Уус Алдан улууһун II Өспөх нэһилиэгэр дьикти кэрэ дьүһүннээх нэлэгэр алааска 1921 сыллаахха сэтинньи 8 күнүгэр буор муосталаах, муус түннүктээх самнаҕар саах балаҕаҥҥа төрөөбүт Миитэрэйгэ олох эрийиитэ-буруйуута саҕаланар. Кэргэнэ төрүөн эрэ иннинэ соһумардык өлбүт аҕата, оҕотун тулаайах кэриэтэ хаалларан, ийэтин Өксүүнньэни тутулуктаах балаһыанньаҕа киллэрэр. Хаайтарыылаах олох суолуттан босхолоноору ийэтэ атын улуус киһитигэр көһөн барар, абаҕата уол оҕоҕо тиксибит сирин туһанаары бэйэтигэр хаалларан, Миитэрэй ийэ сылааһын билбэккэ, эрэйи эҥэрдэһэн үөскүүр дьылҕаламмыта. Хара үлэҕэ эриллэн, хара көлөһүнэ тохтон, куһаҕан үчүгэйэ суох буолбатын этинэн-хаанынан билбит оҕоҕо, үтүө санаатын бөҕөргөтөрүгэр “олох тыла суох оскуолата” сүрүн күүс буолбута. Күүс санаа кыайан, көрсүө майгы сирдээн биир көс тэйиччи турар оскуолаҕа баҕарбыт баҕа санаата туолар суолугар үктэнэр. Төһө да ыалга олорон үөрэнэргэ кыамтата тиийбэтэр, уһун-кэтит билиилэри дириҥэтэн иһиэхтээҕин дьоҕурдаах уолчаан чөмчөкөтүгэр иҥэрбитэ, бастыҥ үөрэнээччи буолбута.
1937 сыллаахха Дьокуускайдааҕы педучилищеҕа үөрэххэ киирбитэ. Үөрэнээччилэр үлүһүйэн туран ааҕар дьулҕааннарыттан дуу, үөрэтээччилэр умсугуйан туран өйгө түһүмтүө гына кэпсииллэриттэн дуу, билиилэрэ саас-үйэ тухары умнуллан хаалбат эбит. Аҕабыт Шекспир сонеталарын, Пушкин хоһооннорун, поэмаларын уо.д.а. айымньылары өйүттэн ааҕарын истэн, сөҕөн да, соһуйан да ыларбыт. Педучилищены туйгуннук бүтэрэн, үөрэтэр оҕолорунаан күлэн-үөрэн доҕордоһон, бар дьон оҥороору кыһамньылаахтык үлэлиир. Ол кэмнээҕи майгытын-сигилитин үөрэппит оҕотун ахтыытыттан билэбит: “Кини барыбытыгар таптаппыта, барыбыт куппутун туппута. Тугунан? Сытыары-сымнаҕас сыһыанынан. Эйэҕэс мичээринэн. Тутта-хапта сылдьара үчүгэйинэн. Үтүө сүбэтинэн-аматынан. Билиини ыларбытыгар кыһамньытынан”.
1940 сыллаахха Уус Алдан оройуонун Баатаҕай нэһилиэгэр пионерскай лааҕыр тэрийэн үлэлии сылдьар Евдокия Скрябина диэн туналҕаннаах ньуурдаах, кыыс киэнэ кылааннааҕын кытта билсэн, Дмитрий Петров уйгу олох тыынын даҕайбыта. Тулаайах үөскээбит оҕолорго таптал көмүс кыыма олохсуйан, сүрэхтэрин күлүмэ кэнэҕэски кэлэр кэскиллэрин түстүүр. Истиҥ санаалаах кыыһы сибэккигэ дьүөрэлээн, ытыс үрдүгэр түһэрэн, таптал олохсуйбут сүрэҕэр үйэтин тухары илдьэ сылдьан олоҕор күндү бэлэх оҥорбута!
Хоргуйан өлүү аһыытын саха норуотугар уһун кураан саҕана ырдьаппыт кэмигэр, аҕабыт иитии-үөрэтии үлэҕэ үтүөлэрин бэлиэтээн, Курбуһах интэринээт-оскуолатын, онтон салгыы Найахы орто оскуолатын дириэктэринэн аныыллар. СӨ норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ В.В. Матвеев ахтыытыттан: “Убайым Миитэрэй дьоҥҥо эйэҕэһин, кыһалҕалаахха-кыаммакка ис сүрэҕиттэн көмөлөһөрүн, дойдутун дьонугар, аймахтарыгар дууһатынан чугаһын элбэх киһи туоһулуон сөп. Биир холобуру аҕалыым. Арай биирдэ Намҥа биир киһи тохтотон эттэ: “Эн ученай Петров быраата үһүгүн эбит дии. Мин Гуляев Н.А. диэммин. Сэрии кэмигэр Курбуһахха кини дириэктэрдии олорон, мин сутаан өлөөрү олордохпуна интэринээккэ аҕалан тыыннаах оҥорбута. Махталбын убайгар тиэрт”, –диэбитэ”. Ити кэмҥэ, Д.Д. Петров икки оҕолоох ийэтин, иккис кэргэнэ соһумардык өлбүтүн кэннэ, бэйэтигэр олордон сэрии ыар сылларын туоратар уонна Дьокуускайдааҕы учительскай институт историческай салаатын экстерном бүтэрэр. Салгыы 1946 сыллаахха педагогическай институту туйгуннук бүтэрбит учууталы, Мүрү орто оскуолатын завуһунан аныыллар. “Сырдык мөссүөнэ, тутта-хапта сылдьара, сытыары-сымнаҕас дьикти эйэҕэс майгыта, уһаты көнө суобаһа, куруутун уһуну-киэҥи толкуйдуур өйө, үтүө үлэтэ-хамнаһа” (суруналыыс М.Н. Ушницкай) үөрэнэччилэр сүрэхтэрин баһылаан сырдык ахтылҕан, бастыҥ холобур, истэригэр хаайа сылдьыбыт тапталлара буолбута.
1948 сыллаахха ССРС Наукаларын академиятын иһинэн аһыллыбыт аспирантураҕа киирэн тиһэх күнүгэр диэри наука элбэх тоҕойдоох суолугар олоҕун аныыр. Аспирант чинчийэр тиэмэтигэр научнай салайааччыта “разоблачить несостоятельность работы о войне А.Е.Мординова” туһаайыыны тутуһуохтааҕын ыйбытын аккаастанан диссертациятын салайааччыта суох бүтэрбитэ. Төрөөбүт норуоттарын тапталын ылбыт саха икки учуонайа – бөлүһүөк Авксентий Егорович Мординов уонна историк Дмитрий Дмитриевич Петров олоххо муударай сыһыаннарыттан, кинилэр курдук бэрт холкутук биир түгэни ахтан ааһыым. Биирдэ Авксентий Егорович даачалаан иһэн биһиэхэ таарыйан ааспыта. Онно икки кырдьаҕас куолуларынан бэркэ тапсан сэһэргэһэн, кэпсээннэрэ ортолоон эрдэҕинэ арай аҕам: “Мин монографиябын бүтэрдим, редактор буол эрэ”, – диэччи буолла. Онуоха биирдэһэ: “Ама да кырдьык баарын иһин, мин суолбун батыһыма, кинигэни таһаар”, – диэн бэрт холкутук күлэ-күлэ хоруйдаан турардаах.
Тыл, литература уонна история институтун (ТЛИИ) дириэктэрэ, наука дуоктара Е.И.Коркина ахтыытыттан: “Дмитрий Дмитриевич алта сыл устатыгар институт ученай сэкирэтээринэн үлэлээбитэ. Оччолорго бу институт дириэктэрин кэнниттэн институт иккис салайааччытын быһыытынан сыаналанар дуоһунас этэ. Ол кэмтэн эмиэ биир түгэни өйдөөн кэлэбин. Дмитрий Дмитриевич биирдэ миигин көрүдүөргэ тохтотон, кэпсиир-сүбэлэһэр икки ардынан этэр: “П.А.Ойуунускай кыыһа Сардаана университет нуучча тылын факультетын бүтэрэн эрэр. Ону биһиги институппутугар үлэҕэ ылар туһунан боппуруоһу туруорсуохпутун, филиал салалтатыттан штатнай единица көрдүөхпүтүн баҕарабыт”, – диэн. “Үчүгэй бөҕө, сөп аххан”, – диэбиппин өйдүүбүн. Онон бу үтүөкэн дьаһал биир инициаторынан Д.Д.Петров эбитин билбитим”. Ити кэмҥэ ТЛИИ урут тахсыбыт түмүктэрин хат көрөн бэркэ таһаарыылаахтык үлэлээбит, ол курдук, үс туомнаах Саха сирин историята, Платон Ойуунускай айымньыларын хомуурунньуга уо.д.а. бэчээттэнэн тахсыбыттар. Өйдүүбүн ээ, тоталитарнай эрэсиим сэрэхтээх буоларга үөрэппит дьоно Ойуунускай аатын өссө куттана-куттана ааттыыр кэмигэр, аҕам миигин аргыс оҥостон Залогка олорор Платон Алексеевич дьонугар үлэ чааһын кэннэ илдьэ сылдьарын.
Филиал Президиумун мунньаҕар Д.Д. Петров ыйытыы киллэрбит: “Д.К. Сивцев-Суорун Омоллоон хас да төгүллээх үлэҕэ ылар көрдөһүүтүгэр сөптөөх эппиэти тоҕо ылымматыгыт”? Онно туран: ”Он не имеет достаточного образования”, — диэн филиал Президиумун бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта соһумар эппиэт биэрбитин, аҕабыт абаран-сатаран утары хардарбыт: ”Как известно, Д.К. Сивцев является не только выдающимся писателем, но и крупным знатоком устного народного творчества, специалистом по якутскому фольклору, автором ряда ценных работ. Приход его в филиал, безусловно, сыграл бы положительную роль в оживлении работы сектора фольклора, в изучении и пропаганде устного народного творчества – этого богатейшего духовного наследия якутского народа”. Дьэ, маннык сылларга аҕабыт салайааччы үлэҕэ сылдьан, сиэрэ суох быһыыларын дуоһуйа көрөн, көстөн турар алҕастарын көнөтүнэн этэн кырыы харахтарынан көрөр дьон кини тула кэҥээн испитэ.
М.П. Алексеев-Дапсы ахтыытыттан быһа тардыы: “Дмитрий Дмитриевич улахан киирсиигэ саҥата саалаҕа бүтүннүүтүгэр иһиллэр курдук улаатара. Ол гынан баран ордоотооһун, күргүй-көбүө курдук буолбат этэ. Табан саҥарыы маастара этэ. Куолутун баһа-атаҕа суох уһаппат, хас биирдии этиитин тупсаҕайдык оҥорон-тутан, сыыс тыла суох ыраас литэрэтиирэлии тылынан лоп бааччы саҥарар буолан, кини саҥата өйдөнүмтүөтэ, санаата дьоҥҥо тиийимтиэтэ”.
Аҕабыт олоҥхону дьиҥнээх сыаналааччы, өйөөн-убаан илдьэ сылдьааччы быһыытынан бэркэ кэрэхсииригэр тулалыыр эйгэни, үгэһи билэрэ көмө буолара. Олоҥхоһут айан таһаарбыт көстүүлэрэ төһө бэлиэ, ураты быһыылааҕын күндүргэтэрэ. Уруучукатын кыайан туппат буолуор диэри үлүһүйэн үлэлээбит үлэтиттэн соло буолбакка, олоҕун сааһа уһаабыта буоллар, төһөлөөх мэйиитигэр хаалана сылдьар олоҥхону суруйан хаалларыа эбитэ буолуой?!
Сахалар сэриигэ кыттыыларын аармыйатыттан биирдии саллаатыгар тиийэ аарыма докумуон хомуллубут байыаннай архыыптарга үлэлээн чинчийбитэ. Сылы сыллаан быыллаах кумааҕыны хасыһан, ырытан, устан төһөлөөх ыар үлэни үлэлээбитэ буолуой? Төһөлөөх сыранан хомуллубуттара буолуой ити хаһан да киэр тарыйыллыбат докумуоннар, матырыйааллар, ахтыылар? Улуу Кыайыыны уһансыбыт саха дьонугар кырдьыгы кырдьыгынан тириэрдэн, ырылхайдык көрдөрөн хас биирдии буойун, хас биирдии тыыл үлэһитэ кини научнай үлэлэригэр чаҕылхай сырдыгынан сандаарбыта, албан ааттарын үйэтиппитэ!
Д.Д. Петров орто уола Панкратий.