Бүгүн хаһыат бэрт интэриэһинэй ис хоһоонноох, ааҕааччы интэриэһин тардар. Чэппиэрдээҕи хаһыат матырыйаалларыттан кылгастык билиһиннэриэххэ.
Амма өрүс үөһээ тардыытыгар, чуолаан Алдан оройуонугар, маһы соҕотуопкалааһын боппуруоһа уопсастыбаннаска эмиэ күөрэйэн таҕыста. Көрдүгэн курдук уһуннук быһаарыллар чинчилээх. Бу боппуруоска Ил Түмэн сир сыһыаннаһыыларыгар, айылҕа баайыгар уонна экологияҕа сис кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Сахамин Афанасьевы кытта кэпсэтиини “Маһы кэрдии сокуон, нуорма-быраап иһинэн ыытыллар” диэн матырыйаалга ааҕыҥ.
Идэтинэн инженер эрээри үөрэҕин учууталга уларыппыт эдэр киһи бүгүн — Арассыыйатааҕы “Сыл учуутала-2022” куонкурус Саха сиринээҕи түһүмэҕин муҥутуур кыайыылааҕа. Бэрдьигэстээх улуустааҕы гимназиятын физикаҕа учуутала Иван Дьяконов сулустаах чааһыгар тиэрдибит түгэн хайдах күлүм гыммытай? Сайыҥҥы сынньалаҥар дойдутугар кэлбитигэр, “хомойуох иһин, физикабыт учуутала баран хаалла. Тиэхиньиичэскэй үөрэхтээх уонна оскуолаҕа үлэлии сылдьыбыт киһи быһыытынан, учуутал булуохпутугар диэри икки нэдиэлэ курдук кэлэн, баһаалыста, солбуй эрэ”, – диэн көрдөспүттэр. “Чэ, икки нэдиэлэни хайдах эмэ гынан тулуйар инибин диэн көрдөһүүнү быһа гыммакка ылынным. Бастакы күнтэн ыарырҕаппытым гынан баран, оҕолору кытта үлэ олус интэриэһинэйдик саҕаламмыта. Икки нэдиэлэ иһигэр учуутал үлэтин ылыммытым, сөбүлээбитим”, — диэн суруналыыс Людмила Попованы кытта кэпсэтиитигэр Иван Дьяконов санаатын үллэһиннэ. Эдэр учууталы кытта кэпсэтиини хайаан да ааҕаргытыгар эрэнэбин.
“Быйылгы кулун тутар миэхэ айан ыйынан буолла. Саха сирин Суруйааччыларын сойууһа Саха АССР автономиятын көрсө тэрийэр “Суруйааччы уонна кэм” диэн эспэдииссийэтин чэрчитинэн түөрт улууска сырыттым. Икки сыл хаайтарыы, ыарыы, бобуу кэннэ төлө көтөн түөрт улууһу кэрийэн, ааҕааччылары кытта көрсүһэн, тыыммын таһааран кэллим. Дьон-сэргэ көрсүһүүлэргэ наадыйбыт, утары көрсөн олорон кэпсэтиини ахтыбыт, суруйааччы тылын-өһүн суохтаабыт курдук. Ону тэрээһиннэрбэр дьон сылдьыыта, ыйытыы элбэҕэ туоһулуур. Бу бэлиэтээһиннэрбэр, баҕар, туох да ураты сонуну булуоххут суоҕа, ол эрээри туораттан туох барыта ырылхайдык көстөр. Айаннаабатах, сэһэргэспэтэх да ыраатта” диэн саха норуодунай бэйиэтэ Наталья Харлампьева “Айаннаатахха, сэһэргэстэххэ” диэн санаа атастаһыытын ааҕа олорон, киһи Наталья Ивановнаны кытта бииргэ сылдьар курдук истиҥ көрсүһүүлэр эйгэлэригэр киирэн хаалар. Онон бу турукка эһиги эмиэ киирэн ылыҥ дуу диэн сүбэлиибин.
“Бастаан бары билигин дьарыктаналларын курдук, эти эрбээһин өҥөтүттэн саҕалаабытым. Онтон эт эрийэн фарш оҥорууга ылсыбытым. Ол кэнниттэн эти ыыһыыр тэрили атыыласпытым. Билигин эт уонна тугунуок хатарыытыгар үлэлэһэбин. Сир аһыттан барыанньа, сироп оҥорууга ылыстым. Аны бу күннэргэ эбии атын сүүрээни тобуллум. Онон үлэлиир киһиэхэ бииртэн биир толкуй тахсан иһэр”, — диэн кэпсиир “Өлөөн-ТОРГ” салайааччыта Никан Николаев ыраах хоту улууска ас арааһын астыыр сыаҕы хайдах үлэлэтэрин кытта билсиҥ.
“Саас аайы оройуоннарынан сылдьан гостуруоллуурбут саҕа күндү өйдөбүл суох. Көрөөччү ытыһын тыаһа дууһаҕар минньигэстик киирэрэ эриэккэһин тыа сирин мас кулуубун сыанатыгар артыыстыы сылдьан билбиппит. Бу үөрэх кыһатыгар үөрэнэр кэммэр бииргэ үөрэнэр кыыспар дууһалыын ылларбытым, сүрэхпэр таптал кутаата умайбыта. Хортуоскаҕа сылдьар быраактыкаттан саҕалаан, үөрэхпит устата бииргэ өйөһөн, ыал буолан, олоҕум аргыһынаан “саха сис ыала” диэн ааттанныбыт. Айар үлэбитигэр ситиһиибит эмиэ училищебыт сахпыт үтүөтэ”, — диэн култуура уонна ускуустуба кэллиэһин үбүлүөйүнэн ким бэйтин санаатын тиэртэ? Бу туһунан үөрэх кыһата 85 сылыгар анаммыт матырыйаалтан билсиҥ.
Чурапчы улууһун Сылаҥ агро-оскуолатын алын сүһүөх кылааһын учуутала Ньургуйаана Сивцева бастаан утаа саҕалыырыгар инкубаторга 50 сымыыты сытытан баран, санаатын түһэрбэккэ, ылыммыт соругун салҕаан, билигин инкубаторга кус иитэн, бэйэтэ дьону үөрэтэ сылдьарын туһунан “Көтөрүнэн толору тэлгэһэлээх Сылаҥ Ньургуйааната” матырыйаалтан билсиҥ.
“Дьокуускай куоракка «Миитээ бурдуга» атыыга тахсыбыт, сахалар сэлиэһинэй бурдугу атыылыыр буолбуттар” диэн сурах социальнай ситимнэри тилийэ көппүтэ. Бүгүн бурдугу үүннэрбит Дмитрий Назаровтыын суруналыыс Ульяна Захарова кэпсэттэ. “Миитээ бурдуга дэлэйиэ дуо?” матырыйаалы бүгүҥҥү чэппиэрдээҕи хаһыакка булан ааҕыҥ.
“22 саастааҕар доҕотторун кытта Мындаҕаайыга ыһыахтыы барбыттар. Бу Дьаакып олоҕун тосту уларыппыт сырыыга Сулҕаччыттан төрүттээх, эт саастыы Ульяна Стручкованы кытта билсибитэ…”. Ити курдук саҕаламмыта бу ый саҥатыгар 84 сааһын туолбут тыа хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ, 12 оҕо аҕата, үгүс сиэн, хос сиэн тапталлаах эһээтэ, Яков Лавров сирдээҕи олоҕун биир чаҕылхай түгэнэ. Үтүөкэннээх дьоруой аҕа туһунан бүгүҥҥү хаһыакка ааҕыҥ.
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ хаһыат.