Бу күннэргэ Дьокуускай куоракка ЮНЕСКО сэдиэбирдэрин испииһэгэр киирбит Куньцюй тыйаатыра Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна Балет Судаарыстыбаннай тыйаатырыгар икки күн устата Былатыан Ойуунускай “Туналҕаннаах Ньуурдаах Туйаарыма Куо” олоҥхотунан “Туйаарыма Куо” испэктээги көрдөрдө. Бу бырайыак норуоттар култуураларын алтыһыытын үтүө холобура буолар. Мантан салгыы Кытай Хотугу тыйаатыра Куньцюй дириэктэрэ, бастакы разрядтаах артыыһа Ян Фэнг И хотуну кытта кэпсэппиппин эһиги болҕомтоҕутугар таһаарабын.
—Үтүө күнүнэн, Ян Фэнг И! Былыргы историялаах Куньцюй тыйаатыра Саха сиригэр кэлээт да, саха норуотун чулуу уола, уһулуччулаах суруйааччы, лингвист-ученай П.А. Ойуунускай төрөөбүтэ 125 сылыгар аналлаах улахан тэрээһиҥҥэ кытынныгыт. Аан дойдуга биллэр тыйаатыр салайааччытын быһыытынан тэрээһини хайдах сыаналаатыҥ?
—Бастатан туран, Олоҥхо тыйаатыра Саха сирин улуу киһитэ Платон Ойуунускай төрөөбүтэ 125 сылыгар буолбут киэҥ далааһыннаах бырааһынньыккытыгар ыҥырбыккыт уонна кытыннарбыккыт биһиэхэ улахан чиэс. Иккиһинэн, саха норуота олоҥхоҕо олус болҕомтолоохтук сыһыаннаһарын көрдүм, иһиттим. Эпическэй айымньыны ускуустуба таһымыгар
таһаарыыга биһиги эһигиттэн үөрэниэхпитин сөп эбит дии санаатым.
—ХХ үйэ саҕаланыытыгар Куньцюй тыйаатырын жанра сүтэ сыспыта. Хайдах тилиннэрбиккитий?
—Куньцюй тыйаатырыгар сыһыан эмиэ саха олоҥхотугар сыһыан курдук араас кэмҥэ өрө тутуу да, атарахсытыы да баар этэ. Куньцюй тыйаатыр быһыытынан иккис тыыннаныытыгар талааннах артыыстарбыт уонна оччотооҕу өрөспүүбүлүкэбит баһылыга улахан оруоллаах. Билиҥҥи туругунан Кытайга Куньцюй олус биһирэнэр, биллэр тыйаатыр буолар.
—Куньцюй операларын толоруу уонна олоҥхону толоруу үгэһэ майгыннаһар. Былыр олоҥхону кыһыҥҥы уһун киэһэлэргэ хас да киэһэ истэллэрэ, сорох олоҥхону биир ый устата хас киэһэ аайы толороллоро диэн суруйаллар. Былыргы Куньцюй опералара төһө уһуннук бараллар этэй?
—Кытай классик суруйааччыта Тан Сянь-цзу айымньыта «Пионовай беседка» былыр 15 күн устата толоруллар этэ. Аныгы кэм тэтимигэр ол кыаллыбат буолан, биһиги бу айымньы тэттик кэрчигин эрэ туруорабыт.
— Саха олоҥхото түҥ былыр айыллыбыт буолан, үгүс тылын аныгы саха өйдөөбөт, оттон 600 сыллааҕыта суруллубут кытай айымньытын тылын аныгы кытай төһө өйдүүрүй?
—Куньцюй туруорар айымньылара барыта кытай түҥ былыргы тылынан толоруллар. Онон иероглиба кытта билиҥҥи кытай иероглибыттан атыннаах, тыла-өһө, этиитэ эмиэ уратылаһар. Ол иһин биһиги испэктээктэрбитигэр субтитр туттабыт.
—Таҥаскыт-сапкыт эскиһэ былыргытыттан төһө уларыйда? Урукку үйэлэргэ ыллаабыт артыыстар курдук билиҥҥи артыыстар ыллыыллар дуо?
—¥гэс быһыытынан таҥаспыт-саппыт, ырыабыт матыыба хаһан да уларыйбат. 700 сыллааҕыта Куньцюй тыйаатырын артыыстара хайдах таҥаһы кэтэ сылдьыбаттарай да, оннук таҥаһы билигин да кэтэбит.
—Олоҥхо тыйаатырын кытта ыкса үлэлэһэр санаа туохтан үөскээбитэй?
—2013 сыллаахха Андрей Борисов Кытай култууратын министиэристибэтигэр кэлэ сылдьыбыта. Онно Куньцюй тыйаатырын уонна Пекинскай опера дириэктэрдэрин кытта көрсүһүүнү тэрийбиттэрэ. Биһиги түргэн баҕайытык бэйэ-бэйэбитин өйдөспүппүт уонна туох эрэ олус суолталаах бырайыагы толкуйдуохха диэн биир санааҕа кэлбиппит. Андрей Саввич саха норуотун духуобунай култууратын, эпическэй айымньытын кэпсээбитэ, олоҥхо диэн тугун быһаарбыта. Түмүгэр, биһиги бэйэ-бэйэбит уһулуччулаах айымньыларбытын
хардарыта туруорсар, уопут атастаһар туһунан сүбэлэспиппит.
-Куньцюй ханнык тыйаатырдары кытта холбоһуктаах бырайыагынан үлэлэспитэй?
-Япония уонна Италия тыйаатырдарын кытта бырайыактаах этибит. Ол эрээри Олоҥхо тыйаатырын курдук ыкса үлэлэһии, айымньыларбытын хардарыта тылбаастаан, үгэс буолбут ускуустубабыт киэбигэр киллэрэн туруоруу суох этэ.
-Олоҥхо тыйаатырыттан Гаврил Менкяров эһиэхэ баран үөрэнэн кэлбитэ. Эһиги ускуустубаҕытын төһө бэркэ ылынна?
-Куньцюй жанрын ускуустубабытыгар 10 сыл үөрэнэллэр. Бастаан Гаврилга биһиги ускуустубабытын ылынарыгар ыарахан этэ, ол эрээри 10 хонук иһигэр түргэн баҕайытык биһиги жанрбыт концепциятын өйдөөбүтэ диэхпин баҕарабын.
-«Туналҕаннаах ньуурдаах Туйаарыма Куо» олоҥхо сюжетэ эһиэхэ төһө чугаһый?
-“Туйаарыма Куо” кытай куньшанскай тыйаатырын стилистикатыгар уонна тематикатыгар олус чугас. Олоҥхоҕо этиллэр үс дойду Кытай “Үс Эйгэ” үөрэҕэр дьүөрэлии. Эһиги олоҥхоҕут да, биһиги туруорар испэктээктэрбит да кэрэни, эйэлээх олоххо дьулуһууну, кырдьык өрөгөйүн хоһуйарынан биирдэр.
-Ян Фэнг И, иһирэх кэпсээниҥ иһин махтанабын. Инникитин Куньцюй уонна Олоҥхо тыйаатыра салгыы айымньылаахтык үлэлииллэригэр баҕарабын.
-Махтанабын!
Майя ВЛАСЬЕВА, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru саайтыгар анаан.
+1
+1
+1
+1
+1
+1
+1