«Саха сирэ» хаһыат бүгүҥҥү чэппиэрдээҕи нүөмэрэ бэрт үгүс киһи аахтар ааҕа олоруох матырыйаалларынан баай.
“Биһиги боростуой, судургу табаары оҥорон таһаарар кыахтаахпыт. Дьиҥэр, бу биир-икки сылынан кыаллар дьыала. Холобур, хаһаайыстыбаннай табаардары, аһы-үөлү таах хото оҥорон таһаарар кыахтаахпыт. Оттон суотабай төлөпүөн, массыына өттүгэр үс эрэ сыл аҕыйах буолуо. Уонча-сүүрбэччэ сылынан биирдэ үрдүк хаачыстыбалаах тиэхиньикэни оҥорон таһаарыахпытын сөп. “Тойота”, “Форд” хампаанньалар биир-икки сыл иһинэн сайдан барбатахтара. Кинилэр атахтарыгар туруулара уонунан сылларга барбыта. Дьэ маны ситиһэргэ айар дьоҕур, сытыы өй наадатын таһынан үтүмэн үп-харчы угуллуохтаах. Итиэннэ уһун бириэмэни эрэйэр. Ыллыҥ да хаачыстыбалаах табаары, тиэхиньикэни оҥорбоккун” диэн хаһыат кылаабынай эрэдээктэрэ Чокуур Гаврильев “Сэмсэ санаа” рубрикаҕа кими кытта кэпсэттэ? Бу туһунан “Экэниэмикэ бэлиитикэттэн тутулуктаах” ыстатыйаны ахтаххытына билиэххит.
Бу күннэргэ Уус Алдан ханнык да нэһилиэгэр тиий, олохтоохтору кытта тэҥҥэ үлэ үгэнигэр кыттыһа түһэҕин. Ааспыт нэдиэлэҕэ бу улууска командировкаҕа сырыым хайдах эрэ киинэттэн эрэ көрөн билэр 60-с сылларга кырыс сири баһылааһын кэмин тыынын ылан кэлбиппэр тэҥнээх. Улуус киинигэр уонна нэһилиэктэргэ олох оннук күөстүү оргуйар, дьон аһара көхтөөх, быһата, тулаҥ барыта – сырдыкка уонна үйэлээххэ тардыһыы уххана. Буолумуна, оннук буолуохтаах да буоллаҕа – Уус Алдан улууһа Саха сирин норуоттарын VIII спортивнай оонньууларыгар күргүөмнээхтик бэлэмнэнэр. Дьэ, онон сылдьыбыт нэһилиэктэрбитигэр суруналыыс кыраҕы хараҕа хатаммыт түгэннэрин билиһиннэриибин бүгүҥҥү хаһыакка сэргээҥ.
Эмиэ бу улууска командировкаҕа бииргэ сылдьыбыт кэллиэгэм суруналыыс Надежда Егорова «Дүпсүн» тыа хаһаайыстыбатын потребительскай астыыр-үөллүүр кэпэрэтиибин уонна бурдугу ыһыынан дьарыктанар урбаанньыт Дмитрий Илларионов бааһынатыгар үлэни-хамнаһы билсиһиитин, улууска тыа хаһаайыстыбата сайдыытыгар үлэлэһэр, үрүҥ илгэни үмүрүтэр «Найахы» тыа хаһаайыстыбатын производственнай кэпэрэтиибин үлэһиттэрин кытта сайылыкка тиийэн көрсүһүүтүн суруйбутун ааҕыҥ.
Бу күннэргэ Өймөкөөн сылгыһыта Дугуйдан Винокуров Арассыыйа киин эрэгийиэннэрин устун айанын саамай үгэнэ. Кэрэхсэбиллээҕэ баар, эдэр киһи айанын хас биирдии хардыытын иһитиннэрэ-биллэрэ олорор буолан, Саха сирин олохтоохторо кинини кытта бииргэ айанныы сылдьар курдукпут. Биир киэһэ төлөпүөнүгэр эрийбиппэр, Дугуйдан тута ылла. “Хайа, сибээскин олох тута сылдьар эбиккин дуу? Хайдах булан сибээстэһэрим буолла дии санаабытым…” диэбиппэр, киһим, “сибээскэ өрүү баарбын” диэн үөртэ. Бүгүҥҥү хаһыакка Дугуйдан Москваҕа дылы уолунаан Дарханныын айанныырын, салгыы саха атынан Европаҕа айанныыр туһунан санаалааҕын “Саха сирэ” хаһыакка эрэ биэрбит, ханна да хатыламмат ураты кэпсэтиибитин ааҕыҥ.
“Таҥара бырааһынньыктарыгар ыраас таҥас кэтэн биир дьиэҕэ мусталлар, чэйдииллэр, бэйэлэрин ырыаларын ыллыыллар. Күргүөм ырыа тэтимигэр уйдаран туспа турукка киирэллэр, онтон бэйэ тула эргийэн, хоробуоттаан күөлэһийэн бараллар. Бу үҥкүүлэринэн ииримтийии аҥаардаах турукка киирэллэр, сууллан түһүөхтэригэр диэри хамсаналлар. Аныгылыы эттэххэ, “транс” туругун ирдиир сиэр-туом, күннээҕи түбүктэн сынньанар, куотар ньымалара”, диэн суруналыыс Егор Карпов устуоруйаны сэгэтэн кимнээх тустарынан интэриэһинэйдик суруйбутун хайаан да ааҕаргытыгар сүбэлиибин.
“Сарсыарда аҕыс аҥаар чаас. Куйаас да күн үүммүт. Бэс ыйын саҥатыттан өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн лааҕырдар үлэлэрин бастакы симиэнэтэ саҕаланар. Тиийбитим, оскуола тэлгэһэтигэр эдэркээн нуучча кыыһа сибэккилэргэ уу кута сылдьар. Олбуор иһигэр тириэньэрдэр көстөллөр. Киэпкэлээх, сайыҥҥылыы таҥастаах кыра уонна орто саастаах уолаттар номнуо кэлэ охсон устуруойга тураллар. Кыратык хойутаабыттар сүүрүүнэн кэлэн турдулар”, — бу курдук ыстатайатын саҕалаата суруналыыс Ульяна Захарова. Кини ханнык лааҕырга сылдьан бэрт интэриэһинэй репортааһы оҥорбутун бүгүҥҥү хаһыаттан билиэххит.
Күндү “Саха сирэ” хаһыат ааҕааччыта! Эн Саврасов, Левитан пейзажтарын, Решетников, Кустодиев, Маковскай, Петров-Водкин олоҕу хоһуйар уруһуйдарын, муҥ саатар Айвазовскай муора туһунан дьүһүйүүлэрин оскуолаҕа дуу сурунаал сирэйигэр дуу, тэлэбиисэр биэриилэригэр дуу – ханна эрэ хайаан да харахтаабытыҥ чахчы. Бу күннэргэ Саха сиригэр үсүһүн кэлбит Третьяковскай галерея быыстапката Дьокуускайга үлэлии турар. Онон бу матырыйаалы ааҕаат, быыстапкаҕа тиэтэй!
“Саха сирэ” хаһыат, маны таһынан, суруналыыс Аграфена Кузьмина бэлиитикэҕэ сыһыаннаах, Уус Алдаҥҥа Үлэ Дьоруойа Михаил Готовцев хотонугар сылдьан репортаж оҥорбут суруналыыс Александр Тарасов суруйуутун, суруналыыс Ангелина Васильева бэлэмнээбит “Саха ыала” сыһыарыытын матырыйаалларын бэриниилээх ааҕаччыларбыт сэргээн ааҕыахтара диэн эрэнэбин.
Елена ПОТОЦКАЯ, “Саха сирэ” хаһыат.