Саха сирин нэһилиэктэригэр ыраах Питертэн быыбардааччылар «баар буолбуттар»

Горнай улууһугар күнүс 3 чаастааҕы туругунан, быыбардааччы 64,5 бырыһыана куоластаата. Улуустааҕы быыбар киин хамыыһыйатын бэрэссэдээтэлэ Петр Чемезов быыбарга кыттыы 80-85 бырыһыаҥҥа тиийиэ диэн сабаҕалыыр.

Улуус үрдүнэн 6363 быыбардыыр саастаах киһи баарыттан эрдэ куоластыыр быраабынан 98 киһи туһаммыт. Ити, сүрүннээн, метеостанция үлэһиттэрэ, сылгыһыттар. Горнай улууһугар уонна атын сиргэ олорор дьонтон 500-чэ сайабылыанньа киирбит. Холобур, улуус хайа эмит нэһилиэгэр бырапыыскалаах киһи улуус киинигэр — Бэрдьигэстээх сэлиэнньэтигэр, Дьокуускай куоракка эбэтэр төттөрүтүн киин куораттан Горнай улууһугар тахсан быыбардаары. Ол иһигэр Санкт-Петербургтан 14 киһи испииһэккэ киирэн хаалбыта дьикти. Кинилэр “куоластыахпыт этэ” диэн бачча ыраах дойдуга кэлбэттэрэ биллэр. Петр Егорович этэринэн, өрөспүүбүлүкэтээҕи быыбар киин хамыыһыйатыгар ити дьон испииһэккэ хайдах быһыылаахтык уонна тоҕо киирэн хаалбыттарын үөрэтэ сылдьаллар үһү. Россия үрдүнэн атын сиргэ тиийэн куоластыырга 5 мөл. кэриҥэ киһи сайабылыанньа биэрбит дииллэр.

Кэпсээнтэн кэпсээн диэбиккэ дылы, Бүлүү улууһун Күүлэтигэр быыбардааччылар испииһэктэригэр Питертэн 14 быыбардааччы баара иһиллэр. Ыаллыы Үөһээ Бүлүү улууһун нэһилиэктэригэр эмиэ ыраахтааҕы былааһын кэмигэр Россия империятын киинэ буолан олорбут сиртэн хастыы эмит “ыалдьыттардаахтар”. Холобур, Мэйик нэһилиэгэр, Маай учаастагын киллэрэн туран, бэһиэлэр. Боотулууга, Сургуулукка иккилии “быыбардааччы” соһуччу киирэн хаалбыттар. Тыа дьоно үйэлэригэр көрсүбэтэх, көрбөтөх быһыыларыгар түбэһэн, мунааран, ону-маны барытын эргитэ саныы олороллор. Ити испииһэккэ киирбит дьонтон сорох-сорохторо айаны-сырыыны тулуйалларын ааспыт, 1929, 1933-1934 сыллардааҕы төрүөх дьон эбиттэр. “Өлбүт дууһалар” буолуохтаахтар диэн бүтэйдии сэрэйэллэр эрэ. Ким туһатыгар дуу эбэтэр кими моһуоктаары дуу сурукка киирбит “быыбардааччылар” эбитэ буолла?..

Василий НИКИФОРОВ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru