Сахамин Афанасьев: «Өлүөнэ очуостара» паарканы национальнай буоларын утары этии төрдүттэн сыыһа»
Быйыл Арассыыйа үрдүнэн Экология сыла. Дойду үрдүнэн манна анаан элбэх тэрээһиннэр ыытылла тураллар. Бүгүн СӨ айылҕа харыстабылын миниистирэ Сахамин Афанасьев Экология сылын чэрчитинэн, Саха сиригэр туох үлэ ыытыллыбытын туһунан суруналыыстарга кэпсээтэ.
Тэрээһиннэртэн биир саамай улахан суолталааҕынан, муус устар 5-7 күннэригэр Дьокуускай куоракка ыытыллыбыт экологтар II сийиэстэрэ буолар. Манна 753 дэлэгээт уонна ыалдьыт кыттыыны ылбыта. Экология боппуруостарын дьүүллэһэргэ 9 былаһаакка үлэлээбитэ уонна икки научнай кэмпириэнсийэ ыытыллыбыта. Санатар буоллахха, бастакы сийиэс 25 сыллааҕыта ыытыллыбыта. Онно айылҕаны харыстыырга аналлаах кэнсиэпсийэ ылыллан, сөптөөх базавой сокуоннар ылыныллыбыттара. Бу оҥоһуллан, айылҕа харыстабылын систиэмэтэ атаҕар бигэтик турбута биллэр. 25 сыллааҕы кэмтэн олох-дьаһах, сокуоннар ирдэбиллэрэ лаппа уларыйдылар. Саха сиригэр бырамыысыланнас кимэн киириитэ өссө улаатта. Түһээн баттаппатах саҥа хайысхалар олоххо киирэллэр. Ол курдук, сэдэх металлары хостоон эрэллэр, «Роскосмос» корпорацияны кытта күүскэ алтыһан эрэбит. Аны туран, бытовой тобохтору тоҕууга атын ирдэбиллэр олоххо киирдилэр. Урут бөҕү-саҕы сыбаалкаҕа таһааран тохтубут да, бүтэ турар этэ. Билигин бу өттүгэр ирдэбил лаппа кытаатта.
Өрүс, күөл ууларыгар сыһыан эмиэ уларыйда. Өрүстэринэн таһаҕас тиэйэр суудуналар сылдьаллар, өрүс уутун иһэбит, хаһаайыстыбаҕа туһанабыт. Сир баайын хостуур тэрилтэлэр бары өрүс уутун туһаналлар. Ууну туһаныыга кытаатах ирдэбиллэр киирдилэр уонна ону тутуһуу күүскэ хонтуруолланар буолла. Кэлиҥҥи кэмҥэ уопсастыбаннас хонтуруола кытаатта уонна сытыырхайда. Холобур, сир баайын хостуур ханнык эрэ тэрилтэ тобоҕун айылҕаҕа мээнэ бырахтын, маһы кэртин, өрүһү сүһүртүн эрэ, тута уопсастыбаннас айдаарыа, хомуйтарары күүскэ модьуйуо. Уопсастыбаннас аны ньимиликээн сылдьар буолбатах. Тулалыыр айылҕабыт бүттүүн нэһилиэнньэ баайа диэн санаа уруккутунааҕар лаппа күүһүрдэ. Бу хайысхаларга улахан ис хоһоонноох кэпсэтиилэр таҕыстылар. Хайдах гынан сытыырхайбыт боппуруостары, кыһалҕалары быһаарабыт, өрөспүүбүлүкэбит күөх ойуура чөл буоларын туһугар тугу оноробут, кэлэр көлүөнэҕэ хайдах тиэрдэбит диэн ыйытыы күүскэ турбута. Бу кэпсэтиилэр, дьиҥэр, ис иһигэр киирдэххэ, бөлүһүөктүү ис хоһоонноохтор. Хас биирдии былаһааккаҕа кыттыбыт учуонайдар, уопсастыбанньыктар, экологтар анал сокуоннарга маннык уларытыылары киллэриэххэ диэн этии киллэрбиттэрэ, туруорсубуттара.
Суруналыыстар, биллэн турар, бу кыһыҥҥыттан өрт уотун курдук сириэдийэн тахса турар «Өлүөнэ очуостара» айылҕа пааркатын федеральнай статустаах оҥоруу боппуруоһун тула айдааннаах кэпсэтиини тумнубатылар.
Манна Сахамин Афанасьев: «Өлүөнэ очуостара» айылҕа паарката национальнай таһымнанарыгар элбэх үлэ ыытылынна. 25 сыллаах үлэ түмүктэнэн эрэр. Национальнай таһымы ылыыга өрөспүүбүлүкэҕэ улахан хамыыһыйа үлэлээтэ. 2015 сыллаахха Арассыыйа бэрэсидьиэнэ Владимир Путин өйөөн, национальнай пааркалар ситимнэригэр Саха сириттэн «Өлүөнэ очуостарын» киллэрэргэ анал уурааҕа тахсыбыта. Бу маны олоххо киллэриигэ уопсастыбаннай үлэ ыытыллыбыта. Бу саас ыытыллыбыт экологтар II сийиэстэрин дэлэгээттэрэ эмиэ өйөөбүттэрэ. Маны таһынан, уопсастыбаннай экологическай сэбиэккэ киирбит анал хамсааһыннар, тэрилтэлэр национальнай таһымнанарын бары өйүүллэрин бигэтик эппиттэрэ. Национальнай паарканы тэрийиини утары этии төрдүттэн сыыһа. Биирдиилээн дьон бөлөх тэринэн утарар саҥалара баар.
Паарканы көрүүгэ-истиигэ федеральнай үп көрүллүөҕэ. Итини тэҥэ, паарканы экологическэй өттүнэн харыстааһыҥҥа, туризмы сайыннарыыга саҥа хайысхалар, усулуобуйа тэриллиэ этэ. Балары тэрийиигэ өрөспүүбүлүкэ уонна федеральнай салалталар бииргэ былааннаан үлэлиэхтэрэ», – диэн бэйэтин санаатын эттэ.
Александр ТАРАСОВ, «Саха сирэ» хаһыат, https://edersaas.ru