Бүгүн «Арассыыйа араадьыйатын” биэриитигэр өрөспүүбүлүкэҕэ саахымат Федерациятын саҥа анаммыт бэрэсидьиэнэ, Үүнэр көлүөнэ тус сыаллаах пуондатын дириэктэрэ Владимир Егоров кытынна.
Кини Федерация сайдыытыгар тус көрүүлэрин, саҥа былааннары билиһиннэрдэ. Ол курдук, Саха сиригэр саахыматы сайыннарыыга утумнаах, киэҥ хайысхалаах үлэ ыытыллыахтааҕын ыйда. Бу үлэ үс сүрүн хайысхалаах: бастатан туран, саахыматы киэҥ эйгэҕэ тарҕатыы, билиһиннэрии, нууччалы эттэххэ, СМИ-гэ, социальнай ситимнэр, хаһыат, тэлэбиидэнньэ, араадьыйа нөҥүө сырдатыы үлэтэ барыахтаах. Биһиги саахыматы сэргиир дьону элбэтэргэ дьулуһуохтаахпыт. Маныаха аныгы технологиялары туһаныахпытын наада. Бу маннык ньыма улахан дьайыылааҕын соторутааҕыта буолбут холобур көрдөрөр. Netflix хампаанньа киһи болҕомтотун тардар «Ход королевы” диэн киинэни устан киэҥ эйгэҕэ таһаарбыта. Бу кэнниттэн статистика көрдөрөрүнэн, саахыматынан дьарыктаныан баҕарар дьон ахсаана аан дойдуга хас да төгүл элбээбит. Онон эппитим курдук, бастакы сыал-сорук диэн саахыматынан интэриэһиргиир дьону элбэтии, киэҥник хабан тарҕатыы буолар. Саахымат маассабайдык тарҕаннаҕына, үрдүк ситиһиилэр кэлиэхтэрэ диэн мин бүк итэҕэйэбин. Иккис сыалбыт-сорукпут диэн саахыматы успуорт быһыытынан сайыннарыы. Ол аата үрдүк ситиһиилэргэ үлэлэһиэхтээхпит. Ол курдук билигин баар чаҕылхай көрдөрүүлээх, дьоҕурдаах оҕолору сайыннарыы буолар. Манна ситимнээх үлэ ирдэнэр. Оҕолору сайыннарарга бастаан үчүгэй тириэньэрдэр наадалар. Ол тириэнньэрдэри бэлэмниэххэ наада. Талааннаах оҕолору үүннэрэн таһаарарга элбэх күрэхтэһии, дьарык ыытыллыахтаах. Биһиги оҕолорбут улахан талааннаахтар, үрдүк ситиһиигэ тирэх наада. Холобур,кырг ыттарбыт соторутааҕыта Уһук Илин уокурукка призер буолан Арассыыйа чемпионатын Үрдүкү лигатыгар ситиһиилээхтик кыттан кэллилэр. Күүстээх саахыматчыттары кытта тэҥҥэ оонньоон, сорохтору кыайдылар даҕаны. Маны тэҥэ, билигин оҕолору кытары дьарыктанар хас даҕаны тэрилтэлэр, кииннэр үлэлииллэр. Ол курдук өрөспүүбүлүкэтээҕи дуобат уонна саахымат киинэ, Карпов оскуолата, алын наука акадьыамыйата, итиэннэ саахымат гимназията үгүс чааһынай тэрилтэлэргэ бааллар. Онон күн бүгүн саахыматы сайыннарыыга сөптөөх усулуобуйа, бигэ тирэх баар. Биһиги маны барытын сүрүннээн, тэрийии өттүн кыайа тутуохпутун наада. Ол туһуттан өрөспүүбүлүкэтээҕи саахымат федерацията официальнай аккредитацияны ааһан, тэрийии үлэтин ситимнээн, систиэмэлээн, сааһылаан биэриэҕэ. Үһүс хайысхабытынан саахымат нөҥүө оҕолору иитэн таһаарыы буолар. Саахымат диэн бэйэтэ бэйэтинэн олус интэриэһинэй, умсугутуулаах оонньуу. Сэбиэскэй сойуус кэмигэр саахымат муҥутаан сайдыбыт кэмэ этэ. Хас биирдии ыалга оччолорго саахымат оонньуур буолаллара. Онон бу эйгэҕэ сүрүн болҕомто ууруллубута эмиэ сүрүн оруоллаах дии саныыбын. Билигин «саахымат — оҕолорго, саахымат — оскуолаларга» диэн бырайыак үлэлииллэр. Бу мин санаабар оҕолору толкуйдуурга, олоххо туһалаах, бэйэтин инники сайдыытыгар сөптөөх хаачыстыбалары иитэн таһаарарга көмө буолар. Маны тэҥэ саахымат оҕо инники дьайыыларыгар түһүмэхтэри, толкуйун сайыннарар. Оҕо өйүгэр инники дьайыыларын ойуулаан көрөрүгэр, саас сааһынан былаанныырыгар көмөлөһөр. Билигин федерацияҕа толорооччу дириэктэринэн эдэр эрчимнээх “Азия оҕолоро” оонньууларын Саха сирин сүүмэрдэммит хамаандатын чилиэнэ буола сылдьыбыт Павел Григорьев анаммыт. Кини тэҥэ саахымат эйгэтигэр элбэх эдэр, көхтөөх дьон түмсэн эрэрэ бэлиэтэнэр. Бу Саха сиригэр саахымат эйгэтэ саҥа таһымҥа тахсарыгар олук буолар. Бу этиллибит хайысхалары сайыннарарга кыһаллабыт. Холобур, анаан-минээн судьуйалары бэлэмнээһин буолар. Билиҥҥи үрдүк таһымнаах ирдэбиллэри толорорго үрдүк таһымнаах судьуйалара суох хайдах да табыллыбат. Маны сэргэ, анал тэрийээччилэр наадалар. Билигин бу хайысхаҕа биирдиилээн дьон Покровскайга, Намҥа, Уус Алдаҥҥа бааллар. Бүгүн, норуоттар икки ардыларынааҕы саахымат күнүгэр Намҥа Касьянов Айсен диэн эдэр саахыматчыт уол анал турнир тэрийэр. Саахымат гимназиятын дириэктэрэ Роман Ганжуров эмиэ хас да тэрээһини ыытта. Онон маннык энтузиаст саахыматчыттары түмэн бииргэ үлэлэһиэхпит диэн эрэллээхпин. Бүгүҥҥү бэлиэ күн туһунан этэр буоллахха, бу күн 1924 сыллаахха, Аан дойдутааҕы саахымат федерацията тэриллибитэ. Федерация девиһэ «Мы всегда одна семья» диэн. Онон бары биир дьиэ кэргэн курдук түмсэн саахыматы сайыннара туруохпут диэн этэбин. Саахыматы таптааччыларга, сэргээн, сөбүлээн оонньооччуларга, тириэнньэрдэргэ уонна бары тэрийээччилэргэ истиҥ эҕэрдэбин тириэрдэбин.
Ульяна Захарова.