Үтүө киһи аата-суола умнуллубат, кини оҥорбут дьыалата дьон-сэргэ өйүттэн-санаатыттан сүппэт, ыччакка үтүө холобур быһыытынан ахтыллар.
Ньурба чулуу уола Нестер Климович Антонов баара буоллар, 80 сааһын томтойо туолбут буолуо этэ… Кини 1937 с. атырдьах ыйын 25 күнүгэр Ньурба Антоновкатыгар төрөөбүтэ. Аҕата дэгиттэр мас ууһа Клим Афанасьевич Антонов дойдутугар ытыктанар, бэйэтэ бырайыактаан-былааннаан, үбүн-харчытын быһаарсан, оройуоҥҥа элбэх эбийиэги туттарбыт киһи этэ. Кини икки уол, икки кыыс оҕону төрөтөн, иитэн олох киэҥ аартыгар үктэннэрбитэ. Улахан уола Николай Климович түүр тылыгар идэтийбит улахан учуонай, СГУ профессора буолбута. Оттон Нестер кыра сааһыттан аҕатын курдук тутааччы буолуон баҕарара. Саха судаарыстыбаннай университетын 1967 с. бүтэрэн, тутуу инженерэ буолбута. Үлэтин Степан Васильев аатынан сопхуоска ыстаарсай прорабынан саҕалаабыта. Тоҕус сыл устата сопхуос тутуутун дьоһунаахтык салайан, элбэх эбийиэги үлэҕэ киллэрбитэ.
Хаалыылаах учаастактары өрө көтөҕүү
Оччолорго баартыйа салалтата каадыры бөҕөргөтүү бэрээдэгинэн, хомуньуустары мөлтөх үлэлээх хаһаайыстыбаларга ыытан үлэлэтэр үгэстээҕэ. Ол сиэринэн, ырааҕы өтө көрөн үлэлиир, ирдэбиллээх салайааччы быһыытынан сыаналанан, Нестер Антонов 1976 с. оройуоннааҕы ПМК начаалынньыгынан анаммыта. Биир да салайааччы түптээн үлэлээбэтэх, олус ыһыллыбыт тэрилтэни кылгас кэм иһигэр өрө тардыбыта, бөҕөргөппүтэ, үлэ түргэн тэтимнээхтик, хаачыстыбалаахтык барарын, кэлэктиипкэ бэрээдэк баар буоларын ситиспитэ. Ол түмүгэр, тэрилтэ аҕыйах сыл иһигэр сэттэ орто оскуоланы, хас да кулууп дьиэтин, балыыһалары тутан дьэндэппитэ, онон-манан дьиэлээх, ыһыллаҕас көрүҥнээх Убайаан учаастага бөдөҥ бөһүөлэк буола үүммүтэ. Үлэ бастыҥнара уордьанынан, мэтээлинэн наҕараадаламмыттара, оттон Нестер Климовичка “РСФСР үөрэҕин туйгуна” аат иҥэриллибитэ. Кутурукка соһулла сылдьыбыт Ньурбатааҕы ПМК өрөспүүбүлүкэҕэ инники күөҥҥэ тахсыбыта, көһөрүллэ сылдьар Кыһыл Знамяны ылар чиэскэ хаста да тиксибитэ.
Өрөспүүбүлүкэ таһымнаах үлэҕэ ситиһиилээхтик
1980-с сылларга оройуоннардааҕы тутуу тэрилтэлэрин түмэн, «Якутагропромстрой» судаарыстыбаннай-кооперативнай холбоһук тэриллибитэ. Маннык бөдөҥ тэрилтэ салайааччытынан ананан Нестер Климович эмиэ күүстээх үлэ үөһүгэр түспүтэ. Дириҥник хорутан, далааһыннаахтык үлэлиир салайааччы сүрүн болҕомтотун тутуу индустриальнай базатын бөҕөргөтүүгэ, саҥа технологияны баһылааһыҥҥа, идэтийэн үлэлээһиҥҥэ уурбута. Онон, кэккэ оройуоннарга тимир-бетон оҥоһугу бэлэмниир собуоттар, кирпииччэни, блоктары оҥорор сыахтар үлэҕэ киллэриллибиттэрэ, «Амма», «Бүлүү», «Быраҕыллыбыт дэриэбинэлэри чөлүгэр түһэрии», «Олорор дьиэ», «Тыа сирин гаастааһын» уо.д.а. бырагыраамаларынан улахан хамсааһын тахсыбыта. Аҥаардас 1986 с. 48 мөл. солк. суумалаах тутар-таҥар үлэ барбыта! Барыта 26 тыһ. 799 кв.м иэннээх олорор дьиэ тутуллубута, үгүс оскуолалар, оҕо саадтара, кулууптар үлэҕэ киирбиттэрэ. Бу курдук бэрт ситиһиилээхтик үлэлии сырыттаҕына, ньурбалар өрөспүүбүлүкэ салалтатыгар Нестер Климовиһы Степан Васильев аатынан сопхуос дириэктэринэн аныырга күүскэ туруорсубуттара. Ити 1989 с. этэ.
Ыһыллар оннугар кыаҕырыы
— Эйигин олус күүтэр, суохтуур этибит, бу кэлбитиҥ үчүгэйин! — дэһэ көрсүбүттэрэ биир дойдулаахтара Нестер Климовиһы.
Ити сылларга дойду ырыынакка киириитэ саҕаламмыта, сопхуостар ыһыллан-тоҕуллан, баайдара үллэһиллэн барбыта. Ол эрээри, Степан Васильев аатынан сопхуос бу долгуҥҥа оҕустарбатаҕа. Сөбүлүүр салайааччылара кэлэн, оробуочайдар үөһэ тыыммыттара, салалта муоһатын кытаанах илиигэ туттарбыттарыттан муҥура суох үөрбүттэрэ! Нэһилиэктэргэ улахан сэргэхсийии тахсыбыта.
Саҥа кэм салайыы саҥа истиилин ирдээбитэ. Нестер Климович сопхуос иһинэн үүтү уонна эти астыыр салааны, иис сыаҕын тэрийтэлээн, анал маҕаһыыннары арыйбыта. Бородууксуйаларын бэйэлэрэ батарар буоланнар, оробуочайдар хамнастара үрдээн, үлэ түмүгэр интэриэстэммиттэрэ. Сопхуос ыарахан тэхиньикэни булунан, суол оҥоһуутугар, сири таҥастааһыҥҥа, бурдугу уонна өр сыллаах оту ыһыыга күүскэ үлэлээбитэ. Сылгы салаата кэҥэтиллэн, 1990 с. сылгы собуота тэриллибитэ. Онон, Нестер Климович икки бөдөҥ хаһаайыстыба: сопхуос уонна сылгы собуотун дириэктэрэ буолбута. 1991 сылы хаһаайыстыба 4 тыһ. ынах сүөһүлээх, 3 тыһ. 105 сылгылаах, ол иһигэр 1 тыһ. 447 төрүүр биэлээх, 168 табалаах, 15 төрүүр сибиинньэлээх, 67 хара саһыллаах түмүктээбитэ.
Биэ төгүрүк сыл устата ыанан, кымыс быстыбакка оҥоһуллан, сылгы базатын таһыгар, Маалыкайтан чугас, эмтиир-сынньанар санаторий тутуллубута. Нестер Климович дьону кытта сатаан кэпсэтэр, биир тылы булар буолан, “АЛРОСА” хампаанньаны кытары бииргэ үлэлиир дуогабары түһэрсибитэ. Ити курдук, Ленин уордьанын кавалера Прокопьев Николай Иванович тэрийбит сопхуоһун уонна Нестер Климович бэйэтэ урут тутуспут дьиэтин-уотун ыстарбатаҕа, үлэни-хамнаһы түһэрбэтэҕэ, хата, өссө бөҕөргөтөн, сылгы собуотун “АЛРОСА” хампаанньа састаабыгар киллэртэрбитэ.
— Баайы-дуолу ыспакка, сопхуоһу эспэккэ, чөл тутан олоруу буруйу оҥоруу буолбатах, — диирэ кини мэлдьи.
Ити сылларга этэ дии, ыаллыы улуустар олохтоохторо сопхуос маҕаһыыннарыттан үрүҥ аһы, эти, арыыны, саһыл уонна кырса тириититтэн тигиллибит таҥаһы-сабы атыылаһан бараллара! Кинилэр сопхуос салалтата арыыга, эккэ мэнэйдэһэн, миэбэлигэр тиийэ араас табаары аҕалан, оробуочайдары хааччыйарын бэркэ сөҕө-махтайа, ордугургуу истэллэрэ.
Кыахтаах киһини ханна үлэ ыараабыт сиригэр илдьэн өрө тартарыы билигин да баар. Итиччэ улахан хаһаайыстыбаны салайан түбүгүрэ сылдьар киһини үлэтин быыһыгар дьаһайдын диэн, оту уу ылан, 1990-1991 сс. сүөһү кыстыгар ыарахан балаһыанньа үөскээбитигэр, бэрэсидьиэн Михаил Николаев Нестер Антоновы Бүлүү бөлөх улуустарга бэйэтин бэрэстэбиитэлинэн үлэлэппитэ.
Ньурба дьоно-сэргэтэ талааннаах салайааччы, Саха Өрөспүүбүлүкэтин норуотун хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ Нестер Антонов аатын үйэтитиигэ боччумнаах үлэни ыыталлар. Инникитин Нестер Климовичка анаммыт өйдөбүнньүк баар буолуо, мусуой, уулусса, сылгы собуота о.д.а кини аатын сүгүөхтэрэ, киниэхэ ананан араас куонкурустар ыытыллыахтара диэн эрэнэбит.
Андрей МАРТЫНОВ, суруналыыс, норуот хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ.
“Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru сайтыгар анаан.