“Саха сирэ” хаһыат бүгүҥҥү матырыйаалларын кылгастык билиһиннэрдэххэ маннык.
Эһиил Саха Өрөспүүбүлүкэтэ төрүттэммитэ 100 сылын туолар. Манна анаан туох тутуулар барыахтарай?
Бу күннэргэ Дьокуускайга Хотугу пуорум ыытыллар. Саха сирэ бу суолталаах тэрээһиҥҥэ биир баһылыыр-көһүлүүр миэстэни ылар.
Ил Дархан Айсен Николаев 2018 сыллаахха биэс сүрүн ыйааҕы таһаарбыта. Бу ыйаахтар нэһилиэнньэ олоҕун тупсарыыга туһуланаллар. Тыа сиригэр нэһилиэнньэ дохуотун үрдэтиигэ кэлиҥҥи үс сылга туох үлэ барда? Бу үс матырыйааллары бэлиитикэ эйгэтин ырытан суруйар суруналыыс Аграфена Кузьмина бэчээккэ бэлэмнээн таһаарда.
Төһө даҕаны уот кураан турдар, ойуур баһаардара мэһэйдээтэллэр, тыа сирин үлэһит дьоно барахсаттар кыахтара баарынан оттообуттарын, сорохтор былааннарын толорон атын улуустарга көмөлөһөр буолбуттарын туһунан «Оттооһун» балаһаҕа ааҕыҥ.
Ыраах Дьааҥыттан төрүттээх эдэр ыал ийэтэ Амма сиригэр кэлэн үлэни-хамнаһы тэринэн, тахсыылаахтык үлэлии сылдьар. Кини кимий? Бу туһунан «Тыа сирэ» балаһаҕа Амма суруналыыһа Алтаана Артемьева суруйуутугар билсиҥ.
Ааспыт өрөбүлгэ тэриллибит «Үүнүү-2021» дьаарбаҥка хайдах ааспытын итиэннэ «Аччыгый баһаары» ханна уонна ким тэрийбитин туһунан тыа сирин олоҕун-дьаһаҕын сырдатар суруналыыс Раиса Сибирякова «Кыстыыр аһы-үөлү хааччынан» диэн суруйуутугар ааҕыҥ.
Ааҕааччы бэркэ сөбүлээн ааҕар “Сүбэһит” балаһаны Ангелина Васильева бэлэмниир. Үрдүк категориялаах норуот эмчитэ уонна иннэһитэ, терапевт-быраас, доруобуйа харыстабылын туйгуна, Сунтаар улууһун Бочуоттаах олохтооҕо Анна Дохунаева 50-ча сыл кэриҥэ муспут уопутун, билиитин-көрүүтүн түмэн, бу күннэргэ “Сааһырбыт дьоҥҥо сүбэлэр” диэн кинигэни таһаарда. Бүгүн сааһырбыт дьон күнүн көрсө кинилэргэ анаан бу кинигэттэн сүбэлэр таҕыстылар.
Бүгүн аар-саарга аатырбыт, суон сураҕырбыт, С.А. Зверев үҥкүүлэри айар дьоҕурун чыпчаала буолбут «Оһуор» үҥкүүтүн бастакы кыттыылаахтара куукуланан үйэтитиллэн, «Танцующие куклы Якутии» куонкурус кыайыылаахтара буоллулар.
Киһи үөскүөҕүттэн кырдьарга барар. Бу төрүөтүн туһунан суруналыыс ырытыы ыстатыйата болҕомтону тардыаҕа.
Маны таһынан, Ангелина Васильева быһыыны ылыы хаамыытын ырыппыта эмиэ бэрт интэриэһинэй. Ол курдук, быһыыны ылыы бырыһыана ордук Европа дойдуларыгар үрдүк — 77,4% эбит буоллаҕына, Азия дойдуларыгар, төттөрүтүн намыһах эбит – саамай үрдээбитэ 18,8%. Билигин Саха сиригэр 10 тыһыынча кэриҥэ киһи ыалдьа сылдьар. Оттон өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн вакцинация хаамыыта хайдаҕый? Ханнык улуус улахан көрдөрүүлээҕий? Оттон ханнык улуус олох намыһах көрдөрүүлээҕин биллэххитинэ, олуһун соһуйуоххут. Онон бу ырытыыны хайаан да ааҕаргытыгар сүбэлиибин.
Анаабыр улууһун Үрүҥ Хайа оскуолатыгар биисинэс-инкубатор үлэлиир.
Ульяна Захарова бу оскуолаҕа оҕону табаһыт буоларга бэлэмнииллэрин суруйбута атын хоту улуустарга холобур буолуон сөп.
Суруналыыс, маны таһынан, Нам 2-с Хомустааҕын баһылыга Лев Новогородовы кытта кэпсэтиитигэр сайыннары суола суох эрээри, олус сэргэхтик олорор нэһилиэк олоҕун-дьаһаҕын сырдатта.
Эһиил, 2022 сылга, Саха сирин биир тарбахха баттанар кырдьаҕас үөрэҕин кыһата – Н.Г. Чернышевскай аатынан Бүлүү педагогическай училищета (билигин профессиональнай-педагогическай кэллиэс) 100 сыллаах үбүлүөйүн бэлиэтиэҕэ.
Бу күннэргэ үөрэх кыһатын үйэлээх үбүлүөйүн көрсө суолталаах тэрээһиннэр номнуо саҕаланнылар. Хаһыаппыт бүгүҥҥү ыалдьыта – Н.Г. Чернышевскай аатынан Бүлүү педагогическай кэллиэһин устудьуоннарын айар талааннарын, көҕүлээһиннэрин өйүүр киин салайааччыта Светлана Мытник быйылгы саҥа үөрэх дьылыттан Саха сирин кырдьаҕас үөрэҕин кыһата 100 сыллаах үбүлүөйүн көрсө бэрт кэрэхсэбиллээх тэрээһиннэри ыытан эрэрин кэпсээтэ.
Бүгүн аар-саарга аатырбыт, суон сураҕырбыт, С.А. Зверев үҥкүүлэри айар дьоҕурун чыпчаала буолбут «Оһуор» үҥкүүтүн бастакы кыттыылаахтара куукуланан үйэтитиллэн, «Танцующие куклы Якутии» куонкурус кыайыылаахтара буоллулар.
Кэлиҥҥи кэмҥэ араас бырагыраамаҕа уонна граҥҥа кыттар нэһилиэктэр кэккэ тутууну ыытан ырааттылар, суолталаах тэрээһиннэргэ дьону көҕүлээн, сайдыы суолун тутустулар.
Холобур, Хаҥалас улууһун Нөмүгү нэһилиэгин ылан көрүөххэ. “Нөмүгүгэ кэммиэрчэскэйэ суох уопсастыбаннай тэрилтэ грант арааһын тала сылдьан кыайар уонна араас бырайыагы ол үбүнэн олоххо киллэрэн эрэр үһү” диэн кэпсииллэрин сөҕө истибитим. “Бу туох ураты кыахтаах кэммиэрчэскэй тэрилтэний, доҕоор” дии санаат, ол уопсастыбанньыгы хайаан да булан кэпсэтэргэ санаммытым. Онон Нөмүгү нэһилиэгин эдэр эрээри ураты толкуйдаах баһылыга Наум Устинов сонун сүүрээнин туһунан ааҕан баран, бэйэҕит нэһилиэктэргит баһылыктарыгар бу холобуру хайаан да батыһалларыгар этиитэ киллэриҥ.
“Арай уоту кытта охсуһа аҕай сырыттахпына, “Ил Дархан кэллэ, баран кэпсэт” диэтилэр. Мин соһуйан эрэ хааллым. Уолаттар кинини күүтэн турар сирдэринэн барбакка, туһаайыытын уларытан, Айсен Николаев мин үлэлии сирбэр кэлбит эбит», — диэн баҕа өттүнэн Горнай баһаарыгар сылдьыбыт Ньургун Докторов хайдах Аҕа баһылыгы соһуччу көрсүбүтүн уонна да атын ойуур баһаарын туһунан санаатын үллэстиитин ааҕыҥ.
Норуот көҕүлээһинин өйүүр дойду таһымнаах куонкуруска быйыл эмиэ Чурапчы улууһа кыайыылааҕынан ааттанна. “Айылгы” норуот айымньытын дьиэтэ тоҕо бу номинацияҕа бастаата?” Чурапчылар иккис төгүллэрин Москваттан арахсыбат кистэлэҥнэрэ тугуй? Бу туһунан бүгүҥҥү хаһыаты аахтаххытына билиэххит.
“Саха сирэ” хаһыат бүгүҥҥү олус интэриэһинэй нүөмэрин хайаан атыылаһан ааҕыҥ, сэргээҥ.
Елена ПОТОЦКАЯ, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru