Ааспыт ыйга сүрэхтэммит edersaas.ru саайт тылдьытын туһунан СӨ Суруйааччыларын сойууһун бэрэссэдээтэлин солбуйааччы, “Полярная звезда” сурунаал сүрүн эрэдээктэрэ Владислав Доллонов санаатын үллэстэр:
— Саха норуота олоҕун уһун устуоруйатыгар олох укулаатын тосту уларыйыыларын элбэхтэ көрсөн кэллэ. 17-с үйэ иккис чиэппэриттэн улуу дойду Арассыыйа састаабыгар киирээт, сахалар суруллубут сокуон, быраап ирдэбиллэрин олоххо-дьаһахха, хардарыта сыһыаҥҥа, сир боппуруоһа буоллун, үп-харчы, баай-дуол мөккүөрэ буоллун, тута кэриэтэ туттубутунан барбыттара.
17-с үйэ бүтүүтүттэн, 18-с үйэ былаһын тухары сахалар депутациялара киин куораттарга Москваҕа, Петербурга субуйбуттара, күн ыраахтааҕыга тиийэ норуоттарын тыын боппуруостарын туруорсубуттара. Үөһэттэн кэлэр бары дьаһаллары норуоттарын туһатыгар хайа кыалларынан толорутук туһана сатыыллара. Ол чаҕылхай холобурунан Саха Степной Дууматын тэрийэн үлэлэтии буолар. Үөһэттэн түһэриллибит бу дьаһал ис дьиҥэ баара-суоҕа төрүт омуктары салайыыны бэрээдэктээһин, биир сүрүҥҥэ киллэрии эрэ этэ. Ону саха бас-көс дьоно норуот туһатыгар эргитэн маҥнайгы парламент, олохтоох бырабыыталыстыба тыынын, киэбин биэрэн үлэлэтэн барбыттара.
Уларыйыылаах кэмҥэргэ төһө да дьоҕус норуот буолларбыт, үүммүт үйэ ирдэбиллэригэр эппиэттиир дьорҕоот, далааһыннаах көрүүлээх дьоннордоох буолан испиппит. 20-с үйэ саҥатыгар ол Күлүмнүүр этэ. Онтон бассабыык былааһа бүтүн дойдуга олохсуйбутугар саҥа кэм биэрэр тоҕоосторун табатык туһанан, дуолан бэлитиичэскэй охсуһуу түмүгэр М.К.Аммосов, П.А.Ойуунускай, И.Н.Барахов уонна кинилэр доҕотторо 99 сыллааҕыта Саха Өрөспүүбүлүкэтин олохтообуттара.
Бүгүн сахалар бары атын омуктар, дойдулар быыстарыгар 21-с үйэҕэ үктэнэн, информационнай технологиялартан сиэттэрэн балысхан сайдыы бара турар кэмигэр олоробут. Хойутаабатыбыт диэн этиэххэ наада. Олус сайдыылаах ыччаттаахпыт. MyTona, InDriver фирмаларбыт аан дойду таһымыгар үлэлииллэр. Билиҥҥи ыччаппыт туохтан да иҥнэн-толлон турбат, барыны бары үөрэтэн, ылсан, баһылаан иһэр үтүө дьоҕурдаах көлүөнэни ииппиппит эбит.
Үүнэн турар бүгүҥҥү кэмҥэ саха дьонун арай икки боппуруос олус мунчаардар. Ол төлкөлөммүт уйабыт – тыабыт сирин дьылҕата, ону кытта норуот быһыытынан куппут-сүрбүт иҥмит төрөөбүт тылбыт кэскилэ биһигини оруннаахтык долгутар. Саҥа технологиялары тыа сиригэр киллэрии бастакы соругу быһаарыа буолуо. Оттон иккис тыын боппуруоспутун хайдах гынабыт, төрөөбүт төрүт тылбытын кэхтииттэн, симэлийииттэн хайдах быыһыыбыт?
Сойуус үрэллэн, дойду саҥа суоллары көрдүүр булкуурдаах кэмигэр үлэтэ суох хаалбыт саҥаны айааччы, сэмэй инженер-учуонай Василий Васильевич Мигалкин бэйэтин көҥүл баҕатынан, умсулҕан санаатынан сирдэтинэн үүммүт үйэ өссө 0-й сылларыгар сөҕүмэрдээх сүҥкэн соругу ылынан, “Windows эйгэтигэр саха тылын орфографиятын моделлааһын уонна сахалыы текстэр таба суруллууларын тургутар бырагыраамалар комплекстарын ырытан оҥоруу” диэн тиэмэҕэ үлэтин ситэри-хотору түмүктээбитэ.
Ити курдук, кини сахалыы электроннай тылдьыты, ону кытта сахалыы 15 442 ахсааннаах тыл уларыйыыларын 50 мөлүйүөн кэриҥэ араас комбинациятын бэрэбиэркэлиир кыахтаах көмпүүтэргэ аналлаах бырагырааманы айан оҥорбута. Казахстан уонна Узбекистан курдук дойдуларга, эбэтэр Татарстан уонна Башкортостан курдук биһиги өрөспүүбүлүкэлэрбитигэр маннык үлэни ыытарга бүтүн институттар хас эмэ сылынан тиниктэһэр эбит буоллахтарына, биһиэхэ, Саха сиригэр, биир солкуобай хамнаһа суох бэйэтин баҕатынан, интэриэһинэн эрэ үлэлиир энтузиаст-учуонай барыларын таһыччы куотан тахсыбыта.
Сүүрбэччэ сыл бу сүҥкэн суолталаах үлэҕэ болҕомто улаханнык ууруллубакка кэллэ. Билигин уопсастыбабыт дьэ ситтэ-хотто быһыылаах. Саха тылын бары өрүтүн, баайын-дуолун барытын электроннай эргимтэҕэ киллэрии тылбытын өлбөт үйэлиирин дьэ киэҥник өйдөөн эрэбит. Дьыала тылтан тылга тылбаастааһыҥҥа эрэ буолбатах. Бу, этэргэ дылы, айсберг көстөр эрэ өттө. Интэриниэти туттааччылар билэҕит, английскай тылы, атын да тыллары икки нэдиэлэ, биир ый устата додо курдук үөрэтэбит диэн эрэннэрэр ис хоһоонноох реклама бөҕө дэлэйдэ, DuoLingo курдук төлөпүөнү тута сылдьан омук тылын үөрэтэр дьиҥнээхтии үлэлиир бырагыраама арааһа баар буолла. Бу барыта аан дойду таһымыгар да саҕалааһын эрэ. Сайдыы тохтообот, өссө ордук ньымалар, бырагыраамалар оҥоһуллан тахсан иһиэхтэрэ.
Сотору кэминэн В.В.Мигалкин электроннай сахалыы тылдьытыгар олоҕурбут саха тылын үөрэтии интенсивнэй бырагыраамалара эмиэ таҕыстар-тахсыахтара, тубустар-тупсан иһиэхтэрэ. Олору туһанан сахалыы билбэт киһи бэрт сотору билэр буолуо, саҥарбат саҥарар буолуо, уус тылланыан баҕалаах тылын чочуйуо, олоҥхолуон баҕалаах олоҥхолуо, туойуох туойуо. Саҥа методтар үөрэхтээһин ситимигэр эмиэ киириэхтэрэ. Дьэ, ити курдук төрөөбүт сахабыт тыла үйэлэргэ өлбөт тыыннаныа, кэхтибэт кэскиллэниэ, оттон норуоппут онтон биллэн турар толору дьоллонуо. Итиниэхэ сытар энтузиаст-учуонай, программист-инженер, саха дьиҥнээх патриота, саха тылын көмүскэлин Ньургун Боотура – Василий Мигалкин уһулуччулаах героическай үлэтин суолтата.
Хаартыска sakhalitera.ru саайтан.