«Дыгын оонньуулара-2025» күрэхтэһиигэ кыттыыны ылар боотурдар быһаарылыннылар. Ааспыт өрөбүллэргэ икки күннээх үһүс сүүмэрдиир түһүмэх Чурапчыга икки успуорт уораҕайынан буолан ааста.
Саха дьоно-сэргэтэ успуорду сэҥээрэр, ол тула түмсэр. Ордук успуорт төрүт көрүҥнэрэ ураты суолталааҕын ким да мэлдьэспэтэ буолуо. Бөҕөстөр күөн көрсөн киирсэллэрин ыал ыалынан долгуйан, кыайыыны-хотууну баҕаран көрөллөр. Ситиһиини эрэнэ күүтэр, бастакытын кыттар уонна хас да сыл дьон хараҕын далыгар үүммүт-сайдыбыт, хаһыс да төгүлүн кыттар спортсменнарбытын кытта кэпсэттим.
Мас тардыһыыга Саха сирин уонна Арассыыйа успуордун маастара Александр Пшенников кэпсиир:
– Өлүөхүмэ улууһуттан төрүттээхпин. ХИФУ геологоразведочнай факультетын бүтэрбитим. «Дыгын оонньууларын» сүүмэрдээһинигэр 2022 сылтан кыттан саҕалаабытым. Тириэнньэрим – Айсен Николаевич Семенов. Мас тырдыыһыга өрөспүүбүлүкэ чөмпүйээнэтин биэс төгүллээх призера, Арассыыйа икки төгүллээх призера буолабын.
Мин туруоруммут сыалбын ситиһэн, олус үөрдүм. Билигин сүрүн күрэххэ толору бэлэмнээх, эчэйиитэ суох кыттыы — иккис сыал курдук турар. Улахан долгуйуу суоҕун кэриэтэ.
Муома Буор-Сыһыытыттан төрүттээх хоту хоһуун уола Алексей Ефимов:
– 1995 сыллаах төрүөхпүн. 2019 сыллаахха ХИФУ Айылҕа үөрэҕин институтун бүтэрбитим. Иван Белолюбскай салайыытынан «Боотур” успуорт кулуубугар дьарыктанабын. Ситиһиилэрбиттэн этэр буоллахха, «Тоҕус Томтор оонньуулара” күрэххэ төрдүс миэстэ буола сылдьыбытым. «Дыгын оонньууларын” олус күүскэ күүтэбин, бэйэбин чаҕылхайдык көрдөрөргө бэлэммин!
Төрүт ыстаныыга Саха сирин успуордун маастара Борис Строев:
– Хаҥалас уонна Уус Алдан улуустарыттан төрүттээхпин эрээри, Чурапчыга улааппытым. 2019 сыллаахха Дьокуускайдааҕы педагогическай кэллиэһи бүтэрбитим. «Дыгын оонньууларын” сүүмэрдээһинигэр 2021, 2023 сылларга холоммутум. Миигин Денис Заболоцкай дьарыктыыр.
2017 сыллаахха «Манчаары оонньууларыгар” атах оонньуутугар (18 саастарыгар диэри ) муҥутуур кыайыылаах аатын сүкпүтүм. 2019 сыллаахха 60 миэтэрэ сүүрүүгэ эр дьон өрөспүүбүлүкэтээҕи күрэҕэр кыайыылаах буолбутум. Ону таһынан, сүүс миэтэрэҕэ боруонса мэтээллээхпин. Троеборьеҕа (баал суумматынан) экс-рекордсмен буолабын. Баҕа санаам туолла диэн этиэхпин сөп. Долгуйбаппын, сайын туох баарбынан киирсэр буоллаҕым дии.
Ыстаныыга уонна национальнай многоборьеҕа Саха сирин успуордун маастара Валентин Афанасьев:
– Өлүөхүмэ улууһун Токко сэлиэнньэтиттэн төрүттээхпин эрээри, ийэм дойдутуттан – Ньурбаттан киирсэбин. Дьокуускайдааҕы педагогическай кэллиэс 3 кууруһун устудьуона буолабын, быйыл бүтэрэбин. Икки сыллааҕыта күүскэ дьарыктанан саҕалаабытым. «Дыгын оонньууларын” сүүмэрдээһинигэр былырыын кыттыбытым, быйыл хайаан да киирсэбин диэн сорук туруоруммутум. Тириэнньэрим – Иван Белолюбскай.
Былырыын национальнай многоборьеҕа орто үөрэх устудьуоннарыгар бастаабытым, ааспыт сыл өрөспүүбүлүкэҕэ (70 киилэҕэ диэри) үһүс миэстэ буолбутум, быйыл – иккис. “Ньурба Ньургуна” күрэххэ иккис миэстэни ылбытым. Билигин долгуйуу хас биирдиибитигэр баар буолуохтаах. Чиэһинэ эттэххэ, путевка ыллым диэн билигин да итэҕэйбэппин. Бу барыта улахан сыраттан тахсар, онон сайыҥҥа диэри күүстээх дьарык күүтэр.
2005 сыллаах төрүөх саамай эдэр кыттааччы Иван Степанов:
– Хатас нэһилиэгиттэн төрүттээхпин. Дьокуускайдааҕы педагогическай кэллиэс устудьуона буолабын. Сүүмэрдээһини иккиһин аастым, бастакыбын – 2023 сыллаахха ааспытым. Миигин үөрэтэр-такайар тириэнньэрим – Григорий Филиппович Евсеев. Чуолаан многоборьеҕа ситиһиилэрим: «Үрүҥ Уолан” күрэххэ бастаабытым, оҕолорго многоборьеҕа иккис миэстэни ыла сылдьыбытым. Ону таһынан, «Бэргэн оонньуулара” күрэх кыайыылааҕабын. Былырыын Арассыыйаҕа мас тардыһыыга маастар нуорматын толорбутум.
Урааҥхайдар сыдьааннарын сүппэт утум удьуора
2023 сыллаах “Дыгын оонньууларын» кыайыылааҕа Нам улууһуттан Вячеслав Дьяконов сүүмэрдиир турнир кыайыылааҕа буолла. Иккис уонна үһүс миэстэлэри Кэбээйи улууһуттан Яков Дмитриев уонна Артём Дьяконов ыллылар.
Хомойуох иһин, сүүмэрдээһин эчэйиитэ суох ааспатах. Рейтинг лиидэрэ, Таатта хоһууна Николай Матаннанов эчэйэн, күрэхтэһииттэн туоруурга күһэллибит. Ол гынан баран, очукуоларын мунньан, Үс Хатыҥ түһүлгэтигэр кыттар быраабын хаалларбыт.
«Дыгын оонньуулара – 2022» кыайыылааҕа Алексей Уваровскай Кэбээйи улууһун Мастаах сэлиэнньэтиттэн төрүттээх. «Дыгын оонньууларыгар» бу сырыыга алтыс төгүлүн кыттар. Бастакытын 2019 сыллаахха кыттыбыта. Оҕо сааһыттан иитэн-такайан, элбэх кыайыыга кынаттаабыт Николай Николаевич Иванов диэн тириэнньэригэр дьарыктанар.
Амма ааттааҕа Борис Сдвижков «Дыгын ооньууларыгар» быйыл төрдүс кыттыыта буолуоҕа. Бастакытын 2018 сыллаахха кыттыбыта. “Бииргэ күрэхтэһэр уолаттарым бары күүстээх мадьынылар, мээнэ ыллыҥ да киирсибэккин. Уопуттара улахан, кинилэри кытта бииргэ кыттар, күөн көрсүһэр – ситиһии. Тириэньэрим Айсен Григорьевич Атастыров, эн — мин дэһэр доҕорум”, — диэн бэлиэтээн этэр.
Амма Абаҕатыттан төрүттээх Тимофей Большаков быйыл төрдүһүн кыттыаҕа. Кини Айсен Ботуевы, Владимир Шологоновы кытта тириэнньэр Денис Васильевич Заболоцкайга дьарыктаналлар эбит. 2022 сыллаахха, санатар эбит буоллахха, Тимофей “Сахаачча оонньууларын” кыайыылааҕа буолбута. Кини үүнэр көлүөнэни иитэр, физическэй култуураҕа учуутал.
Үөһээ Бүлүү улууһун Нам нэһилиэгэ – икки кэскиллээх спортсмен дойдута эбит. Дыгын оонньууларын 2018 сыллаах призера, арыйыыта Айсен Ботуев икки сыллааҕыта эмиэ үһүс миэстэни ылары ситиспитэ. Аҕата Гаврил Ботуев – кини сүрүн настаабынньыга, СӨ мас тардыһыыга успуордун маастара. Национальнай многоборьеҕа успуорт маастара Владимир Шологонов быйыл Чурапчытааҕы судаарыстыбаннай успуорт уонна физическэй култуура институтун былырыын бүтэрбитэ, «Дыгын оонньууларыгар» үсүһүн кыттыҕа.
Быйыл үсүһүн кыттыыны ылар Кэбээйи улууһун Чагда ыччата, атах оонньуутугар успуорт маастара, өрөспүүбүлүкэ түөрт төгүллээх муҥутуур кыайыылааҕа Яков Дмитриев бу курдук кэпсиир:
–Дьиэ кэргэним успуорду өрө туппут дьон. 2-4 -с кылаастарга тустубутум, 5-7 кылаастарга мас тардыспытым. Ол кэнниттэн атах оонньутунан дьарыктанаан саҕалаан күн бүгүҥҥэ диэри бырахпакка сылдьабын. «Дыгын оонньууларыгар» оҕо эрдэхпиттэн кыттыахпын, кыайыахпын баҕарар этим.
ХИФУ Горнай институтун 4 кууруһун устудьуона Алексей Соколов:
– Сунтаар улууһун Маар Күөл нэһилиэгиттэн төрүттээхпин. Тириэнньэрим оҕо эрдэхпиттэн дьарыктыыр Анатолий Егорович Петров буолар. Ону таһынан, бииргэ дьарыктанар доҕорум, Эбээн Бытантай уола, Айастаан Колесов дьарыгым былаанын оҥорон ыытар. Бэйэм үөрэнэбин. Национальнай многоборьенан 15 сааспыттан дьарыктанабын. Былырыын туох баарбынан киирсэ сатаабытым, биллэн турар, син биир дьарык тиийбэт этэ. Билигин дьарык күүскэ барар турар, бэркэ киирсиэм дии саныыбын.
ХИФУ геологоразведочнай факультетын устудьуона, былырыыҥҥы призер Артем Дьяконов:
– Мин кулун тутар 6 кунугэр 2004 сыллаахха Кэбээйи улууһун Лүксүгүн бөһүөлэгэр күн сирин көрбүтүм. 8-с кылааска Мастаах орто оскуолатыгар үөрэнэ тиийбитим. Онтон ыла успуорт төрүт көрүҥнэринэн Николай Иванов салалтатынан дьарыктанан саҕалаабытым. Быйыл үһүс төгүлүн кыттабын.
Хотугу многоборьеҕа Саха сирин уонна Арассыыйа успуордун маастара, өрүспүүбүлүкэ рекордсмена, Арассыыйа алта төгүллээх чөмпүйүөнэ Алексей Созонов быһаарарынан:
– Мин Орто Халыма улууһун Арҕахтаах нэһилиэгиттэн төрүттээхпин. Хотугу многоборьенан кытта сылдьан, “Дыгын оонньууларыгар” кыттар санаалар киирэллэр этэ. Чугас дьонум, доҕотторум холонон көр диэбиттэрэ. Дьарыкпыт этэҥҥэ бара турар, тириэньэрим – Айсен Николаевич Семенов.
«Дыгын оонньуулара» сылтан сыл аайы дьон интэриэһин тардаллар. Сахабыт дьонугар олус суолталаахтар: аныгы үйэ боотурдара манныктар, бу курдук чөл олоххо тардыһан, ыарахаттары тумнан, үрдүк чыпчааллары дабайа сылдьарга үөрэтэллэр.
Эльдар САДОВНИКОВ
Хаартыска: «Спорт Якутии» ылылыннылар