Сахалыы кириэстэнии уратылара. Саха Таҥаратын Кириэһэ биһиги 5 харахтаах харысхалбытыгар маарынныыр.
Мандар Уус 5 харахтаах Харысхалы Саха итэҕэлин Ытык бэлиэтинэн ааҕар. Оттон Таҥараианство итэҕэлин кириэһэ Харысхалга майгынныыр эрэ уонна ис хоһоонунан букатын уратылаһар. Ол курдук, бу кириэс 5 хараҕа киһи 4 Кутун уонна Дууһатын кэрэһилиир. Үөһээ харах — Салгын кут, Алларааҥҥы — Буор кут, Уҥа — Аҕа, Хаҥас — Ийэ Куттар, Ортоку — Дууһа бэлиэлэрэ буолаллар.
Оттон Кириэс бэйэтэ Таҥараттан уонна Үрдүк Айыылартан кэлэр информацияны хабар (приемнай) антенна.
Киһи клеткаларыгар баар Куттар сылдьар Хромосомалара — ыытар (передающай) антенна курдук үлэлиир.
Таҥараҕа үҥэн 4 Куккун уонна Дууһа5ын (Хромосомалары) уһугуннаран, ньэгирдэрин күүрдэҕин, онон Үөһээ Таҥараҕа Махталгын уонна көрдөһүүгүн ыытар сигналгын күүһүрдэҕин.
Ол туһугар бастаан Илин диэки үөһэ хайыһан туран, салгыны дириҥник 3 эҕирийэн баран, икки илиигин халлаан диэки өрө уунан тура түһэҕин.
Онтон Айыы Тойон Таҥараҕар махтана-махтана, көрдөһө-көрдөһө аҥар эбэтэр икки ытыһыҥ тарбахтарын барыларын холбуу тутан баран, сүүскүн даҕайан Салгын Куккун күүркэтэҕин.
Онтон салгыы Түөһүҥ тылын (Солнечное сплетение) — Дууһаҕын, аллара түһэн Кииҥҥин — Буор Куккун, салгыы Уҥа (эмиийгин) түөскүн — Аҕа Куккун уонна бүтэһигэр Ийэ Куккун — Хаҥас түөскүн(эмиийгин) даҕайан барыларын күүркэтэҕин. Ытыстаргынан барыта 5 сири даҕайаҕын. Дьэ оччоҕо эн Махталгын, көрдөһүүгүн илдьэ күүстээх ньэгир Үөһээ Айыы Тойон Таҥараҕа тиийэр.
Айыы Тойон Таҥара онно хайаан да хоруйдуур. Ол хоруйун кэтэ сылдьар Кириэс антеннаҥ хабан ылан Түгэх өйгөр (подсознание) киллэрэр.
Түгэх өй ол хоруйунан сирдэтэн Эн күннээҕи олоххун ыраас, ситиһиилээх, дьоллоох сырдык суолу тутуһуннаран, салайсыбытынан киирэн барар.
Ол түмүгэр этиҥ-хааныҥ чэпчээн, өйүҥ-санааҥ ырааһыран, сүргэҥ көтөҕүллэр, үлэлиэх-хамныах, үчүгэйи оҥоруох, дьоҥҥун-сэргэҕин таптыах, үөрүөх-көтүөх санаа киирэр. Олоҕуҥ чэпчиир.
Гавриил Угаров, биология билимин дуоктара, ХИФУ бэрэпиэссэрэ
Хаартыска СИА