Саахымат курдук аан дойдуга киэҥник тарҕаммыт, бүттүүн билиниллэр, бэл ааспыт үйэ ортотугар капитализм уонна социализм күөнтэһиилэрин биир инструменынан буола сылдьыбыт спорт көрүҥэ Саха сиригэр эмиэ сайдыы суолун эрэллээхтик тутуһар. Ол биир туоһутунан бу саас Италия Сполето куоратыгар любителлэр ортолоругар аан дойду XIV чөмпүйэнээтигэр ХИФУ устудьуоннара ситиһиилээхтик кыттыылара буолбута. Онно Вилена Попова чөмпүйүөн үрдүк аатын ылбыта, Руслан Пахомов боруонса мэтээл хаһаайынынан буолары ситиспитэ. Оттон өрөспүүбүлүкэ тарбахха баттанар күүстээх саахыматчыта Туйаара Адамова төрдүс миэстэлэнэн, улахан турнирдарга эриэ-дэхси оонньуур дьиҥнээх байыас буоларын көрдөрбүтэ.
Эрэлбит — эдэрдэргэ
Кэнники сылларга, чуолаан, эдэр спортсменнарбыт улахан күрэхтэһиилэргэ боччум ситиһиилэринэн үөрдэр буоллулар. Ил Түмэн дьокутаата Юрий Николаев бэрэсидьиэннээх саахымат өрөспүүбүлүкэтээҕи федерацията кэскилгэ үлэлэһэн, сөптөөх хайысханы тутуһарын 19 саастаах Василий Васильев уонна быйыл Арассыыйа чөмпүйэнээтин кыайыылааҕынан буолбут Алеся Моисеева улахан дьоҥҥо өрөспүүбүлүкэ чөмпүйүөннэринэн буолаллара кэрэһилиир. Саха сирин биир тарбахха баттанар саахыматчыта, судьуйата Семен Местников үс оҕото үһүөн – Айсен, Айтал уонна Айдын – араас категорияҕа тахсыылаахтык оонньууллар. Кинилэртэн уонна “Moscow Open” норуоттар икки ардыларынааҕы турнирга хамаанданан иккис, любителлэргэ ФИДЕ Кубогын кыайыылаахтарынан буолбут ХИФУ устудьуоннарыттан, Арассыыйаҕа алтыс, аан дойду түһүлгэтигэр онус миэстэлээх Ньургуйаана Баишеваттан, быйыл Уһук Илиҥҥи уокурук үөрэнээччилэрин ортотугар үс кыһыл, икки үрүҥ көмүс, үс боруонса мэтээли ылбыт оҕолорбутуттан кэнэҕэһин элбэҕи эрэнэ күүтэбит.
Үп кыһалҕатын ытарчатыгар
Саахымат федерациятын бэрэсидьиэнэ Юрий Николаев үрдүкү кылаастаах тренердэр суохтара саахымат өрөспүүбүлүкэҕэ сайдыытын улаханнык атахтыырын сөпкө ыйар. Билигин дьоҕурдаах ыччаттарбытын үөрэтэ, эрчийэ сылдьар бэйэбит дьоммут муҥутаан ФИДЕ маастарын эрэ иитэр кыахтаахтарын, кинилэргэ салгыы тугу да биэрэр кыахтара суоҕун бэйэлэрэ да билинэллэр. Манна туһааннаах кэпсэтиилэр бараллар, Арассыыйаттан кэлэн үлэлиэн баҕалаахтар да бааллар эбит. Арай боппуруос, ханна да буоларын курдук, үбүлээһиҥҥэ кэлэн иҥнэр. Саахымакка итиэннэ дуобакка, хомойуох иһин, тустуу, бокса курдук, официальнай спонсор суох. Онон Юрий Михайлович улахан хампаанньалары кытта сөбүлэһиигэ социальнайы сэргэ физкультура, спорт эйгэтигэр эмиэ көмө оҥоһуллуохтааҕын туһунан пуун баар буолуохтааҕын туруорсар. Билиҥҥитэ спортсменнарга биирдиилээн тэрилтэлэр, оҕолорго сүрүннээн төрөппүттэрэ көмө-тирэх буолаллар эбит. Ону сэргэ, биирдиилээн саахыматчыттары рейтинговай күрэхтэһиилэргэ кытыннарарга эмиэ үп эрэйиллэр.
Анатолий Карпов сөҕөр
Иллэрээ сыл Юрий Николаев Читаҕа ыытыллыбыт Арассыыйа супер-финалыгар бара сылдьан аан дойду чөмпүйүөнэ Анатолий Карповы кытта көрсөн кэпсэппитэ, онно Анатолий Евгеньевич Дьокуускайга кини аатынан саахымат оскуолата баччааҥҥа диэри үлэлии турарын истэн сөхпүт, ону сэргэ, эдэр спортменнарбыт Саахымат, дуобат киинигэр, түөрт улууска оҕо спортивнай оскуолатыгар уһуйуллалларын, дьарыктаналларын, “Үрүҥ ладьяҕа” ситиһиилэрин хайҕаабыт.
Былырыын “Азия оҕолоро” оонньууларга ФИДЕ бэрэсидьиэнэ Кирсан Илюмжинов кэлэ сырыттаҕына, Саха сиригэр саахыматы сайыннарыыга кэскиллээх кэпсэтиилэр буолбуттара. Онно Кирсан Николаевич ФИДЕ Уһук Илиҥҥэ бэрэстэбиитэлистибэтин Дьокуускайга аһарга, ХИФУ иһинэн саахымат кафедратын тэрийэргэ көмөлөһөргө тылын биэрбит. Ити дьыала табылыннаҕына, үрдүк кылаастаах тренери аҕалан үлэлэтии боппуруоһа эмиэ быһаарыллан хаалыан сөп. Итини сэргэ, Кирсан Николаевич өрөспүүбүлүкэ салалтатын кытта анал сөбүлэһиигэ олоҕуран, Саха сирин кыахтаах оҕолоругар ФИДЕ күрэхтэһиилэригэр кытталларыгар ФИДЕ бэрэсидьиэнин квотатын биэриэн сөбүн эппит.
Кэскили түстэһээччилэрбит
Спорт интеллектуальнай көрүҥнэригэр киин дириэктэрэ Юрий Никифоров ыччаттарбыт ситиһиилэрэ сыралаах үлэттэн ситиилэнэрин, онуоха Спорт министиэристибэтэ, саахымат федерацията, М.К. Аммосов аатынан Хотугулуу-Илиҥҥи университет ректора Евгения Михайлова көмө-тирэх буолалларын этэр. Оҕолорбут 2016 сыллааҕы күрэхтэһиилэргэ чиэстээхтик кыттыбыттарын устудьуоннар саахымакка национальнай лигаларын мунньаҕар чорботон бэлиэтээбиттэр. Ол курдук, Уһук Илиҥҥи уокурукка ыытыллыбыт Арассыыйа турнирыгар университеппыт хамаандата бастаабытын, салгыы Севастополь куоракка буолбут финалга эмиэ кыайыы көтөллөммүтүн, Айсена Васильева, Гаврил Сивцев чөмпүйүөннээбиттэрин киэн тутта ааттыыбыт. Владивостокка буолбут ФИДЕ күрэхтэһиитигэр Туйаара Адамова, Руслан Пахомов Улахан Кубок хаһаайыннарынан буолбуттара, Италияҕа аан дойду чөмпүйэнээтигэр кыттар быраабы ылбыттара.
Юрий Егорович университет хамаандатыгар бүгүн Айыына Егорова, Василий Васильев, Алена Бурмистрова курдук аан дойду, Арассыыйа, өрөспүүбүлүкэ күүстээх саахыматчыттара баалларын киэн тутта ааттаталыыр. Онон бастакы улахан ситиһиилэр бааллар, ону чиҥэтэр, өссө үрдүк үрдэллэри дабайар инниттэн саахымакка болҕомтону күүһүрдэр кэскиллээх дьыала буолуо этэ диир.
Саҥа үрдэллэри дабайыыга
Сахалар спорт интеллектуальнай көрүҥнэригэр дьоҕурдаахтарын, дуобакка курдук, саахымакка эмиэ үрдүк таһымҥа сатабыллаахтык оонньуур кыахтаахтарын эдэр спортсменнарбыт аан дойдутааҕы күрэхтэһиилэргэ ситиһиилээхтик кыттан итэҕэттилэр. Ити кимиилээх хамсааһын салҕанарын инниттэн, спорт бу көрүҥэр билиҥҥи курдук бычык-бычык буолбакка, тиһиктээх үбүлээһин олохтонон, үрдүк кылаастаах тренергэ эрэ уһуйуллан оҕолорбут саҥа үрдэллэри дабайан Сахаларын сирин аар саарга ааттатыахтарыгар эрэниэҕиҥ.
Роман ПОПОВ, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru
Ааптар хаартыскаҕа түһэриилэрэ.