Кулун тутар 21-29 күннэригэр Владивосток куоракка ыытыллыбыт “Молодые профессионалы” национальнай чөмпүйэнээккэ юниордар кыттар R10 “Спасательные работы” көрүҥҥэ Чурапчы улууһун Р.И.Константинов аатынан Амма орто оскуолатын үөрэнээччилэрэ Алеша Абрамов, Алина Гермогенова, Самсон Иннокентьев, Одьулуун орто оскуолатыттан Егор Малышев, Мэҥэ Хаҥалас Төҥүлүтүттэн Айаал Стручков сүүмэрдэммит хамаандалара Саха сирин аатын көмүскээн кэллилэр.
Киһи бу олоххо куттала суох буолуутун туһугар үлэлиир, күчүмэҕэй, ыксаллаах түгэннэргэ быыһыыр, суһал көмөнү оҥорор идэни кытта “WorldSkilS Russia” күрэхтэһиигэ дьиҥ-чахчы билистибит диэн кэпсээтэ Амма орто оскуолатын 8-с кылааһын үөрэнээччитэ Самсон Иннокентьев:
— Барыахпыт иннинэ икки нэдиэлэ устата Чурапчытааҕы гимназияҕа, Чурапчытааҕы колледжка күүскэ бэлэмнэммиппит. Күрэхтэһии кулун тутар 23-26 күннэригэр Владивосток куорат биир улахан коллеһыгар буолбута. Түөрт көрүҥ араас түһүмэх баара. Бастакы күммүтүгэр регистрацияламмыппыт, күрэхтэһии ыытыллар сирин билсибиппит, илдьэ тиийбит боевкаларбытын (туттар тэриллэрбитин, таҥаспытын-саппытын) туох баарын-суоҕун бэрэбиэркэлээбиттэрэ.
Иккис күммүтүгэр “Лабиринт” уонна ДТП көрүҥҥэ күрэхтэспиппит. “Лабиринт” түһүмэҕэр хамандыыр этиитинэн бары лабириҥҥа киирэн, хаайтарбыт маһы эрбиигин, 40 устуука кирпииччэни таһаараҕын, төгүрүк маһы үөһэ баайыллар, ол таһаарбыттаргын барытын куттала суох сиргэ илдьэҕин. Лабиринт түгэҕэр эмсэҕэлээбит киһи баар, кинини эмиэ куттала суох сиргэ аргыый соһон таһаараат, бастакы суһал көмөнү оҥороҕун. Туттубут үнүстүрүмүөннэргин барытын эмиэ тэйиччи таһаҕын, оччоҕо биирдэ бириэмэ тохтуур. Салгыы баһаарынай түһүмэҕэр дойдубутугар бэлэмнэммиппит курдук бэрээдэктээхтик кытынныбыт. ДТП түһүмэҕэр бастакы хамандыыр массыына тулатын кэтээн көрөр, туох да дөбөҥнүк умайан тахсыан сөптөөх баарын-суоҕун, аан хатааһыннааҕын эҥин бэрэбиэркэлиир. Ол кэннэ ким тугу гынарын этэр. Бары тустаах үлэбитигэр сүүрэбит. “Саахалга түбэспит” тиэхиньикэ кэлин түннүгүн алдьаппыттарын кэннэ кыыс массыына иһигэр киирэр, эмсэҕэлээччи моонньугар воротник кэтэрдэр итиэннэ киһи сирэйигэр өстүөкүлэ түспэтин диэн таҥас уурар, ол кэннэ ойоҕос түннүктэрин “лепесток” диэн маһынан саба туппутун кэннэ түннүктэри ирас сүгэнэн алдьаталлар, ааны сүгэнэн олуйан аһаллар уонна дьэ, киһини роутек приемунан таһааран баран, куттала суох сиргэ илдьэн төбөтүгэр чепец баайаллар. Ол кэмҥэ сорохтор туттубут тэриллэрин хомуйаллар. Ол кэннэ хамаанда барыта куттала суох сиргэ тиийэр.
Үһүс күммүтүгэр хайаҕа ыттыы (скалолазание) уонна бойобуой развертывание буолла. Таас хайаҕа 10 м. үрдүккэ ким төһө түргэнник ыттан тиийбитинэн сыаналанар. Бойобуой развертывание уонна моһоллору туоруур күрэхтэһиигэ мас истиэнэни ойон тахсыахтааххын, хамсыы турар муостанан сүүрэҕин, намыһах дьиэ үрдүттэн ыстанаҕын, синньигэс мас устун сүүрэҕин, кыараҕас төгүрүк хайаҕас иһинэн сыыллан тахсаҕын уонна баһаарынай массыынаттан рукавтары, гидранты, стволу холбоон баран икки ствольщик, икки подствольщик бэлиэтэммит сиргэ сүүрэн тиийэллэр. Ствольщик хамаанда биэрэрин кытта кыыс ууну холбуур, оччоҕо баһаары умуруоруохтаахпыт. Бүппүтүн кэннэ баһаарынай массыынабыт кэннигэр устуруойдаан тура охсуохтаахпыт. Күрэхтэһии көрүҥнэрэ барыта ким төһө түргэнник, сатабыллаахтык, быраабыла быһыытынан сөпкө оҥорорунан сыаналанар. Мин санаабар, бу уустук күрэхтэһиигэ олус үчүгэйдик кыттан кэллибит. Туох баар кыахпытынан барытынан кииристибит.
Алина Гермогенова, 10-с кылаас үөрэнээччитэ:
— Владивостокка баран сири-дойдуну көрөн кэлбиппиттэн наһаа үөрдүм. МЧС идэтэ олус эппиэтинэстээҕин дьиҥ-чахчы өйдөөтүм. Өссө да маннык араас идэни билиһиннэрэр күрэхтэһиилэр буола турдуннар диэн баҕа санаалаахпын.
Айаал Стручков, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Төҥүлү орто оскуолатын үөрэнээчитэ:
— Биһиги түөрт хонуктаах сүрдээх эппиэтинэстээх күрэхтэһиигэ кытынныбыт. Алеша Абрамов хамандыыр, мин солбуйааччынан сырыттым. Онно араас сиртэн оҕо бөҕөтө кэлбит. Бу күрэхтэһиини олус сөбүлээтим. Күрэхтэһииттэн олус элбэҕи эбии биллим-көрдүм. Владивосток куораты көрдүм, араас куораттартан сылдьар элбэх саҥа доҕордоннум. Мин бүтүн Арассыыйатааҕы “WorldSkilS-ка” кыттан, бүтүн Саха сирин аатын көмүскээбиппинэн киэн туттабын.
Оҕолору дьарыктаан илдьэ баран кытыннарбыт Амма орто оскуолатын физическэй култуураҕа уонна ОБЖ учуутала Сергей Сергеевич Абрамов:
— Оҕолор уопсайа 11 хамаанда буолан икки туурунан кииристилэр. Биһиги бастакы туурдар алтыабыт: Кемеровскай, Псковскай, Приморскай, Хабаровскай уобаластар, Башкортостан уонна Саха сирэ. Иккис туурга Москва, Московскай уобалас, Татарстан, Санкт-Петербург уонна Сахалин уобалаһын хамаандалара киирдилэр. Хамаанданан үчүгэй баҕайытык тэринэммит кылгас кэмҥэ Чурапчы коллеһыгар, Баһаарынай чааска баар тиэхиньикэлэринэн бэлэмнэнэн, сборданан барбыппыт олус туһалаата. Оҕолор бары биир дьиэ кэргэн курдук сөп түбэсиһэн, бэркэ тапсан, толору ситиһиилээхтик кыттан кэллилэр. Туох баар кыахтарын, кыһамньыларын ууран туран баардарынан-суохтарынан кииристилэр.
Күрэхтэһиини кылаабынай эспиэр А.И. Лежнев, Москва куораттан Е.И. Кирюшкин, Москва уобалаһыттан С.В. Урусов, Татарстантан Ф.Р. Гумеров сыаналаатылар. Миигин бириэмэни тутарга талан киллэрбиттэрэ. Онон хас хамаанда хайдах кыттыбытын барытын көрдүм.
Тэрээһин өттүгэр эттэххэ, күрэхтэһии кэмигэр миигин оҕолорго олох чугаһаппатылар. Туһунан хоско сырыттым. Юниордарга диэн атын сирдэр сопровождающайдаах сылдьаллар эбит. Мин соҕотохпун. Хата, оҕолорум бэйэлэрэ бэркэ быһаарынан, салайынан сырыттылар. Күрэхтэһэ баран кэлбиттэрин сөбүлээтилэр, астыннылар. Владивосток куорат бэлиэ, ытык сирдэригэр сырытыннардым, төннөн иһэн Хабаровскайы көрдүбүт. Онон үөрэнээччилэрбит киэҥ сиринэн тэлэһийэн, атын эрэгийиэннэр оҕолорун кытта тэҥҥэ күрэхтэһэн, сайдан кэллилэр. Саамай сүрүнэ диэн ыраах айаҥҥа бары этэҥҥэ ыалдьыбакка сырыттылар.
Үөрэнээччилэрбит сүүмэрдэммит хамаандата Саха сирин аатын көмүскээн, ыраах Владивосток куоракка кыттан кэлбиппитигэр күүс-көмө буолбут дьоммутугар Чурапчы улууһун баһылыгар А.Т. Ноговицыҥҥа, улуустааҕы үөрэх управлениетын начаалынньыгар Ю.П. Посельскайга, үөрэх үлэһиттэрин профсойууһун бэрэссэдээтэлигэр Е.И. Давыдовка, үөрэх управлениетын исписэлииһигэр Д.А. Илларионовка, төһүү күүс-көмө буолбут оскуолабыт дириэктэригэр В.И. Пермяковаҕа, Н.Г. Михайлов бэрэссэдээтэллээх Болугур нэһилиэгин пенсионердарын сойууһугар, нэһилиэкпит успуордун салайааччытыгар К.К.Поповка, Мындаҕаайытааҕы баһаарынай чаас үлэһиттэригэр, начаалынньык В.М. Ефремовка, улуустааҕы ОБЖ учууталларын методическай холбоһугун салайааччытыгар сүбэ-ама буолбут наставникпар Н.М. Климовка, күрэхтэһиигэ барыыга сборданарбытыгар баазаларын туран биэрбит Чурапчытааҕы агро-технологическай колледж дириэктэригэр В.В. Гуляевка, улуустааҕы С.К. Макаров аатынан гимназия дириэктэригэр Ю.М.Слепцовка, ыксаллаах түгэннэргэ көмө-тирэх буолбут выпускникпытыгар «Якутия» авиа-хампаанньа үлэһитигэр А.В. Егороваҕа, И.И. Николаевка, Чурапчытааҕы тыа хаһаайыстыбатын управлениетын начаалынньыгар А.С. Сивцевкэ, “Чурапчы” ТХПК дириэктэригэр И.П. Аржаковка, көмө аахсыйа тэрийбит Амма орто оскуолатын бары учууталларыгар, үлэһиттэригэр, үөрэнээччилэригэр, төрөппүттэрбитигэр о.д.а. көмөлөспүт дьоммутугар барҕа махталбытын тиэрдэбит.
Ити курдук оҕолор Владивосток куоракка тиийэн өрөспүүбүлүкэбит аатын чиэстээхтик көмүскээн кэллилэр. Түмүк ыам ыйын 14 күнүн кэнниттэн тахсар. Финалга тахсыбыт хамаандалар аны сайын от ыйыгар Башкортостан Уфа куоратыгар салгыы күрэс былдьаһыахтара.
Влада Павлова, Самсон Иннокентьев,
“Арылы” медиакиин.
Чурапчы улууһа, Мындаҕаайы.