«Саха сирэ” хаһыат бүгүҥҥү нүөмэрэ олус интэриэһинэй сонуннарынан баай. Бу туһунан кылгастык билиһиннэриэм.
edersaas.ru
Бүгүн Ийэ тыл күнүнэн «Саха сирэ» хаһыат олох уратытык таҥыллан таҕыста. Онон бүгүҥҥү хаһыат эһиэхэ бырааһынньыктааҕы настарыанньаны бэлэхтиирэ чахчы.
“Туохха барытыгар сыана үрдүү турар буоллаҕына, үүт субсидиятын харчыта хаһыс да сылын уларыйбакка турар. Күн бүгүн өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн биир киилэ үүт ортотунан 45 солкуобайга тутуллар”, — диэн ыстатыйатын саҕалаабыт Раиса Сибирякова эһиилгиттэн тыа хаһаайыстыбатын өйөбүлүгэр ханнык саҥа мэхэньиисим киллэриллэрин туһунан сиһилии ырытан суруйда.
Онон үүт харчытын интэриэһиргээччилэр “Хайата ордугуй: төбөҕө дуу, үүккэ дуу?” диэн ыстатыйаны бүгүҥҥү хаһыакка хайаан да ааҕыҥ диэн сүбэлиибит.
Күндү ааҕааччылар, эһиги: “Алексей!” – кричали земляки. “Алексей!” — просили – “добеги!” диэн “Баллада о матери” диэн аатырбыт ырыа тылларын өйдүүр буолуохтааххыт. Бу ырыаны холобурдаан туран, “Кыайыы!” сыһыарыыга Горнайтан “Үлэ күүһэ” хаһыат эрэдээктэрэ Василий Алексеев: “Мин тоҕо маны суруйдум?” – диэн ыйытыытыгар харданы “Туйгун пулеметчик — документальнай киинэҕэ” диэн бэрт интэриэһинэй ыстатыйатын ааҕыҥ.
Улуу Кыайыы 75 сылынан уонна Саха сиригэр Дойдуга бэриниилээх буолуу сылынан сибээстээн, Таатта улууһун Тыараһа нэһилиэгэр олорор түөрт тыыл бэтэрээнин дьиэтин олбуордарын саҥардыы үлэтэ бараары турар. “Көннөрү чаһы дуу, чороон дуу оннугар махталбытын уратытык тиэрдэргэ сананныбыт. Бу барыта олохтоохтор, чуолаан, эр дьон “Табык” уопсастыбаннай түмсүүтүн күүһүнэн, көҕүлээһининэн ыытыллыаҕа”, — диэн ким Айтаана Аммосованы кытта кэпсэтиитигэр бэрт үтүө сонуну иһитиннэрдэ? Бу холобуру атын нэһилиэктэргэ батыһыахтара диэн эрэнэбит.
«Туймаада» атыы-эргиэн киинин киирии аанын таһыгар өрүү байаан наҕыл дорҕоонноро иһиллэллэр. Бу наҕыл дорҕооннору ыллатар сааһырбыт эр киһи аттыгар харчы хомуйар хоруопка өрүү баар буолар. Ааһан иһээччилэртэн биир эмит киһи аһынан бытархай харчы быраҕар. Тоҕо, туохтан ааһар аартыкка олорон харчы хомуйарга тиийэллэрэ буолла диэн испэр аһына да санааччыбын. Бу сырыыга тохтоон кэпсэтэргэ сананным. Тыаһата олорбут байаанын ырыатын тохтотон, кэпсэттибит”, — диэн суруйар Ульяна Захарова. Бу киһи кимий, суруналыыска туох диэн санаатын арыйда? Ааҕыҥ уонна сэргээҥ.
Бу күннэргэ улуустарга ситэриилээх былаас отчуоттара буола тураллар. “Эдэр ыччаты баахта үлэтигэр ыытар, 2019 сылга “Колмар” уонна “Золото Селигдара” диэн улахан бырамыысыланнас тэрилтэлэрин кытта сөбүлэҥ түһэрсии түмүгэр 14 ыччат «Якутуголь” уонна “Колмар” тэрилтэлэргэ үлэлии барбытын туһунан ханнык улуус туһунан бүгүн Ньургуйаана Иванова сырдатта?
Бу күннэргэ суруналыыс Егор Карпов Чурапчы Одьулуунугар бу билиһиннэрэр матырыйаалбын суруйаары анаан баран кэллэ.
— Дьэ абыраллаах дьыала буолла, доҕор! Аны уруккубут курдук оһоҕу манаан баран олорбоппут. Соторутааҥҥа диэри наар оһох манабылын айдаана этэ. Умнан кэбиһэн оһоҕу саппакка эрэ утуйан, тымныыга уһуктан, эмээхсимминиин Зиналыын «Эн умнубуккун, мин умнубуппун» диэн кыыһырсыы буолар этэ. Билигин гаас оһох туох даҕаны манабылы эрэйбэт, — диэн суруналыыс кимниин кэпсэттэ? Бу туһунан бүгүҥҥү хаһыаттан билиэххит.
Соторутааҕыта суруналыыстар бөлөхтөрө Тимир суол үлэһиттэрин бэлэмниир Аллараа Бэстээхтээҕи Тырааныспар тиэхиньикумугар сырыттылар.
“Ханнык баҕарар ааны тэлэйэ баттааҥ. Хайдах олороллорун көрүҥ, ыйыталаһыҥ”, — дииллэрин кытта, биһиги иһиттибит дуу, истибэтибит дуу диэбиттии, уопсай иһин-таһын барытын көрөбүт, туоһулаһабыт. Куукунаҕа киирбиппит, билиитэ иннигэр миискэ хотойорунан эт өрөһөлөммүт. Устудьуон кыыс номнуо киэһээҥҥи аһылыгын буһараары бэлэмнии сылдьар”, — диэн суруйар Людмила Попова. Суруналыыс ыстатыйатын ааҕа олорон, ааҕааччы “бу үөрэх кыһатыгар оҕобун хайаан да киллэрэр эбиппин” диэн толкуйга кэлиэҕэ.
“Стоматолог-быраастар киһи тииһин эмтии олорон, эмтэнэр киһитэ туох ыарыылааҕын быһаарар кыахтаахтар. “Куртаҕыҥ ыалдьар” эбэтэр “Быарыҥ уларыйыылаах” диэн таайтаран эттэххэ: “Эһиги, тиис быраастара, ону хантан билэҕит?” – диэн соһуйааччылар. Дьиҥэр, барыта айаҕын иһигэр көстө сылдьар”, — диэн Надежда Егорованы кытта кэпсэтиитигэр ханнык быраас санаатын бу курдук эттэ? Ааҕыҥ. Сэргээҥ.
“Мин Дьокуускайга олорор дьиэм чугаһынан уонна биэнсийэбэр да эбинээри, “Тирэх” дьону социальнай чөлүгэр түһэрэр дьиэҕэ иһит сууйааччынан уонна дьону аһатааччынан үлэлээтим. “Тирэххэ” бука барыларын киһи аатыттан букатыннаахтык ааспыт дьонунан этиэхпин олох баҕарбаппын. Нуучча Сергей бэйэтэ тылланан үлэһиттэргэ көмөлөһөр. Сунтаар Алешата хаар түстэҕин аайы дьиэ тэлгэһэтин ыраастыыр. Худуоһунньук Евгений талаана бу дьиэҕэ, дьэ, сайдар. Ньурба Спартага иккис этээскэ сытар ыарыһахтарга, кыаммат дьоҥҥо аһылыктарын таһар. Быралгы олоххо үөрэммит дьон бу сылаас дьиэҕэ, бэлэм аска-таҥаска, эмкэ-томко, үлэһиттэр кыһамньыларыгар түптээн олоруохтара баара буолуо дуо? Баран, күрээн хаалаллар, хас эрэ хонугунан, ыйынан хам аччык, сыт-сымар буолбут, быкка ыстарбыт, сорохтор илиитэ-атаҕа суох буолан, этэргэ дылы, “ыт да сиэбэт” дьоно буолан, төттөрү кэлэллэр”, – диэн суруйар Орто Халыматтан төрүттээх суруналыыс Акулина Колесова. Бу бэрт интэриэһинэй матырыйаал үгүс ааҕааччы болҕомтотун тардыаҕа.
Саас чугаһаан, үгүс киһи сиргэ, даачаҕа сыһыаннаах боппуруостарга санаатын уурар. Оннук кэмҥэ өссө юрист сүбэлиир буоллаҕына, олус бэрт. Ангелина Васильева “Быраапкытын туһаныҥ!” диэн матырыйаалыгар юрист Александра Копцева сир учаастагын атыылаһарга туох сүбэни биэрбитин бүгүҥҥү хаһыакка ааҕыҥ.
Кэлиҥҥи кэмҥэ туристары сынньатар “глэмпинг” диэн өйдөбүл үөскээтэ. Бу туһунан сиһилии өрөспүүбүлүкэҕэ туризм сайдыытын туһунан суруйуубар ааҕыҥ.
Күндү ааҕааччылар, “Саха сирэ” хаһыат бэрт интэриэһинэй ис хоһоонноох үгүс матырыйаалын сиһилии сырдаппатым. Онон бүгүҥҥү чэппиэрдээҕи хаһыаты хайаан да булан ааҕыҥ диэн сүбэлиибин.
Елена ПОТОЦКАЯ, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru
Хаартыска – суруналыыстар матырыйаалларыттан.