Саха сирэ уонна Татарстан: литературалар алтыһыылара

Бөлөххө киир:

Дьокуускай куоракка Татарстан Өрөспүүбүлүкэтин күннэрэ буола тураллар. Бэҕэһээ Саха сирин суруйааччыларын сойууһа уонна Татарстан суруйааччылара уус-уран тылбаас боппуруостарыгар “төгүрүк остуол” ыыттылар.

“Төгүрүк остуолга” Татарстан Өрөспүүбүлүкэтин култууратын миниистирин солбуйааччы Дамир Натфуллин кытынна. “Татарстантан араас эйгэлэринэн барыта 370 киһи кэлбититтэн суруйааччылар дэлэгээссийэлэрэ биир дьоһун миэстэни ылар. Саха сирэ автономиятын ылыммыта 100 сылын бэлиэтиир күннэригэр кэлэн турарбытыттан үөрэбин. Бу күннэргэ Саха сирэ, кырдьыга да, араас култуураны, үгэстэри түмэр култуура киининэн буолла”, – диэн иһитиннэрдэ.

Тэрээһини Саха сирин суруйааччыларын сойууһун бэрэссэдээтэлэ, народнай поэт Наталья Харлампьева уонна Татарстан суруйааччыларын сойууһун бэрэссэдээтэлэ, Судаарыстыбаннай Сэбиэт дьокутаата, народнай поэт Ркаил Зайдуллин ыыттылар. Ркаил Рафаилович былырыын Татарстаҥҥа Саха сирин күннэригэр саха суруйааччылара улахан дэлэгээссийэнэн кэлэн кыттыбыттарын, киэҥ кэпсэтии тахсыбытын, антологиялар сүрэхтэниилэрэ, “төгүрүк остуоллар” буолбуттарын этэн туран, бу көрсүһүүлэр инникитин саҥа бырайыактары, үгэстэри олохтуурга төһүү буолуохтарын эттэ.

Наталья Ивановна Арассыыйа национальнай литератураларынан баайын, уус-уран тылбааска, литературалар хардарыта тылбаастаныыларыгар улахан болҕомто ууруллуохтааҕын этэн туран, бу боппуруос Арассыыйа үрдүнэн олус сытыытык турарын иһитиннэрдэ.

Уус-уран тылбаас кыһалҕата билигин бары национальнай литератураларга сытыытык турар. Хас биирдии өрөспүүбүлүкэ, суруйааччы ону бэйэтэ хайдах быһаарарынан эрэ олоробут. Эрэгийиэннэр икки ардыларыгар бу курдук хардарыта сибээһи олохтоон, тылбааска үлэлэһэбит. Өйдүүргүт буолуо, Сэбиэскэй Сойуус кэмигэр ааспыт үйэ 50-с сылларыгар нуучча литературатын классиктара үгүс тылынан саҥарбыттарын. Үгүспүт нуучча классиктарын саха суруйааччыларын курдук саныырбыт. Ол тэҥэ татаар суруйааччыларыттан Габдулла Тукай, Муса Джалиль сахалыы саҥарбыттара, – диэн этэр кини.

Манна даҕатан народнай суруйааччы, Арассыыйа суруйааччыларын сойууһун хос-бэрэссэдээтэлэ, П.А.Ойуунускай аатынан Судаарыстыбаннай литература музейын дириэктэрэ Николай Лугинов уус-уран тылбаас туһунан этэригэр национальнай литературалар бэйэ-бэйэлэрин тылбаастаһаллара наадатын бэлиэтээтэ.

Аҥаардас нууччалыы эрэ тылбаас буолбакка, национальнай литературалар бэйэ-бэйэлэрин тылбаастаһаллара олус суолталаах. Буолаары буолан уруулуу тыллар тылбаастаһаллара хайа да литератураҕа көмөлөөх. Тылбаастанар тыл нөҥүө ааҕааччыга ураты тыын бэриллэр. Ол тыын омук уратытын, майгыннаһар өрүтүн, үгэһин, култууратын билиигэ, арыйыыга сытар. Тылбааһа суох атын омук улуу суруйааччыларын да билиэ суох этибит. Тылбаас боппуруостарын бу курдук киэҥ былаһааккаларга туруорарбыт сөп, – диэн бэлиэтиир Николай Алексеевич.

Татарстан норуоттарын тылларын сайыннарар сектор салайааччыта, поэт, драматург Рузаль Мухаметшин бэйэтин этиитигэр тылбааска кинигэ кыһалара ураты болҕомтолорун уураллара нааданы бэлиэтээтэ.

Уус-уран тылбаас туһунан кэпсэтэр буоллахпытына билигин биһиги кинигэ кыһаларын, сурунааллары, хаһыаттары барыларын хабыахпытын наада. Холобур, Татарстаҥҥа кинилэртэн боппуруос көтөҕүллэр буоллаҕына, үбүлээһин көрүллэр. Татаар тылын харыстааһын бырагырааматынан манна үгүс үлэ барар. Чуолаан татаардыы уонна татаартан атын омук тылларыгар тылбаастааһыҥҥа. Мин санаабар, бу кэпсэтэ олорорбут аҥаардас кэпсэтии эрэ буолбатах, бу кырдьык, литературалар, норуоттар доҕордоһуулара. Онон салгыы да бу маннык доҕордоһуубутун кэҥэтэн иһиэҕиҥ, – диэн иһитиннэрдэ.

Манна даҕатан эттэххэ, былырыын Казань куоракка Саха сирин күннэрин чэрчитинэн, татаардыы тахсыбыт “Саха билиҥҥи поэзиятын антологията” уонна сахалыы тылбаастаммыт “Татаар аныгы поэзиятын антологията” кинигэлэр сүрэхтэниилэрэ буолан ааспыта. Быйыл саха уонна татаар прозатын антологиялара таҕыста. Манна Татарстан кинигэтин кыһатын салайааччыта Ленар Шаех улахан өҥөлөөх.

Арассыыйа бара норуоттарын култуурата, литературата бу барыта Арассыыйа култуурата, литературата буолар. Ол эрээри билигин урукку курдук хардарыта тылбаастаһыы суох, тахсыбат буолан, национальнай литературалар бэйэбит испитигэр буһа сылдьар курдукпут. Биһиги бэйэбит литературабытын эрэгийиэммит эрэ иһигэр сайыннара олорор курдукпут. Москваҕа билигин национальнай литературалары таһаарар кинигэ кыһата суох. Интернет ситимигэр эрэ тахсабыт. Ол иһин бу курдук “төгүрүк остуоллары” ыытарбыт, араас кэпсэтиини таһаарарбыт улахан суолталаах. Биһиги Саха сирин кытары кэлиҥҥи кэмҥэ 2015 сылтан бииргэ үлэлэһэбит. Икки өттүттэн үстүү-түөртүү кинигэлэр таҕыстылар. Билигин бэйэбит эрэ хамсаннахпытына туох эмэ бырайыактар тахсыахтара. Ол иһигэр уус-уран тылбааска эмиэ, – диэн этэр кини.

Ленар Шаех этиитин ситэрэн “Чолбон” сурунаал редактора, поэт Гаврил Андросов: “Народнай суруйааччы Василий Яковлев-Далан национальнай литература бэйэтигэр эрэ бүгэн хаалара сатаммат, киэҥ эйгэҕэ тахсыахтаах диэн этэн аһарбыта баар. Ол тэҥэ национальнай литературалар бэйэлэрин кытары уопут атастаһыахтаахтар, бииргэ сайдан баран иһиэхтээхтэр. Билигин сайдыы балысханнык бара турар кэмигэр, үйэлэр кирбиилэригэр олорорбутунан, билиҥҥи бэйэбит кэммит пааматынньыгын, нэһилиэстибэтин кэлэр кэнчээри ыччакка тиэрдии, хаалларыы улахан эппиэтинэс, – диэн этэр.

“Төгүрүк остуол” кыттыылаахтара түмүккэ бу курдук кэпсэтиилэр хайа да өттүнэн олус наадалаахтарын бэлиэтээтилэр, уус-уран тылбааска кэнэҕэскитин өссө саҥа бырайыактары киллэрэргэ кэпсэттилэр.

Аграфена КУЗЬМИНА

+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0
+1
0