Быйыл Предприниматель күнэ 16-с сылын бэлиэтэнэр. Оттон икки сыл буола-буола предпринимателлэр форумнарын тэрийии үгэскэ кубулуйда. Бу күннэргэ үс күннээх форумҥа урбаанньыттар хас да бөлөххө хайдыһан, “төгүрүк остуолларга” ким туох эйгэҕэ үлэлииринэн санааларын атастастылар. Биир күүтүүлээх тэрээһининэн, буоларын курдук, «Бизнес уонна былаас: аһаҕас кэпсэтии» диэн ааттаах Ил Дархан Егор Борисовы кытта көрсүһүү буолла. Елена Потоцкая, edersaas.ru
Санаа астастаһытын кэмигэр араас толкуй саҕылынна. Ол курдук, бэйэ бородууксуйатын оҥорон таһаарааччылар өрөспүүбүлүкэ таһыгар бородууксуйабытын, оҥорон таһаарар табаарбытын батарыахха диэн туруорустулар. Ол этии быыһыгар: ”Казахтар маладьыастар, кинилэр тигэр таҥастара киин куорат бары муннуктарыгар баар бэйэлэрин маҕаһыыннарыгар атыыланаллар. Саха ырыынагын бэркэ баһылаатылар”, — диэччи кытта көһүннэ. Аатырбыт “Көмүлүөк” фирма салайааччыта Ольга Григорьева Ил Дархантан: “Кытайдар саха иһитин брендин үтүктүүлэрин бопсор уураахта таһаарыаҥ дуо?” –диэн көрдө да, Егор Борисов: ”Мин атын дойду бизнеһигэр орооһор быраабым суох. Бэйэҕит үлэлэргитин Кытайга тиийэн “кутан” биэрбиккит түмүгэ ити көстөн таҕыста. Кытайдар сөбүлүү көрбүттэрин олоххо киллэрэллэрэ чахчы”, — диэн хоруйдаата. Кырдьыга да, оннук. Ырыынак сокуона оннук буоллаҕа. Нам предпринимателэ саҥа миниистир Антон Сафронов үлэтин бэркэ саҕалаабытын бэлиэтээтэ. “Кинини үрдүкү салалта өйөөҥ”, — диэн эппитин аҕа баһылык: “Бизнес дьоно эһиги кинини өйүүргүт наада”, — диэн санаатын тиэртэ.
Алдан улууһуттан сылдьар маһы таҥастааһынынан дьарыктанар предприниматель Иван Егоров олохтоох оҥорон таһаарыы салаатын урбаанньыттарын аатыттан бэйэ бородууксуйатын атын регионнарга таһааран билиһиннэрэр кэм кэлбитин бэлиэтээтэ. Онуоха аҕа баһылык ити этиини өйөөн, дойду таһыгар эрэ буолбакка, омук сиригэр тиийэ батарыыга үлэлэһэр Экспорт киинин тэрийиэхпит диэн эттэ. Бу олохтоох этии. Егор Борисов ыйааҕынан 10-тан итэҕэһэ суох олохтоох бородууксуйа экспорга барарга бэлэмнэниллиэхтээҕэ ыйыллыбыта. Ол эрээри ас бородууксуйатыгар Ил Дархан батарыы чааһа мөлтөҕүн бэрт олохтоохтук ыйда: “Туох да былаана суох сүөһү этин батарыы бара турар. Алтынньыга идэһэ саҕаланар. Сэтинньигэ-ахсынньыга эти батарыы буолар. Онтон кулун тутарга диэри сибиэһэй эти күннэтэ атыыга көрөрүҥ ахсааннаах. Дьиҥэр сүөһү этэ тыа сиригэр, куоракка курдук, маҕаһыыннарга төгүрүк сылы быһа сытыахтаах этэ буоллаҕа дии. Сатаан харайар кыаҕы тобула иликпит. Маннык сыһыаннаах олохтоох бородуусуйанан дьоммутун хатаҕалаабаппыт чахчы”.
Маны таһынан сокуоннайа суох предпринимательствонан дьарыктаныы боппуруоһа сытыытык турда. Аҕа баһылык уопсастыбаннай тэрилтэлэр уонна профсойуустар күүстээхтик үлэлэһэллэрэ наадатын бэлиэтээтэ. “Күлүк бизнес сайдыытын сүрүн төрүөтэ – нолуогу төлөөһүнтэн куотунуу. Хонтуруоллуур тэрилтэлэр сокуонунан үлэлиир предпринимателлэри сүгүн олордубаттарын курдук саныыллар. Ол иһин сокуоннайа суох бизнеһинэн дьарыктанар дьон оннук бэрэбиэркэттэн куотунар курдук сананаллар. Күлүк бизнеһи кытта бүттүүн охсуһуохпутун наада. Иһитиннэрэр-биллэрэр ситимнэр ордук күүскэ үлэлиэхтээхтэр. Бу күннэргэ күлүк бизнеһи бопсор ыйааҕы таһаарар ыйаах бырайыагын оҥорорго сорудах биэриэм, — диэн туран, Ил Дархан предпринимателлэри бу докумуону оҥорорго актыыбынайдык кыттарга ыҥырда.
Өссө форум саҕаланыытыгар Егор Борисов Аллайыахаттан саҕалаан, хоту улуустар бэрэстэбиитэллэрэ бу мунньахха кытталларын туоһуласпыта. Хомойуох иһин , биир-икки эрэ ыраах улуус бэрэстэбиитэлэ баара биллибитэ. “Кэлэр өттүгэр маннык суолталаах форумнарга бары улуустар кытталларын ситиһиҥ”, — диэн соруйда аҕа баһылык тэрийээччилэргэ туһаайан.
Мин форум кэнниттэн икки көлүөнэ дьону – бэйэ дьыалатын тэринэргэ сорунар эдэркээн 23 саастаах Ольга Холмогорованы уонна “КопирТехСервис” хааччахтаммыт эппиэтинэстээх тэрилтэ генеральнай дириэктэрэ Александр Никифоровы кытта көрсөн кэпсэттим. Хайа инженерэ идэлээх, үрдүк үөрэҕи кыһыл дипломунан бүтэрбит Ольга Холмогорова үөрэҕин бүтэрбитэ сыл аҥара буолбут. Идэтинэн үлэлии сылдьан баран: “Миэнэ буолбатах”, — диэн визажист идэтигэр практакаланан баран, кыраһыабай буолуу салонун арыйыан баҕарар. Онон уопуттаах предприниматель кынатыгар сылдьар, бэйэ дьыалатын тэринэргэ бастыкы олугу бара сылдьар. Ол иһин Ольга форум бары тэрээһиннэрин көтүппэккэ сылдьар эбит.
Оттон Александр Никифоров – ааттаах-суоллаах бизнесмен форум тэрээһиннэрин сыл аайы көтүппэт киһи. “Мин 2015 сыллааҕы тэрээһини кытта тэҥнээн көрүүбэр икки сыл тухары улахан уларыйыы суоҕун тэҥэ. Предпринимателлэр билигин да өйдөрө-санаалара наар үрдүкү былаастан ыйыы-кэрдии, көмө, үбүнэн өйөбүл көрдөөһүн курдук санаалара олох төлөрүйбэт. Күлүк предпринимательствоны утарыы сөп. Оттон күннээҕи проблеманы Ил Дархан нөҥүө быһаартара сатааһын сыыһа толкуй дии саныыбын. Урбаанньыттар хаһааҥҥа диэри кыра субсидия сыыһынан, кэмпиэтинэн хоочуоктуур курдук сыһыанынан сирдэтэ сылдьыахтарай? Итинник толкуйунан дьоҕус бизнеһи сайыннарыахпыт диэн санаа тутах. Урбаанньыты судаарыстыба иитэн таһаарбат. Предприниматель былаастан тутулуга суох буолуохтаах. Былаас оруола – урбаанньыкка сөптөөх, тэҥ усулуобуйаны тэрийиэхтээх”, — диэн бэлиэтээтэ уопуттаах бизнесмен.
Ити курдук, олус үгүс санаа атастаһыылаах тэрээһин буола турарын бэлиэтиир тоҕоостоох. Форум кэнниттэн ”Бизнес-экспо” быыстапка үгүс урбаанньыты түмүөҕэ, оттон өрөбүллэргэ предпринимателлэр идэлээх бырааһынньыктарын бэлиэтиэхтэрэ.
Елена Потоцкая, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru