«Ил Дархан” диэн тылы күн аайы истэбит да, бу өйдөбүл суолтатын төһө билэбитий?
“Саха сиригэр “Ил Дархан” диэн тыл Саха Өрөспүүбүлүкэтин Төрүт сокуонун 68-с ыстатыйатынан бигэргэниллэн туһаныллыбыта быйыл 10-с сыла буолар. 10 сыл устата өрөспүүбүлүкэ толорор былааһын үүннээн-тэһииннээн салайан кэлбит дьоммутун “Ил Дархан” диэн ааттаан кэллибит. Бу тыл ситимин Саха сирин олохтоохторо омугуттан тутулуга суох бары ылыннылар диир толору кыах баар. Ил Дархан диэн суолтатын, өйдөбүлүн өссө төгүл ырытан көрүөҕүҥ”, диэн туран суруналыыс Александр Тарасов өрөспүүбүлүкэҕэ биллэр-көстөр дьон бу тылы быһаарыыларын, алгыстаах тылларын-өстөрүн сурукка тиһэн, бүгүҥҥү хаһыакка бэлэмнээн таһаарбыта үгүс ааҕааччы интэриэһин тардыаҕа.
2022 сылы РФ Бэрэсидьиэнэ Владимир Путин норуот ускуустубатын уонна култуура нэһилиэстибэтин сылынан биллэрдэ. Аны быйылгы бэлиэ сылга «Симэх» норуот ускуустубатын уонна уус-уран оҥоһуктарын национальнай киинэ төрүттэммитэ үбүлүөйдээх 30 сыла. Онон сибээстээн, бүгүн “Саха сирэ” хаһыат ыалдьытынан саха норуотун ускуустубатын уонна уус-уран оҥоһуктарын национальнай киинин дириэктэрэ, РФ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Яна Игнатьева буолла.
Уус Алдантан Виктор Никитин оскуолаҕа баар тыас киһиэхэ дьайыытын анал приборунан мээрэйдээн үөрэппит. Кини бу тыас оҕолор уруок кэмигэр үөрэнэллэригэр, көрүдүөргэ сынньаналларыгар төһө мэһэйдиирин чинчийбит. Бу курдук холобурдары аҕалан туран, суруналыыс Людмила Попова быйылгы “Инникигэ хардыы” научнай-кэмпириэнсийэ туһунан ырытан суруйда. Маны таһынан, кини быйыл, 2022-2023 үөрэх дьылыгар үрдүк үөрэххэ туттарсыыга кэккэ уларыйыылар киирбиттэрин сырдатта. Онон быйыл оскуоланы бүтэрэр оҕолоох ааҕааччылар, учууталлар бу ыстатйыааны хайаан да ааҕыахтара диэн эрэнэбит.
“Пууҥҥа хаһааҥҥытааҕар даҕаны элбэх ыт киирбит. Тохсунньу 19 күнүнээҕи туругунан, 1000 ыт баар. Күн аайы 10-25 ыты тутан аҕалаллар. Миэхэ баар ыттар бары доруобайдар, этэҥҥэлэр. Федеральнай таһымҥа тахсыбыт айдаан туһунан эттэххэ, бастакы күннэргэ ыты тутааччылар уопуттара суохтарыттан сыыһа-халты хамсаммыт буолуохтарын сөп. Биһиги ыттары кулун тутарга диэри тутан туруорар санаалаахпыт. Уопсайынан даҕаны, кыһын тымныыга таһаара сатаабаппыт. Ыттарга элбэх харчы көрүллүбүтүн курдук ааҕаллар да, сэтинньи, ахсынньы ыйдааҕы икки хантараак төлөбүрүн ыла иликпит. Хата, аһылыктарын барытын эрдэ дьаһайбытым” диэн суруналыыс Ульяна Захароваҕа ким санаатын маннык эттэ? Бу туһунан «Киһи дуу, ыт дуу?» ырытыы матырыйаалга ааҕыҥ.
“Коронавирус “омикрон” диэн греческэй алпаабыт буукубатынан бэлиэтэммит көрүҥэ дойдуну сабардаата. Бу иннинэ ордук күүскэ тарҕаммыт “дельта” көрүҥтэн туох уратылааҕын, төһө кутталлааҕын туһунан бу күн мунньуллубут чахчылары бу ыстатыйаҕа ырытан көрүөҕүҥ”, — диэн суруналыыс Егор Карпов бу күннэргэ улахан кутталы үөскэппит “омикрон” штамм туһунан сиһилии быһааран суруйуутуттан киһи үгүһү билэр. Онон бу матырыйаалы хайаан да булан ааҕыҥ диэн сүбэлиибин.
«Өлүөнэ туруук хайалара” национальнай паарка – ЮНЕСКО аан дойду сүдү айылҕа нэһилиэстибэтин испииһэгэр киирбит, Сахабыт сирин биир саамай кэрэ айылҕалаах сирэ буолар. Үс улууһунан тайаан турар Айылҕа национальнай пааркатын дириэктэрэ Аркадий Семеновы кытта суруналыыс Ульяна Захарова кэпсэттэ.
2022 сыл тохсунньу 12 күнүгэр тыл билимин хандьытаата, Айыы үөрэҕин сөргүтээччи, суруйааччы, публицист, кириитик Лазарь Афанасьев-Тэрис төрөөбүтэ 70 сылын туолла.Бүгүн биһиги этнопедагог, уопсастыбанньык, Лазарь Афанасьев-Тэрис Айыы үөрэҕиттэн кынаттанан, саха итэҕэлин өрөспүүбүлүкэ таһыгар тарҕатар этнопедагог Анна Холмогорованы кытта кэпсэттибит. Этнопедагог Айыы үөрэҕэр бииргэ үлэлэһэр дьонун санаатын түмэн ыыппыта интэриэһинэй. Ол онтон кылгастык холобурдаатахха, олоҥхону үөрэтээччи, фольклорист, тыл үөрэҕин билимин дуоктара, бэрэпиэссэр Василий Илларионов “Билигин итэҕэл туһунан араас түмсүүлэр, суруйуулар тахсан эрэллэр да, Айыы үөрэҕин сөргүппүт, киэҥ эйгэҕэ таһаарбыт киһи аатын умнуох, бары бэйэлэрэ айбыт суруйбут курдук көстө сатааччылар олус элбээтилэр. Дьэ, ол иһин биһиги Л.А. Афанасьев-Тэрис Айыы үөрэҕин сөргүтээччи, норуокка тиэрдээччи быһыытынан оруолун сырдатыахпытын наада” диэн бэлиэтиир.
Бүгүн “Саха ыала” сыһыарыы ийэҕэ ананан таҕыста. Манна, хаһан буоларын курдук, үгүс сүбэни булан ааҕыаххыт.
“Саха сирэ” хаһыат бүгүҥҥү суруйууларыттан кылгастык холобурдаатахха итинник.
Елена ПОТОЦКАЯ, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru