Саха сириттэн “Маасса тыйаатыра” анал бириэмийэни туох иһин ыллылар?
2005 сылтан биллибит “Театр МАСС” бириэмийэни эстрада искусствотын диэйэтэллэрин норуоттар икки ардыларынааҕы сойууһа, Тыйаатыр искусствотын маассабай көрүҥнэригэр РФ Тыйаатыр диэйэтэллэрин сойууһун сэбиэтэ тыйаатыр искусствотын маассабай көрүҥнэрин эйгэлэригэр ситиһии иһин олохтообуттара уонна РФ Култуураҕа министиэристибэтин өйөбүлүнэн ыытыллар.
Бүгүн тыйаатыр — уруккуттан көрө үөрэммит тыйаатырбыт буолбатах. Өссө бэйэтин көрүҥүнэн былыргы тыйаатыр көрүҥэр чугас жанр баар – бу болуоссаттарга, уулуссаларга уонна стадионнарга тахсан кыттар маасса тыйаатыра. Биллэн турар, уруккутан олохтоммут тыйаатырдааҕар дьону киэҥник хабар уонна демократичнай. Эрдэ иһитиннэрбиппит курдук, Саха сиригэр буолбут икки чаҕылхай бырааһынньык, тыйаатыр 2018-2019 сылларга маасса тыйаатырын национальнай идэтийбит бириэмийэтинэн бэлиэтэммиттэрэ. Маны сэргэ “Арктика үрдүнэн сырдык” бырааһынньык (тирэхтээх сайдыыга Хотугу форум сабыллыыта) сүрүн номинациялартан биирдэстэригэр лауреат буолла, өрөспүүбүлүкэ биллэр, талааннаах дьоно анал бириэмийэлэри туттулар.
Култуура уонна искусство Арктикатааҕы судаарыстыбаннай институтун пресс-сулууспата “Маасса тыйаатыра” бириэмийэ сэбиэтин уонна дириэксийэтин бырайыактарын сүрүннээччи Татьяна Черномординаттан куонкуруһу сыаналааһын түмүктэрин уонна критерийдэрин туһунан ыйыталаста. Ону кини маннык сыаналаата:
“Быйыл Саха сириттэн куонкуруска 2 бырайыак кыттыбыта: бу Дьокуускайга Судаарыстыбаннас уонна Алдаҥҥа Олоҥхо ыһыаҕар буолбут “Арктика үрдүнэн сырдык” бырааһынньыктар.
Бастакы бырайыак – “Арктика үрдүнэн сырдык” “Судаарыстыба бастыҥ бырааһынньыктара” номинацияҕа лауреат аатын ылла. Тус номинацияларга бу бырайыак “Хореография” номинацияҕа Игорь Моисеев (хореографтар Роза Бурцева, Изабелла Егорова, Анастасия Сидорова) аатынан бириэмийэ лауреата буолла. “Сценография” номинацияҕа Марк Шагал аатынан бириэмийэни худуоһунньук Михаил Егоров, Всеволод Мейерхольд аатынан “Режиссер үлэтэ” бириэмийэни бырайыактарга иккиэннэригэр режиссердаабыт Руслан Тараховскай ыллылар.
“Алдаҥҥа ыһыах” иккис бырайыак “Национальнай үгэстэр халандаарга киирбит бырааһынньыктара” номинацияҕа дипломунан бэлиэтиэннэ. Бу саамай үрдүк сыанабыллар. Хомойуох иһин, бириэмийэ харчыта суох. Ол эрээри, бэйэтин эйгэтигэр олус суолталаах, тоҕо диэтэххэ, куонкурус географията киэҥ. Манна чулуу режиссердар, тэрийээччилэр дойдуттан бүтүннүүтүттэн кэлэн, талааннаах дьон билсэллэр, бастыҥнары талаллар. Ол иһин лауреаттары сыаналааһын үрдүк таһымнаах.
Мин бириэмийэни анааһынынан дьарыктаммытым ыраатта. Куонкуруска сахалыы бырааһынньыктар 2009 сылтан кытталлар. Режиссер Михаил Степанов ыам ыйын 9 күнүгэр анаабыт үлэтин өйдөөн хаалбыппын, үчүгэй сыанабылы ылбыта. “Азия оҕолоро” спортивнай оонньуулар арыллыыларын сиэрин-туомун ааптардарын уонна тэрийээччилэрин үлэтэ сыаналаммыта.
Быйылгы куонкурус уонна онно Саха сирин кыттыытын туһунан тугу этиэххэ сөбүй? “Арктика үрдүнэн сырдык” – олус бэрт тэрээһин. Манна барыта үрдүк таһымнаах. Киһи көрөрө эгэлгэ, саҥа-иҥэ аҕыйах. Барыта орун-оннугар курдук. Сценография уонна хореография, муусука барытын быһаардылар. Национальнай уонна аан дойду классиката. Ньиэмэс композиторын Карл Орф “Кармина Бурана” сценаҕа аналлаах кантатата иһиллибитэ сонун көстүү. Ити кантата оркестр толоруутугар эһиги национальнай инструменнаргыт, дүҥүргүт тыаһын курдук иһилиннэ. Олус кэрэтик, биир тэҥник. Худуоһунньук Михаил Егоров сценографиятын киһи көрөн олоруох курдук: муус алдьанара уонна сценаҕа барыта уларыйа турара. Уонна бу үс экран. Уу, маҥан хаар. Киһи өйүгэр хаалар көстүүлэр.
Ыһыах – бу туспа кэпсэтии, чуолаан, ырыа. Киһи маны экраҥҥа көрдөҕүнэ бу бырааһынньыкка сылдьыан, маны уу хараҕынан көрүөн, күн тахсыытын ырыанан, үҥкүүнэн көрсүөн баҕарар. Саха сирэ куонкурустарга кыттара олус үчүгэй. Арай, куонкурус кэмигэр ыытыллыбыт сэминээргэ кыттыбатахтара хомолтолоох. Сэминээргэ Маасса тыйаатырын ааптарыскай режиссурата билиҥҥи саҥа көстүүлэргэ уонна кэскиллээх хайысхаларга олоҕурда. Дойду маассабай бырааһынньыктарын биллэр ааптардара биир сиргэ түмсэн, кылгас видео көрдөрөллөр, кэпсииллэр, ыйытыыларга хоруйдууллар, жюри чилиэннэрин этиилэрин истэллэр. Айар үлэни кытта дьиҥнээхтик билсэллэр, дойдуга ким тугу оҥорорун, хайдах таһымнааҕын билэллэр. Араас көрүҥнээх бырааһынньыктар – Кыһыл болуоссакка уонна Кириэмиллээҕи Сийиэстэр Дыбарыастарыттан, хас эмэ мөлүйүөн бүддьүөттээх спортивнай бырааһынньыктартан саҕалаан, 300 киһилээх дьоҕус бырааһынньыктарга тиийэ. Манна дьыала көрөөччү ахсааныгар уонна үбүгэр-аһыгар буолбатах, кылаабынайа режиссер сонун көрүүлэригэр уонна маны уобарастарга туһаныыта. Саха сирин олохтоохторо маннык куонкурустары таһынан үөрэтэр сэминээрдэрбитигэр кыттыахтара диэн эрэнэбин.
Кыайыылахтары эҕэрдэлиибит уонна кэлэр өттүгэр өссө чаҕылхайдык кыттыахтара диэн эрэнэбит.
Култуура уонна искусство Арктикатааҕы судаарыстыбаннай институтун пресс-сулууспатын матырыйаалынан
Женни Стрюкова бэлэмнээтэ