Өрөбүл күн дьаарбаҥката бу сырыыга Хомсомуол болуоссатыгар ыытылла турар. Балаҕан ыйын 26-27 күннэригэр Дьокуускай куоракка өрөспүүбүлүкэ бастыҥ тыа хаһаайыстыбатын тэрилтэлэриттэн сибиэһэй үрүҥ ас арааһын, эти, балыгы, оҕуруот аһын атыылаһыаххытын сөп.
edersaas.ru
Дьаарбаҥкаҕа «Саха сүөһүтэ» хааһына тэрилтэтин балааккатыгар дьон тоҕуоруһа мустар. Манна саха ынаҕын этиттэн, үүтүттэн оҥоһуллубут сибиэһэй ас-үөл эгэлгэтэ атыыга таҕыста.
Татьяна Осипова, СӨ Тыа хаһаайыстыбатын миниистирин маҥнайгы солбуйааччы:
—2018 сыллаахха, ахсынньыга, СӨ Ил Дархана Айсен Николаев, 2024 сылга диэри тыа хаһаайыстыбата ханнык саҥа хайысхаларынан сайдыахтааҕын, тугу ситиһиэхтээҕин туһунан 232 нүөмэрдээх ыйаах таһаарбыта. Онно биир салаанан саха сүөһүтүн элбэтии, сайыннарыы боппуруоһа турар. Уруккута «Тускул» уонна “Бытантай” диэн икки бүддьүөт тэрилэтэлэрин уларыта тутан, быйыл «Саха сүөһүтэ» диэн хааһына генофонднай тэрилтэ тэрилиннэ. Тэрилтэ ыанар ынаҕын төбөтүн 1000-ҕа диэри тиэрдиэхтээх диэн сыал-сорук турар. Бу ситиһилиннэҕинэ, саха омугу урут-уруккуттан аһатан-сиэтэн, дьон гынан аҕалбыт саха ынаҕа сүтэр боруода аатыттан тахсыахтаах. Тэрилтэ өссө биир сыала-соруга диэн, саха ынаҕын баар оҥорор туһугар эрэ иитэр буолбакка, киниттэн сөптөөх бородууксуйаны ылан, оҥорон таһаарар былааннаах.
Саха ынаҕын үүтэ «уникальнай” диэтэхпинэ сыыспатым буолуо. Үүтэ кыра, ол эрээри, састаабынан олус баай, иҥэмтиэлээх. Аны, сорох дьон «боруоданы элбэтэбит диэн баран, этин атыылыыгыт дуо» диэн ыйытыахтарын сөп. Ил Дархан туруорбут соругун толорорго бу мэһэй буолбат, тыа хаһаайыстыбатын исписэлиистэрэ, зоотехниктар барытын ааҕан-суоттаан оҥороллор.
Урукку өттүгэр сүөһү турар хотоно олус мөлтөх этэ. Быйыл Нам Таастааҕар саҥа хотон тутуллан киириэхтээх. Аны, Мииринэй улууһугар Сүлдьүкээргэ саха ынаҕын иитиинэн эмиэ дьарыктаналлар. Онно эмиэ хотон саҥардыллыахтаах. Инникитин өссө Горнай улууһугар хотон тутуута былааннанар.
Александр Артемьев, “Саха сүөһүтэ” хааһына тэрилтэтин салайааччыта:
—Билигин сэттэ улууһунан үлэлии сылдьабыт. Саҥа тэриллибит буоламмыт, быйылгы сылга түбүк бөҕө. Бу күннэргэ Эбээн-Бытантай улууһа эбиллиэхтээх, оччоҕо сүөһүбүт ахсаана холбоон аҕыс сүүстэн тахса буолуохтаах. Тэрилтэ устуоруйатыгар бэлиэ сонун диэн, бу бүгүн саха ынаҕын үүтүттэн оҥоһуллубут арыыбытын аан бастаан атыыга таһаардыбыт. Өссө быйылгы сылга биһиги тэрилтэбит улахан ситиһиитэ диэн, Арассыыйа племенной реестрыгар саха сүөһүтүн боруода быһыытынан киллэртэриибит буолар.
Биһиги тэрилтэбит сүрүн соруга – саха сүөһүтүн ахсаанын элбэтии. Ону сэргэ, өрөспүүбүлүкэ хас биирдии олохтооҕо саха ынаҕын үүтүнэн, этинэн хааччыллан олорорун тэрийиии. Онно Ил Дархан, Бырабыыталыстыба, Тыа хаһаайыстыбатын министиэристибэтин өттүттэн көмө, болҕомто баар.
