Саха сирин баһылыга тутаах хайысхаларынан өрөспүүбүлүкэ сайдыытын сүрүн түмүктэрин билиһиннэрдэ

Кулун тутар 18 күнүгэр Егор Борисов нэһилиэнньэ бары араҥатын сирэйдээн көрдөрөр итэҕэллээх дьонун кытта көрсүһүүтэ буолла.

Роман ПОПОВ, “Саха сирэ” хаһыат, https://edersaas.ru

Ил Дархан көрсүһүү кыттыылаахтарын өрөспүүбүлүкэ сайдыытын тутаах хайысхаларыгар кэлиҥҥи сылларга ситиһиллибит түмүктэри ырыталларыгар көрдөстө. Санатар буоллахха, олор Егор Борисов быыбар иннинээҕи бырагырааматыгар бэлиэтэммиттэрэ.

Көрсүһүүгэ олорор дьиэни тутуу түмүктэрин ырытыстылар. Өскөтө 2010 сыллаахха өрөспүүбүлүкэҕэ 300-чэкэ тыһыынча кв. м иэннээх олорор дьиэ тутуллубут буоллаҕына, былырыыҥҥы көрдөрүү ону икки төгүл куоһарда. Ол эрээри Егор Борисов манан уоскуйар табыллыбатын, олохтоохтору толору хааччыллыылаах дьиэнэн-уотунан хааччыйыы билиҥҥитэ ситиһиллэ илигин эттэ. Бүгүн бырабыыталыстыба иннигэр мөлүйүөн кэриҥэ кв м иэннээх олорор дьиэни үлэҕэ киллэрии соруга туруоруллар. Бу инниттэн баар кыаҕы түмүү барар, тыа сиригэр олорор дьиэни тутууну өйүүр саҥа ньымалар олоххо киллэриллэллэр.

Биир сүрүн хайысханан, хаарбах дьиэлэртэн дьону көһөрүү буолар. Бу кыһалҕаны букатыннаахтык быһаарыыга 130 млрд солкуобай ирдэнэр. Федеральнай былаас, өрөспүүбүлүкэ салалтата, муниципалитеттар бииргэ үлэлээһиннэрин түмүгэр 40 муниципальнай тэриллиигэ хаарбах дьиэлэртэн дьону көһөрүү бырагыраамата үлэлиир, олорго 30-ча млрд солкуобай ыытылынна. Ил Дархан итэҕэллээх дьонугар бу бырагыраама салгыы үлэлиэҕин, манна былааннаах үлэ ыытылларын нэһилиэнньэҕэ быһааран биэрэллэригэр эттэ.

Өрөспүүбүлүкэҕэ тыын суолталаах «Алдан», «Лена», «Амма», «Кэбээйи» уонна  «Бүлүү» суоллары тутууга 20-чэ млрд солкуобай көрүлүннэ. Егор Борисов бу үлэҕэ муниципалитеттар кыттыһан эрэллэрин, сэлиэнньэ иһинээҕи суоллары оҥорууга болҕомто ууруллар буолбутун бэлиэтээтэ.

Гражданскай уопсастыбаны тутуу, нэһилиэнньэ уопсай дьыала туһугар көҕүн үрдэтии эмиэ үлэ биир сүрүн хайысхатынан буолар. Күн бүгүн өрөспүүбүлүкэҕэ икки тыһыынчаттан тахса уопсастыбаннай тэрилтэ баар. Муниципальнай таһымҥа түөлбэнэн үлэ, уопсастыбаннай бэйэни салайыы далааһыннанан эрэллэр.

Дьон-сэргэ өйөбүлүнэн арыгылааһыны утары үлэ салгыы кимиилээхтик ыытыллыаҕа. Маны сэрг,э ыччаты спорка, чөл олоххо кытыннарыыга, тардыыга араас тэрээһиннэр буолаллар.

Дьоҕурдаах ыччаты көрдөөһүҥҥэ, өйөөһүҥҥэ, үөрэтии саҥа тиһигин оҥорууга үлэ салҕанан барыаҕа. Егор Афанасьевич бүгүн олох оскуолатын ааһар ыччаттар аны биэс, уон сылынан идэлэрин толору баһылаабыт үрдүк кылаастаах салайааччыларынан буолуохтарыгар эрэнэрин эттэ.

Борисов тутуһар бэлиитикэтигэр дьоҕус, орто бизнеһи өйөөһүҥҥэ улахан суолта бэриллэр. Ол инниттэн Саха сиригэр наада буолар бары инфраструктура: техно-пааркалар, бизнес-инкубатордар, өйөбүл пуондаларын тиһиктэрэ тэрилиннэ.

“Бүгүн өрөспүүбүлүкэ экэниэмикэтигэр инвестиция улахан аҥаарын бөдөҥ бизнес хааччыйар, онон кинилэри кытта сөптөөх сыһыаны тутуһар наадатын өйдүөх тустаахпыт”, — диэн бэлиэтээтэ Ил Дархан. Саха сиригэр нолуок 70-ча бырыһыана түөрт бөдөҥ хампаанньаттан киирэр.

Бүддьүөт тутулун туһунан этэригэр, Ил Дархан бэйэ киллэрэр дохуотун өлүүтэ улааппытын бэлиэтээтэ. 2010 сылтан бүддьүөт дохуотун уопсай кээмэйэ 170 млрд солкуобайга диэри улааппыт. 2016 сыл түмүгүнэн өрөспүүбүлүкэ бүддьүөтүгэр бэйэ дохуотун өлүүтэ 70 бырыһыан курдугу ылар. Урут бу көрдөрүү уопсай суума аҥаарыттан ордубат этэ.

Өрөспүүбүлүкэҕэ нэһилиэнньэ 30 бырыһыаныттан ордуга тыа сиригэр олорор. Егор Борисов санаатынан, куораттарга талаһыы билиҥҥи кэм көстүүтэ, ону бэлиитикэҕэ сыһыаран күүркэтэр табыллыбат.

Дьадайыыны утары охсуһууну көҕүлээһинин быһаарарыгар, Егор Борисов, дьоҥҥо тустаах көмөнү көдьүүстээхтик, кэмигэр оҥорор инниттэн, мантан антах боломуочуйалар уонна үп социальнай өттүнэн көмүскэллээх буолууга оройуоннааҕы управлениеттан нэһилиэккэ бэриллиэҕин эттэ.

Итэҕэллээх дьонун кытта көрсүһүүгэ Егор Афанасьевич айдааннаах боппуруостары эмиэ тумнубата. Быйыл хотугу улуустарга таһаҕаһы, уматыгы кыһыҥҥы суолунан тиэрдиигэ үөскээбит быһыы-майгы, кини көрүүтүгэр, объективнай төрүөттэрдээх, ол эрээри Саха сиригэр таһаҕаһы тиэрдии уратылардааҕын үгүстэр үчүгэйдик билбэттэринэн туһанан, сорох бэлиитикэҕэ охтубут комментатордарынан олус күүркэтиллэр.

Бэлиитикимсийээччилэр биир “үйэлээх” тиэмэлэринэн “АЛРОСА” хампаанньа тула быһыы-майгы буолар чинчилээх. Өрөспүүбүлүкэ баһылыга бу боппуруоска Саха сирин интэриэһин туруулаһар кытаанах санаалааҕын эттэ.

Өрөспүүбүлүкэ салалтата акциялары атыылааһын туһунан ханнык да быһаарыыны көрбөтүн, ылынар да санаата суоҕун бэлиэтээн туран, Егор Борисов бу боппуруоска Саха сирэ тутуһар позициятын киин былаас үчүгэйдик билэрин иһитиннэрдэ.

Муниципальнай тэриллиилэр баһылыктарыгар кэккэ холуобунай дьыалалар тэриллибиттэрин туһунан этэригэр, Егор Борисов судаарыстыбаннай сулууспалаах буруйдааҕын, буруйа суоҕун, син атын гражданнар тэҥэ, суут эрэ быһаарар диэтэ. Саха сирин баһылыга хоруупсуйаны утары охсуһар хамыыһыйа судаарыстыбаннай, муниципальнай сулууспалаахтар үлэлэрин-хамнастарын толору уонна сиэрдээхтик хонтуруоллуурун туһуттан, Ил Дархан, бырабыыталыстыба дьаһалтатыттан таһаарыллыбытын иһитиннэрдэ.

Кэпсэтиини түмүктүүрүгэр, Ил Дархан өрөспүүбүлүкэҕэ буолар уларыйыылары баары баарынан сыаналааһын, олохтоох кириитикэ, ис дьиҥи быһаарар санаа үллэстиилэрэ аҕыйахтарын, суохтарын тэҥин ыйда. Онон итэҕэллээх дьонун буолар сабыытыйаларга, Саха сирин баһылыга ыытар үлэтигэр-хамнаһыгар санааларын аһаҕастык этинэллэригэр эттэ.

Роман ПОПОВ, “Саха сирэ” хаһыат, https://edersaas.ru