Үс оҕолоох Бүтэйдээх дьоллоох ыалын Ньургуйаана уонна Афанасий Прокопьевтары Саҥа дьыл аптаах киэһэтэ холбообута.
edersaas.ru
Ньургуйаана 2005 сыллаахха Дьокуускайдааҕы 2 №-дээх педколледж музыкальнай салаатын бүтэрэн баран, Үөһээ Бүлүүгэ музыка учууталынан ананан тиийбит. Биир сыл үлэлээт, атын кыргыттар курдук дойдутугар таласпакка, Мэҥэ Хаҥалас Бүтэйдээҕэр муусука учууталынан үлэлии барбыт. Арааһа, ыал буолар дьылҕата тартаҕа буолуо.
Саҥа дьыл кэрэ киэһэтэ
Ньургуйаана бииргэ үлэлиир кыргыттара «сотору аармыйаттан бааһынай уол кэлиэхтээх, кини эйигин манна хаалларара буолуо» дииллэрин күлүү-оонньуу курдук ылынар эбит. Ол эрээри иһигэр «хайалара буоллаҕай?» диэн кэтэспит курдук буолбут. Салгыы сэһэргэһээччим бу курдук кэпсиир:
— Ол эрээри саҥарбыт-иҥэрбит, күлбүт-үөрбүт бааһынай уоллуун бастаан билсээт, хайабытыгар да интэриэс үөскээбэтэҕэ. Онтон ахсынньы саҕаланыытыгар Өлөчөйгө «Суола кубога» диэн волейболга күрэхтэһии буолбута. Онно дьүөгэбинээн барбыппыт, Афанасийдаах онно эмиэ бааллар эбит. Кафеҕа киирэн итии кофе истибит, күлэ-үөрэ кэпсэттибит. Онтон Саҥа дьыл чугаһаата. Мин кыргыттарбар: «Быйылгы Саҥа дьылы манна көрсүөххэ, атын сиргэ интэриэһинэй буолуо», — диэтим. Кыргыттарым сөбүлэстилэр. Саҥа дьыл буолар күнүгэр сарсыарда кулуупка көмөлөһө тиийдим. Онно Афанасий сылдьар эбит. Уолу «көмөлөс» диэн хааллардыбыт. Иккиэн сыана киэргэтиитигэр түбэстибит. Кини киэргэтиини ыйааччы, мин «үөһэ, аллара» диэн этээччи буоллум. Киэргэтэн бүтэн, уопсайбар тиийдим. Кыргыттарбар «бүгүн дискотекаҕа Афоняны «медляк» тыаһаатаҕына ыҥырыаҕым» диэтим. Кинилэр эмиэ бэйэлэрэ сөбүлүүр уолаттарын ыҥырыах буоллулар. Күүтүүлээх Саҥа дьыл аптаах түүнэ үүнэн, үс дьүөгэлии кыыс дьиэбитигэр «12»-ни көрсөөт, кулуупка дискотекалыы тиийдибит. Үҥкүү-битии бөҕө буола турар эбит. Санаабар, дьон биһигини эрэ көрөр курдуктар. Сыана диэки, дьэ, тураллар эбит ээ, уолаттар. Афанасий онно эмиэ баар. «Медляк» тыаһаатын кытта, былааннаммыппыт курдук, уолаттарбытын үҥкүүгэ ыҥыра бардыбыт…
Дууһаҕа таптал кыыма уйаланыыта
Онтон тохсунньу 2 күнүгэр Ньургуйаана дьонугар Горнайга айанныыр. Биллэн турар, бу кэм устата санаата эрэ – Афанасий буоллаҕа.
— Тохсунньу 13 күнүгэр Бүтэйдээхпэр төннөн кэллим. Афоня Горнайга барарбар: «Бырааһынньык өрөбүллэригэр Майаҕа көһөбүн» диэбитэ. Бүтэйдээххэ «тиийдэхпинэ баар буол дуу, көрсүбүт киһии…» диэн санаалаах тиийдим. Уопсайбар тиийээт, дьүөгэбин хаайан, баһылыкпытыгар Алексей Николаевичка телефоннаһа таҕыстыбыт. Афанасийга эрийэ диэн. Эрийдибит. «Дьиэтигэр суох, ханна эрэ тахсан барда», диэн хардардылар. «Һуу, ол аата Майаҕа бара илик эбит!» — диэн уоскуйдум.
Сарсыныгар кулуупка тиийбиппит, Афанасий киирэн кэллэ. Миигин көрөн олус үөрдэ, мин эмиэ наһаа долгуйдум. Ити күнтэн бэйэ-бэйэбитин ахтыһан, кэтэсиһэн бардыбыт. Афанасий Майаҕа көһөн биэрбэккэ, кэлэ-бара сылдьыбыта. Тохсунньу, олунньу ыйдар биллибэккэ ааспыттара. Кулун тутарга каникул кэмигэр «Горнайга барабын» диэбиппэр, арай киһим «мин эмиэ барсабын» диэтэ. Мин сөбүлэстим. Оннук былааннана сырыттахпытына, арай биир киэһэ уолум «Горнайга барыахпыт иннинэ, мин дьоммор барар үһүбүт» диэтэ. Мин: «Ол тоҕо?» диэбиппэр, Афанасий: «Билсиһэ», — диэн хоруйдаата. Анаан тэринэн дьоммутугар тиийдибит. Киирбиппит, арай киһи бөҕө, аймахтар мустубуттар, бырааһынньык остуола тардыллан турар… — диэн сэһэргиир Ньургуйаана.
Бэс ыйыгар Афанасий дьоно тиийэн, саҥа аймахтарын билсэллэр уонна атырдьах ыйын 25 күнүгэр «Уруу киэһэтин тэрийэбит» диэн былаанныыллар. Ити курдук, 2006 сыллаахха Бүтэйдээх нэһилиэгэр Прокопьевтар диэн эдэр ыал үөскээбитэ.
Тыа сирин бастыҥ ыала
2013 сылтан Прокопьевтар тыа сирин бастыҥ ыалын быһыытынан сулустаах чаастара үүммүтэ.
— Биһиги айар куттаах ыал быһыытынан киэҥ эйгэҕэ тахсан, бэйэбитин билиһиннэриибит улуустааҕы «Эдэр ыал» күрэстэн саҕаламмыта. Улахан улуус диэтэххэ, тоҕо эрэ икки эрэ ыал этибит. Ону ол диэбэккэ, илин-кэлин түһүспүппүт. Түмүккэ бастаан тахсыбыппыт. Ол сайын Туймаада ыһыаҕар «Ньыгыл Арассыыйа»баартыйа тэрийэн ыытар «Тыа ыала-2013» күрэскэ «улууспут чиэһин көмүскээҥ» диэн ыыттылар. Биһиги, атын ыаллары көрөөрү, кыттарга сананныбыт. Сэттэ улуус ыаллара күрэстэстибит. Түмүгү таһааралларыгар: «Кыайыылаахтарынан Прокопьевтар дьиэ кэргэттэрэ буоллулар» диэбиттэригэр үөрэн бөҕө буоллубут. 2014 сылы көрсө улууска «Сыл бастыҥнара» тэрээһиҥҥэ «Сыл бастыҥ эдэр ыала» диэн номинация кыайыылаахтарынан буолбуппут, — диэн кэпсиир ыал ийэтэ Ньургуйаана Прокопьева.
Ил Дархан граныгар тиксии
Түөрт сыл буолан баран, 2017 сылллаахха Прокопьевтар улуустааҕы эдэр ыал күрэстэрэ буоларын истэн, эмиэ кыттарга сананналлар. Эдэр ыал хайдах кыайыыттан кыайыы көтөллөнөн испитин, ыал ийэтэ бу курдук кэпсиир:
— Бу сырыыга биэс нэһилиэк эдэр ыаллара күөн көрүстүбүт. Биэс түһүмэх кэнниттэн кыайыылаахтары биллэриигэ бары кыттааччыларга араас номинациялары түҥэтии буолла. Биһигини биллэрбэттэр да биллэрбэттэр. Арай: «Кыайыылаах ыалынан Прокопьевтар дьиэ кэргэттэрэ!» диэн эппиттэригэр – эмиэ үөрүү-көтүү.
Ити сайын, бэс ыйын бүтүүтэ: «Тыа сирин ыала» диэн өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэс буолар, онно кыттаҕыт. Эһиэхэ эрэнэбит», — диэн улуустан эрийдилэр. Дьиэ кэргэнинэн, чугас дьүөгэлэрбин кытта сүбэлэһэн баран, «кыттабыт» диэн бэлэмнэнэн бардыбыт. Күрэспит Лоомтукаҕа буолла. Сэттэ улуустан араас үрдүк таһымнаах, бэлэмнээх ыаллар кэлбиттэр. Эмиэ түмүк таһаарар долгутуулаах түгэн үүннэ. Кыттыбыт ыаллар бары номинацияҕа уонна бэлэхтэргэ тигистилэр. Алтыс ыалы этэллэригэр долгуйуу бөҕө. Арай атын ыал аатын эттилэр… Сэттис ыал – кыайыылаах: биһиги ыһыы-хаһыы, үөрүү-көтүү – эмиэ кыайыы!
Ахсынньыга «Өрөспүүбүлүкэ 10 бастыҥ эдэр ыала» бэстибээлгэ ыҥыран, үөрүүлээх быһыыга-майгыга хас биирдии бастыҥ ыалга Ил Дархан гранын — 300 тыһыынча солкуобайы туттардылар.
Сахаяттан – бастыҥ бириис
Ити кэмтэн ыла Прокопьевтар ханна кытталлар да, барытыгар ситиһии аргыстаналлар. Ол туоһута бу – олох «буруолуу сылдьар» сонун.
— Соторутааҕыта инстаграмҥа Сахая «Астыахха, ыллыахха» диэн күрэс биллэрэбитин көрөн баран, наһаа интэриэһиргээбитим. Кыттан көрөр санаа киирэн баран, аны «биир ырыа устата хайдах ас бэлэм буола охсуой?» диэн санаа баһыйара. Оттон күрэс түмүктэнэр күнэ тирээн кэлбитэ. «Сайаапка тутаҕыт дуу, бүттүгүт дуу?» диэн ыйыппыппар: «Бүгүҥҥүнэн бүтэбит», — диэтилэр. Мин тугу астыырбын толкуйдуу оҕустум да, куораттан кэлэ сылдьар балтыбынаан киэһэ 21.30 чаас саҕана видео устаат, ыытан кэбистибит.
Сарсыныгар биһигини «кыайыылаах буоллугут» диэн биллэрдилэр. Бирииспит — 10 тыһыынча солкуобай!
… Мэҥэ-Хаҥалас Бүтэйдээҕин Прокопьевтарын туһунан киһи ити курдук бииртэн-биир уратыны кэпсии туруон сөп. Бэйэ-бэйэҕэ убаастабыл, эрэнии, истиҥ сыһыан, таптал олохсуйбут ыалын сылаас уйата өрүү ситиһиини, кыайыыны тардар аналлаах.
Өрүү маннык сүүс сүүскүтүттэн өйөнсөн, үс оҕоҕутун атахтарыгар туруоран, «Бүтэйдээх мааны сис ыала» дэтэн, үүнэ-сайда туруҥ дуу, Афанасий уонна Ньургуйаана Прокопьевтар!
Елена ПОТОЦКАЯ, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru