“Саха сирэ” хаһыат бүгүҥҥү нүөмэрэ туох интэриэһинэй матырыйааллардааҕый?

Саха сирин ойуурун баһаара дойду бэрэсидьиэнин тус хонтуруолугар сылдьар. Владимир Путин туох саҥа дьаһаллары биэрдэ?

Атырдьах ыйын 9 күнүнэн муниципальнай быыбарга быыбар киин хамыыһыйатыгар докумуону туттарыы түмүктэммитэ. Госдуума быыбарыгар биир мандааттаах уокуруктан тоҕус кандидат кыттара билиннэ.

2025 сылга Нерюнгри оройуона тэриллибитэ 50 сылын бэлиэтиэхтээх. Нерюгрига туох саҥа тутуу барыаҕай? Бу туһунан суруналыыс Аграфена Кузьмина  ыстатыйаларын ааҕыҥ.

Тыа сиригэр олоҕу хамсатар сүрүн күүһүнэн бааһынай хаһаайыстыбалар буолаллар. Оннук дьонтон биирдэстэрин Мэҥэ Хаҥалас улууһун Моорук нэһилиэгин олохтооҕо, бааһынай хаһаайыстыба баһылыга, 16 сыл устата биэ ыан кымыстыыр Гаврил Скрябин туһунан -«Тыа сирэ» балаһаҕа. Бу туһунан Раиса Сибирякова матырыйаалын ааҕыҥ.

Бүлүү улууһун Бороҕон нэһилиэгин олохтоохторо этиҥ чаҕылҕаныттан турбут аҕыс ойуур баһаарын умуруоран баран, отторугар уонча хонуктааҕыта эрэ туруммуттара. Итиэннэ аҕыйах хонук иһигэр 300 туонна оту чөкөттүлэр диэн «Оттооһун» балаһаҕа Андрей Яковлев-Чуос суруйар.

Сахабыт сирин сайына кылгас, үгүс хаһаайкалар тэпилииссэлэрин атырдьах ыйын бүтүүтэ эһэр идэлээхтэр, ол эбэтэр икки эрэ ый устатыгар сибиэһэй оҕуруот аһын амсайаллар. Хайдах гынан оҕуруот аһын ыкса күһүҥҥэ диэри үүннэриэххэ сөбүн туһунан «Сүбэһит» балаһаҕа Евдокия Гаврильева-Сибэкки Дуунньа сүбэтин эмиэ суруналыыс Раиса Сибирякова суруйуутугар ааҕыҥ.

Бу сайын «оҥоруу ардах» Саха сиригэр бэрт көдьүүстээх технология буоларын биллибит.

Эрдэ наар Москваҕа Кыайыы парадыгар анаан былыты кыйдыылларын эрэ туһунан истэр этибит. Егор Карпов ыстатыйатыгар «оҥоруу ардах» ньымата хайдах үлэлиирин, хаһан, ханна айыллыбытын, “йодид серебра” диэн вещество төһө кутталааҕын, төһө кээмэйэ былыкка кутулларын туһунан суруйда.

Өрөбөлүүссүйэ кэмигэр олоро сылдьыбыт Георгий Бекренев диэн Сунтаартан төрүттээх киһи төрүөҕүттэн олоҕо уустук буолара биллибитэ — кини дварфизм диэн ыарыылаах, ол эбэтэр, карлик, бээгэй буолан төрөөбүтэ. Бэрт дьоҕурдаах киһи буолан Дьокуускайдааҕы духовнай семинарияны бүтэрэн баран, Москватааҕы духовнай академияҕа үлэтин салҕаабыта. Кэнники олоҕун Таҥараҕа анаан Игнатий диэн аатынан сүрэхтэнэн манаах санын ылбыта. Сэбиэскэй былаас кэмигэр саха киһитэ хайдах дьылҕаламмытын туһунан эмиэ бу суруналыыс суруйуутун ааҕыҥ.

“Күннээх Татарстаҥҥа тиийиэм эрэ диэн санаабакка олорон, бэрт тиэтэлинэн биирдэ онно баар буолан хааллым.

Өҥүрүк куйаас диэн манна баар эбит. 31 кыраадыс итии турар. Куйаас дойдуга сайын амтанын билээри киһи бөҕө тоҕуоруспут. Татарстаҥҥа тугу сонурҕуу уонна соһуйа көрдүм диир буоллахха, суол-иис мааныта манна баар эбит. Улахан уйуктаах массыыналар хотоҕостуу айанныыллар. Ол да буоллар, суол алдьаммыта көстүбэт. Оҥороллоро, көрөллөрө-истэллэрэ бэрт буоллаҕа.

Мааны сирдэр диэн суол таһынааҕы кафелары ааттыахха сөп. Эриэйсэбэй оптуобустар тохтоон, айанньыттары сынньатан, аһатан ааһалларыгар бэртээхэй усулуобуйа тэриллибит. Бэл, сорох тохтобулларга душ, таҥас сууйтарар массыыналар туруоруллубуттар”. Бу үтүө дойдуга ким баран кэллэ? Салгыы “Саха сирэ” хаһыат суруналыыһа тугу-көрбүтүн истибитин бүгүҥҥү хаһыаттан сиһилии билсиҥ.

Эһиил, 2022 сылга, Саха сирин Автономията төрүттэммитэ 100 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтиэхпит.

Бу суолталаах тэрээһиҥҥэ бэлэмнэнэн, Сахабыт сирин устуоруйатын дириҥник үөрэтэбит, кыраайы үөрэтэр үлэ хаһааҥҥытааҕар да күүскэ ыытыллар.

Бүгүн биһиги СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, Абаҕа нэһилиэгин уонна Амма улууһун бочуоттаах олохтооҕо Алексей Кармановы кытта Саха сиригэр сэбиэскэй былаас олохтонуутугар улахан оруоллаах Амма улууһун аатырбыт Абаҕатын оруолун туһунан кэпсэттим.

“Иккис хайысха – иккилии-үстүү иһэр ыалы уопсастыбаннай тэрилтэлэринэн сыһыаран, “куратордааһын” ньыматын олохтообуппут.

Уопсастыбанньыктар иккилии ыалы кытта үлэлэспиттэрэ. Ыйга биирдэ хайаан да мунньахтыырбыт. Онно уопсастыбанньыктар бииргэ үлэлэһэр ыалларын кытта туох үлэ барбытын, хас киһини үлэнэн хааччыйбыттарын, туох ситиһии “кылам” гыммытын туһунан санааларын үллэстэллэрэ”, — диэн 46 сыл устата оҕону иитэр үлэҕэ үлэлээбит уопуттаах социальнай педагог Татьяна Артемьеваны кытта кэпсэттибит. Бу олус интэриэһинэй үлэ уопутун туһунан хайаан да билсэргитигэр сүбэлиибин.

Соторутааҕыта Хаҥалас улууһугар отоннуу сылдьан сүппүт 70 саастаах Людмила Кириллина биэс хонон баран көстүбүтүн туһунан сурах өрөспүүбүлүкэ олохтоохторун барыларын үөрдүбүтэ.

Биэс күнү быһа чараас таҥастаах саастаах дьахтар аһаабакка-сиэбэккэ сылдьара – хорсун быһыы.

Бүгүҥҥү хаһыакка Людмила Кириллинаны кытта ол биэс күҥҥэ төннөн ылабыт уонна санаа күүһэ ыксаллаах кэмҥэ киһини хайдах тургутарын туһунан сэһэргэстибит.

“Саха сирэ” хаһыат бүгүҥҥү нүөмэриттэн тугу ааҕыахха сөбүн туһунан кылгастык билиһиннэрдэххэ итинник.

Елена ПОТОЦКАЯ, “Саха сирэ” хаһыат.