Хаһыат бүгүҥҥү чэппиэрдээҕи нүөмэригэр киһи кэрэхсиир матырыйаала эмиэ үгүс.
Бу күннэргэ Норуоттар икки ардыларынааҕы Интеллектуальнай оонньуулар буолан түмүктэннилэр. Быйылгы оонньуу туох уратылааҕын, Болонскай систиэмэ, арҕааҥҥы сааҥсыйалар тула хаһыат кылаабынай эрэдээктэрэ Чокуур Гаврильев «Сэмсэ санаа» биэриигэ СӨ Билим дьоҕус академиятын ректора Василий Павловы кытта кэпсэтии бүгүҥҥү чэппиэрдээҕи хаһыакка сурукка тиһиллиитин ааҕыҥ.
Үөһээ Бүлүүгэ буолан ааспыт Олоҥхо Ыһыаҕын туһунан санаа атастаһыыта билигин да уҕараабат. Бүгүн филологическай наука дуоктара, бэрэпиэссэр Василий Илларионов «Тэрээһин кэнниттэн санаалар» диэн санаа атастаһыытын бүгүҥҥү хаһыакка ааҕыҥ. 40-ча оҕолоох ыраах Орто Халыма Хатыҥнааҕар «Земскэй учуутал» бырагырааманан учууталлыы тиийбит эдэр исписэлиис билигин кэргэн тахсан, таас дьиэлэнэн баран суруналыыс Людмила Попованы кытта кэпсэппитин «Учууталлыаҥ – дьиэнэн хааччыллыаҥ» диэн төбөлөөх матырыйаалга ааҕыҥ.
«Мас син биир бородуукта кудук, ол эбэтэр эргэрэр аналлаах. «Эргэриэн иннинэ», төһө кыалларынан, атыыга барыан наада», диэн суруйар Александр Тарасов. Суруналыыс бу үгүс киһи болҕомтотун тардар ыстатыйатын, бука, дьиэ туттар дьон кырыйан ылан ууруналлара буолуо. Тоҕо? Мас сыанатын сиһилии ырытыы.
Өйдүүргүт буолуо, сэбиэскэй кэмҥэ тыа сирин кулууптарыгар киинэтэ суох сатаммат кэмнэрбитин. Кэрэхсэбиллээҕэ баар, оннук кэми төнүннэрэн ыччаттардаах эбиппит. Ол курдук, өрөспүүбүлүкэҕэ 41 киинэ тыйаатыра баар эбит буоллаҕына, онтон 24-дэ бу ыччат салайар тэрилтэтин ситимигэр киирэр. Кини кимий? Бу туһунан суруналыыс Егор Карпов матырыйаалыгар ааҕыҥ. Сыстыганнаах дьаҥ кэмигэр куйаар ситиминэн үлэ олохпут сонун сүүрээнинэн буолбута. Төһө да олох урукку укулаатыгар төнүннэрбит, билигин үлэ бу көрүҥүн сөбүлээн, үгүс дьон туһанар. Биир оннук киһинэн биһиги кэллиэгэбит, үлэтин хайысхатын олох атын эйгэҕэ уларыппыт айар куттаах суруналыыс буолар. Кинини кытта кэпсэтиини эмиэ Егор Карпов «Иҥэмтэлээх кэнчээри» диэн киһи кэрэхсиир матырыйаалыгар ааҕыҥ.
Бу күннэргэ өбүгэтиттэн айдаран дьиҥнээх сылгыһыт буолан төрөөбүт, Тымныы полюһа Өймөкөөн улууһун чулуу ыччата Дугуйдан Винокуров Москваҕа 9 саастаах уола Дарханныын улуу Москваҕа этэҥҥэ үктэмиттэрин истэн, Саха сирин олохтоохторо олус үөрэн-көтөн айхаллаатылар, санаа ырааһа этилиннэ, хоһоон бастыҥа хоһулунна. Дугуйдан уолун Дарханы кытта билигин Москваҕа «Бэс Чагда» санаторийга сынньана сыталлар. Бу ый 30 күнүгэр Коломенское пааркаҕа ыытыллар Саха АССР 100 сылыгар анаммыт үбүлүөйдээх ыһыахха кыттыыны ылыахтара. Онно Дугуйдан төрөппүттэрэ, кэргэнэ кыыһынаан уонна доҕоро, саха атынан айан бырайыагы өйөөн бииргэ айаннаспыт Мичил Неустроев тиийиэхтэрэ. Аймахтар десаннарын айанын суотун Өймөкөөн улууһун баһылыга Иннокентий Сивцев уйунан өйөөтө. Дугуйдаҥҥа ханнык улахан тэрилтэ ый аайы 70-нуу тыһыынчаны ыытан өйөөбүтүй? Өймөкөөн сылгыһытын сир аайы уруйдаан-айхаллаан көрсүүлэригэр бу тэрилтэ кылаата сүҥкэн. Дьэ, бу туох дьикти ураты тэрилтэний? Ааҕыҥ уонна сэргээҥ.
Суруналыыс Женни Стрюкова бүгүҥҥү кэпсэтэр дьоруойун киһитэ ходуһатыгар оттуу барардыы тэринэн, дьиэтиттэн тахсаары турдаҕына тохтотон кэпсэттэ. Мэҥэ Хаҥалас Төхтүрүгэр олорор Аркадий Попов тоҕо «Саха сирэ» хаһыат дьоруойа буолар түгэнэ итинник соһуччу тиийэн кэллэ? Бу туһунан «Төхтүргэ үүнүүлээх бааһына көҕөрө долгуйар» диэн матырыйаалга ааҕыҥ. Татьяна Украинаттан Саха сиригэр Хабаровскайынан «волонтерскай дэнэр пуойаһынан айаннаан кэлбит. Уопсайынан, биһиги курдук ыраах сиргэ билэр дьонноох эрэ дьон кэлэллэр эбит. Саамай кылаабынайа, биэс ый иһигэр ньиэрбэлиин, дууһалыын уоскуйдубут. Биһиги олорон кэлбит олохпут хаһан да ханна да хатыламмата буоллар..» диэн этэр ДНӨ олохтооҕо санаатын«Украинаттан кэлээччи. Усулуобуйа барыта баар» матырыйаалга сиһилии ааҕыҥ.
2014 сылтан ыла «гражданскай пуорум» диэн өйдөбүл киириэҕиттэн ыла Уопсастыбаннай палаата үлэнэ сүҥкэн суолтанан барбыта, улуустарга бу тэрээһиҥҥэ кыттаары үгүс киһи мустар. Тоҕо бу тэрээһин дьон болҕототун тарта? Бу туһунан биһиги бу суолталаах сударыстыбаннай тэрилтэ салайааччыта, эдэр эрчимнээх Николай Бугаевы кытта кэпсэттибит. Ааҕыҥ, сэргээҥ, үгүс билбэтэххитин арыйыаххыт.
«Наҕараада дьиҥ суолтатын өйдүү улаатыахтара» диэн матырыйаалыгар суруналыыс Надежда Егорова элбэх оҕолоох Пестряковтар тустарынан суруйда. Бу улахан ыал тоҕо киэһээҥҥи аһылыктарын иннинэ «Аһаабытым алгыс буоллун..» диэн дорҕоонноохтук саҥаран эрэ баран аһыылларый? Бу туһунан бүгүҥҥү хаһыаттан билиэххит.
Ити курдук, «Саха сирэ» хаһыат интэриэһинэй матырыйаалларын ааҕыҥ, сэргээҥ.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат.