Балаҕан ыйын 9 күнүттэн “Саха” НКИХ 56-с саҥа телесезона саҕаланар. Буоларын курдук, кинилэр саҥа биэриилэри, бырайыактары бэлэмнээн олороллор. Ол туһунан тэлэбиидэнньэ дириэктэрэ Михаил Павлович Сергеевтиин кэпсэттибит.
Саҥа биэриилэр
— “Медиа Хилс” диэн федеральнай тэрилтэни кытары дуогабардаахпыт. Бу тэрилтэ биэриилэри төһө киһи көрөрүн туһунан дааннайдары биэрэр. Ол рейтиннэри көрөн, ырытан, быйыл улахан уларыйыылары киллэрбэтибит.
Былырыын “Эн сулускун 50+” биэриини көрөөччү олус сэргээбитэ. Биэрии көстөр кэмигэр рейтиҥҥэ “Россия-1” ханаалы ситэн ылар этибит. Бу биэриибит Саҥа дьыл кэнниттэн салҕаныаҕа. Күһүҥҥүттэн “Үҥкүүлээ” саҥа бырайыакпыт тахсан эрэр. Бу идэтийбэтэх (профессиональнайа суох) үҥкүү ансаамбылларыгар анаммыт бырайыак. Биһиэхэ анаан үөрэммэтэх эрээри, үҥкүүлүүллэрин сөбүлүүр дьон олус элбэхтэр. Онон үлэлиир тэрилтэлэрин иһинэн, интэриэстэринэн түмсэн, үҥкүүнэн дьарыктаналлар. Билиҥҥитэ араас улуустартан сайаапка бөҕө киирдэ, билигин да тутабыт, болдьоҕун уһатан биэрдибит. Холобур, учууталлар, быраастар, биэнсийэ пуондатын үлэһиттэрин ансаамбыллара уо.д.а. кыттыахтаахтар.
Ону тэҥэ аһылык, астааһын, сөпкө аһааһын туһунан саҥа биэрии тахсыаҕа. Бу биэрии кээмэйэ улахан, нэдиэлэҕэ иккитэ көстүөҕэ, биирдии чаас уһуннаах буолуоҕа. Билигин бэлэмнэнии үлэтэ күүскэ бара турар.
Рейтиннээх биэриилэрбит: “Саҥа күн”, “Кэрэ кистэлэҥэ”, “Город женщин” уонна Сайа, Георгий Белоусов, Даана Сард биэриилэрэ тахсар кэмнэригэр эпииргэ баар буолуохтара.
«Сүлүһүннээх таптал» сериалы устуу түгэниттэн.
Үс сериал көстүөҕэ
— Күһүн буолла эрэ, дьон-сэргэ саҥа сериаллары күүтэр буолуохтаах…
— Оннук, көрөөччү сериаллары сөбүлээн көрөр, кэтэһэр. Онуоха “биһиги буолбатахпытына, кимнээх?” диэн санаанан салайтаран, хаһыс да сылбытын саҥа сериалы устан, көрөөччүлэрбитигэр бэлэхтиибит. Былырыын “Сүлүһүннээх таптал” сериал үгүс мөккүөрү, кэпсэтиини таһаарбыта. Сорохтор сэҥээрбиттэрэ, сорохтор сөбүлээбэтэхтэрин биллэрбиттэрэ, ол эрээри наадыйбатах дьон суоҕун кэриэтэ этэ. Ону салҕаан, быйыл “Сүлүһүннээх таптал-2. Эргиллии” диэн аатынан тахсыаҕа. Тулагы Сыырдааҕар устан бүтэрдибит. Билигин 30-ча артыыс уонна устар бөлөх Чурапчы Бахсытыгар баран үлэлии сылдьаллар.
Былырыын икки сериалы таһаарбыт эбит буоллахпытына, быйыл үс тахсыаҕа. Уһуллуон баҕалаах дьоҥҥо кастинг биллэрбиппит. Онно элбэх киһи кэлэн, бэйэлэрин холонон көрдүлэр. Оннооҕор үлэлэриттэн көҥүллэтэн, төлөммөт уоппуска ылан кэлиэхтэрин баҕараллар. “Кылгас да кэмҥэ киинэ олоҕунан олоруохпутун баҕарабыт уонна бэйэбитин үйэтитэн хаалыахпыт этэ”, — диэн этэллэр. Анал үөрэҕэ суох дьон идэлээх артыыстары кытары тэҥҥэ уһуллаллара көрөөччүгэ интэриэһинэй, ураты тыыны биэрэр. Артыыстар даҕаны кинилэртэн элбэххэ үөрэнэбит диэччилэр.
“Иза уонна Лиза” – бу тыа сириттэн көһөн кэлбит эдэр дьон мүлчүргэннээх сырыыларын, таптал туһунан саҥа сериал. Үһүс сериалбыт сценарийа баар эрээри, аата чопчулана илик.
«Фиксики» дьоруойдара сахалыы саҥарыахтара.
Сахалыы саҥарар мультиктар
—Оҕолорго “Маша и медведь” мультигы сахалыы тылбаастаабыппыт. Ону оҕолор да, төрөппүттэр олус сөбүлээбиттэрэ. Сороҕор: “Тоҕо интэриниэккэ укпаккытый?”— диэн ыйытааччылар. Онно ааптар бырааба, көҥүлэ ирдэнэр, онто суох угар кыахпыт суох. Дьиҥэр, бэйэбит да “ютубка” баар буолуон баҕарабыт.
Быйыл “Фиксики” мультигы тылбаастыы сылдьаллар, күһүн кырачааннарга дьоһун бэлэх буолан тахсыаҕа. Уруккуга Маша эрэ саҥарар эбит буоллаҕына, бу мультикка дьоруойдара элбэхтэр, оҕону үөрэтэр-сайыннарар хайысхалаах. Бу манна Национальнай тэлэбиидэнньэ синдикатын кытта үлэлэһэбит. Кинилэр сүрүннээн мультиктары тылбаастаан, тас дойдуларга таһаарар сыаллаахтар эбит. Дьолго, биһиги этиибитин ылыммыттара, сөбүлэспиттэрэ.
— Атын эрэгийиэннэр тэлэбиидэнньэлэрин кытта билсэҕит дуо?
—Башкирдары, татаардары кытары ыкса сибээстээхтик үлэлиибит. Татаардары кытта ыаллыылар курдукпут, сүбэлэһэбит, уопут атастаһабыт. Кинилэр эмиэ мультиктары тылбаастыыллар. Биһиги базабытын сэҥээрэллэр. Москваҕа баар Теле-араадьыйа үлэһиттэрин национальнай ассоциациялара федеральнай, региональнай ханааллары кытта үлэлэһэр. Кинилэр этэллэринэн, “Саха” НКИХ – ураты суоллаах, дьиктилээх “феномен”. Тоҕо диэтэр, биһиги ханаалбыт бастыҥнар истэригэр, “Первый”, “Россия” курдук ханааллар кэннилэриттэн, III-IV миэстэҕэ баарбыт. Маннык бөдөҥ ханааллардыын тэҥҥэ түсүһэ сылдьарбыт кинилэри сөхтөрөр.
Сайдыы, үүнүү – дьон туһугар
— Көрөөччү санаата эһиэхэ төһө дьайыылааҕый?
— Биллэн турар, көрөөччү санаатын истэбит. Төлөпүөнүнэн, батсаабынан, Интсаграмҥа, сайтка киирэн санааларын этэллэр, быһа сибээскэ бааллар. Үлэһиттэрбит командировкаҕа бардахтарына, дьону кытта үлэ-хамнас туһунан куруук кэпсэтэ сылдьаллар. Оннооҕор Уопсастыбаннай сэбиэппит чилиэннэрэ ханна да тиийдэллэр, тэлэбиидэнньэ үлэтин туһунан ыйыталаһаллара үгэскэ кубулуйбут. Дьон этиилэрин айар кэлэктиипкэ ырытан, сүбэлэһэн, ылынабыт, түмүгэр уус-уран сэбиэт быһаарар.
—Хас биирдии тэлэбиисэри холбообут киһини көрөн, билэн олороҕут дуо?
— Көрөн. Ити “Медиа Хилс” диэн тэрилтэ барытын көрө, учуоттуу олорор. Хас саастааҕын, туох үлэлээҕин кытта билэр. Онно барыта ырылхайдык көстөр.
«Город женщин» биэрии ыытааччылара уонна дьоруойдара.
— Оттон үлэһиттэргитин үөрэттэрэҕит дуо?
— Бэс ыйыгар биэс киһи Москваҕа баран үөрэнэн, идэлэрин таһымын үрдэтэн кэллилэр. “Первый”, “Россия” ханаалларга тиийэн, иһиттэн көрөн-истэн, Андрей Малаховка тиийэ үөрэммиттэрэ. Идиэйэ бөҕө буолан кэлбиттэрэ. Биллэн турар, үөрэттэрбит дьоммутуттан элбэҕи эрэйэбит, ону быйылгы үлэлэригэр көрдөрүөхтээхтэр.
Хампаанньабыт салалтата таба суолу тайанан, Арассыыйаҕа биллэр-көстөр суруналыыстар, салайааччылар кэлэн, биһиги дьоммутун үөрэтэллэр. Биһиги үлэбитин чопчу көрөн олорон, ырытан, сүбэлээн, ыйан-кэрдэн биэрэллэр, ол быдан көдьүүстээх. Ыытааччылар саҥаларыгар, тутталларыгар-хапталларыгар, биэрии тутулугар тиийэ сүбэлииллэр.
Устуу кэннэ сүрүн үлэ — монтаж.
Үчүгэйи эрэ тарҕатыы
—Дьон санаатын чинчийии түмүгэр, аан дойду үрдүнэн аралдьытар биэриилэри көрүөхтэрин баҕараллара биллэр. Олохпут наһаа түргэн тэтимнээхтик сайдар, информация олус элбэх. Онон үлэбит, олохпут тэтимэ түргэтээтэ, дьон онтон сынньаныан, аралдьыйыан баҕарар.
Ол эрээри, сахалыы өйдөөх-санаалаах буоламмыт, ыллыбыт да, барытын үтүктэн, киллэрэн испэппит. Холобур, дьон куһаҕанын хостоон таһааран, ыас гынан ыстаан ырытыы, кири-хоҕу тэбээһин биһиэхэ барсыбат. Онон сахаларга барсар, чугас, истиҥ, сайыннарар диэбиппитин киллэрэ сатыыбыт.
— Мин көрдөхпүнэ, саха тэлэбиидэнньэтэ патриотическай тыыннаах, култуураны тарҕатар, инникини толкуйдуур…
— Профессионаллар саҥата да суох хартыыҥканан көрөн, барытын өйдүүллэр. Онон омуктар биһиги ханаалбытын көрөн: “Сүрдээҕин уоскутар, олоххут үчүгэй быһыылаах”, — диэччилэр. Дьиҥэр, куһаҕаны тарҕата сатаабакка, үчүгэйи, дьон ситиһиитин көрдөрө сатыыр буоллахпыт. Үчүгэйтэн киһи көрөн үөрэнэр, үтүөҕэ тардыһар. Оҕолор эмиэ көрөллөрүн умнубаппыт.
“Нишевой канал” диэн өйдөбүл баар. Ол наар ас, булт, спорт, о.д.а. туһунан кэпсиир ханааллар. Биһиги ханаалбытын эмиэ “нишевой” диэн ааттыыллар, тоҕо диэтэххэ, сахалыы эрэ тыллааххыт, саха норуотугар эрэ анаан үлэлиигит диэн.
Бытарҕан да тымныыга үлэ тохтообот.
— Интэриниэт хаһыаты, тэлэбиидэнньэни да үтүрүйэн эрэр дииллэр. Манна эн санааҥ?
— Итинник этэллэр. Интэриниэт көрөөччүлэрэ атын дьон. Түргэн-түргэнник арыйан көрөллөр, уһуну ааҕа сатаабаттар. Социальнай ситимнэргэ бэрэбиэркэлэммэтэх чахчылар, сымыйа сурахтар баар буолааччылар. Онон син биир көрдөрөр-иһитиннэрэр тэрилтэлэрин, ырытан-илдьиритэн биэрэр хаһыаттарын көрөллөрүгэр, итэҕэйэллэригэр тиийэллэр. Онон хаһыаты да, тэлэбиидэнньэни да син биир солбуйбат.
Информацияҕа көтүмэхтик сыһыаннаспат, күннээҕинэн олорбот, инникини ырыҥалыыр, уруккутун өйдүүр, норуот, уопсастыба туһугар ыалдьар дьон бааллар, кинилэргэ анаан үлэлиибит. Ол да буоллар, интэриниэт – олохпут көстүүтэ буоллаҕа, онно төһө кыалларынан уларыйыахтаахпыт, туһаныахтаахпыт. Холобур, биһиги хампаанньабытыгар чопчу интэриниэккэ эрэ үлэлиир бөлөх баар.
Көрөөччү ахсаана аҕыйаабата
— Сыыппара тэлэбиидэнньэтэ киирбитин кэннэ, көрөөччүгүт аҕыйаата дуо? Сорохтор, баҕар, сүтэрбиттэрэ буолуо…
— Тыа сиригэр үгүс ыал “спутник” тэриэлкэлэрин холбонон олороллор. Бүлүү умнаһыгар “Орион-экспресс”, илин эҥээргэ “НТВ плюс” көрдөрөллөр, кинилэрдиин дуогабардаахпыт. Онон биһигини сүтэрбэккэ олороллор. Аналоговай тэлэбиидэнньэ арахсыбатаҕа. Оптоволоконнай ситим күүскэ киирэн эрэр, аҕыйах сылынан улуустарга интэриниэт “көтө сылдьар” буолуо.
“Смарт” тэлэбиисэрдээх дьон, интэриниэт баар буоллаҕына, Peers.TV уонна Vinterra сыһыарыылары хачайдаан көрүөхтэрин сөп. “Яндекс” сайтыгар киирэн, “Эфир” диэн кунуопканы баттаатахха, “Саха” НКИХ баар. Ону тэҥэ, бэйэбит сайтпытыгар архыыптаахпыт. Урукку биэриилэри хаһан баҕарар киирэн көрүөхтэрин сөп. Онон көрөөччүбүт ахсаана түспэтэ.
Кэпсэттэ Ангелина Васильева.