Өлүөхүмэҕэ командировкаҕа бара сылдьан, Даппарай сэлинньэтиттэн Токкоҕо айанныырбар, “Хотугу сулус” өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэх улуус иһинээҕи түһүмэҕин кыайыылаахтарын, кыттааччыларын кытта барар дьолго тигистим. Оҕолор айаннаан иһэбит диэн улахаҥҥа уурбаттар, муусука таайсан, кэмиттэн-кэмигэр үҥкүүлээн, күлэн-үөрэн чаастан ордук устата айаммыт биллибэккэ ааста.
Сарсыныгар оскуола үлэһиттэри кытта кэпсэтэн бүппүтүм кэннэ 9-с кылаас салайааччыта Татьяна Каратаева: “Мин оҕолорум быйыл 9-с кылааһы бүтэрэллэр. Киирэн оҕолору кытта көрсөрүҥ буоллар. Суруналыыс буолуон баҕалаах оҕолор бааллар”, — диэн көрдөспүтүн быһа гыммакка, үөрэнээччилэри кытта көрсөөрү кылаас боруогун атыллаабытым – били, массыынанан бииргэ айаннаан кэлбит бэрт бэһиэлэй, көхтөөх, нууччалыы эттэххэ “живой” оҕолорум бэйэлэринэн олороллор эбит. Миигин көрөөт, билэр киһилэринии: “Аа, эн дуо?”, — дии түстүлэр.
Учууталлара миигин билиһиннэрээтин, кылгастык кылаас туһунан кэпсии түһээтин кытта бииртэн-биир интэриэһинэй ыйытыылар кутуллан бардылар. Эксээмэнтэн саҕалаан, хамнаска тиийэ туоһуластылар.
Саша Печетов, Марик Петров, Арсен Аргылов: “Алтыс кылааска үөрэнэ сылдьан биисинэс былаан суруйан куонкуруска бастаабыппыт, саахарынай баатаны оҥорор аппарааты ылбыппыт. Үс чаас курдук оҥордохпутуна балтараа тыһыынча солкуобайтан тахсаны киллэрэбит. Дьаарбаҥкаларга, дьон элбэхтик сылдьар тэрээһинигэр атыыга үчүгэйдик барар. Төһө улаханыттан көрөн, биир баатаны 30-50 солкуобайга атыылыыбыт. Сорохтор анаан-минээн кыраны сакаастыыллар. 200 кыраамтан 7 өлүүнү ылабыт. Онон биир киилэ саахартан 35 өлүү тахсар”, — диэн кэпсииллэр.
Учууталлара Татьяна Ивановна, бастакы сылбытыгар үксүн хайдах оҥорорго, батарарга үөрэммиппит диэн ситэрэн биэрэр. Оҕолор киллэрбит харчыларын күннээҕигэ бараабакка, анал сыалга туһаналлар эбит. Холобур, Улахан Муҥку нэһилиэгэр кыһыҥҥы пааркаҕа баран сынньанан кэлбиттэр, I Нөөрүктээйи нэһилиэгэр кылааһынынан көрсүһүүгэ баралларыгар айаннарын төлөбүрүн уйуммуттар, билигин кылаастарыгар түннүк сабыытын атыылаһаары мунньа сылдьаллар.
Ону таһынан, кылааһынан бэлэмнэнэн нэһилиэк кулуубугар кэнсиэр көрдөрбүттэр. Саахарынай бааталарын таһынан төрөппүттэр көмөлөрүнэн аһылык астаан атыылаабыттар, латарыайа оонньоппуттар.
Кылаас баһыйар ахсаана өрөспүүбүлүкэҕэ киэнник биллэр “Чаринка” үҥкүү ансаамбылыгар дьарыктанар эбит. Онон култуура өттүгэр талааннаах, көхтөөх кылаас. Аны кылааһынан хайыһардыыллар, тыыл бэтэрээннэригэр, эбээлэригэр, эһээлэригэр баран сыллата көмөлөһөллөр, ыарҕа быһан киллэрэн миинньик оҥорон бэлэхтээбиттэр, атыылаабыттар. Кылаас аҕаларын көмөтүнэн булка үөрэтэр киинэ устан бастаабыттар.
Кылаас салайааччыта Татьяна Ивановна былырыын улуустааҕы “Кылаас бастыҥ салайааччыта” куонкуруска кыайбыт. Манна анаан видео-ролик устубуттар. Оҕо былаһааккатын тутууга бырайыак суруйан көмүскээбиттэр. Салҕыы “Эрэл” түөлбэ иилээн-саҕалаан, миэстэтин туруорсан анатан, аппаны көмөн, тэҥнээн улахан үлэни ыыппыттар. Билиҥҥитэ күрүөлээн-хаһаалаан бүтэрбиттэр. Сыыйа-баайа силигин ситэрэр былааннаахтар.
Манна даҕатан эттэххэ, тустаах куонкуруска быйылгы онустар (кылаас салайааччыта Иванова Ульяна Иннокентьевна) эмиэ миэстэлэһэн, чипсы быһар, буһарар аппарааты атыыласпыттар. Эмиэ таһаарыылаахтык атыылыыллар.
Онон биисинэс олорор сиртэн тутулуга суох ханна баҕарар сайдыан сөбүн Токко оҕолоро дьэҥкэтик туоһулууллар. Этэргэ дылы, киһи барыта аһыыр, киһи барыта таҥнар. Идиэйэлээх, оҕолору көҕүлүүр, чахчы үөрэнээччи туһугар үлэлиир педагогтар эрэ наадалар.
Людмила ПОПОВА, edersaas.ru