини төрөөбүт Сунтаарыгар буолан ааспыта. Онно өрөспүүбүлүкэ улуустарын сэргэ бырааттыы Монголияттан тиийэ ааттаах-суоллаах бөҕөстөр кэлэн, күүстэрин холоһон барбыттара. Улахан омуна суох, биһиги, сунтаардар дьэ онно аан бастаан самбо диэн тустууну илэ харахпытынан көрбүппүт баара. Өссө эбиитин бэйэбит уолбут, улууска самбоҕа соҕотох ССРС успуордун маастара Александр Потапов олус тыҥааһыннаах хапсыһыыга кыайан, бэйэтин ыйааһыныгар чөмпүйүөннээн үөрдүтэлээбитэ.
Кинини өрүү сэргээн истэрим
Аҕа табаарыһын туһунан биир дойдулаахпыт, кинини утумнаан эмиэ спортивнай суруналыыс суолун тутуспут Владислав Коротов ахтар: “Биһиги Вячеславтыын биир оскуолаҕа үөрэммиппит. Кини кылааһыгар үөрэммит оҕолор бары кэриэтэ өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр-көстөр, араас салааларга улахан ситиһиилэрдээх дьон буолан тахсыбыттара. Биһиги оҕо сылдьан кинилэр Саха сиригэр аан бастакынан тэриллибит “Выпускник” диэн ааттаах джаз-ансаамбылларын батыһа сылдьан истэрбит, сүгүрүйэрбит. Онтон кэлин Вячеслав успуорт туһунан суруйарын, араадьыйаҕа, тэлэбиисэргэ кэпсиирин өрүү сэргээн истэрим. Кэлин Дьокуускайга көһөн кэлэн баран, дэҥҥэ Вячеслав Гавриловиһы көрсөн, биирдэ эмит кэпсэттэхпинэ олус астынарым.
Өр кэмҥэ оҕо иитиитигэр үлэлээн баран, 2001 сыллаахха успуорт суруналыыстыкатыгар кэлбитим. Табаарыһым, Вячеслав Степановы чугастык билэр дзюдо, самбо тустууларга тириэньэр Валерий Герасимов көҕүлээһининэн, доҕорбут сырдык, үтүө аатын үйэтитэн, кини дьиэ кэргэнин көмөтүнэн, 2001 сылтан самбо тустууга өрөспүүбүлүкэ бэстибээлин ыытан саҕалаабыппыт. Онтон сыыйа ол күрэхтэһиибит СӨ самбо тустууга чөмпүйэнээтин статуһун ылбыта. 1999 сылтан Вячеслав Степанов аатынан өрөспүүбүлүкэ бастыҥ успуорт суруналыыһын лауреатын аатын иҥэрии үтүө үгэһэ олохтоммута эрээри, кэнники сылларга тохтотуллубута хомолтолоох. Дьиэ кэргэнин көрдөһүүтүнэн, 2012 сылга “Вячеслав Степанов продолжает жить в наших сердцах” диэн кинигэ таһаарбыппыт”.
Өрөспүүбүлүкэ спортивнай, уопсастыбаннай-бэлитиичэскэй олоҕор күүһүн-күдэҕин харыстаабакка үлэлээбит, бүтүн Сахатын сирин Сойуус үрдүнэн кэпсээн-ипсээн биллэрбит, суон сураҕырдыбыт биир дойдулаахпыт Вячеслав Гаврилович Степанов үтүө аата үйэлэртэн үйэлэргэ ааттана турдун. Түгэнинэн туһанан, өрөспүүбүлүкэҕэ биир биллэр чаҕылхай суруналыыс Вячеслав Степанов аатын үйэтитиигэ үгүс үлэни ыыппыт, ыыта турар биир дойдулаахпытыгар, өрөспүүбүлүкэ успуордун билиҥҥи биир ахсаабат сырдатааччытыгар, тэрийээччитигэр Владислав Петрович Коротовка махталбытын этэбит.
Борис Николаев.
Сунтаар.