Ырытан көрдөххө, Саха сиригэр дьон олохтон туорааһынын уопсай көрдөрүүтүттэн, аҥаардас сүрэх-тымыр ыарыыларыттан дьон өлүүтэ 2018 сыллаахха 45,1%, Арассыыйа үрдүнэн – 46,3% оттон Уһук Илиҥҥэ 43 %-ҥа тэҥнэһэр. Ити эрээри биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр 2014-2018 сыллары ылан көрөр эбит буоллахха, 100 000 киһи баһыгар сүрэх-тымыр ыарыыларыттан өлүү 12,9 %-нан аҕыйатылынна (406-тан 354-кэ диэри).
edersaas.ru
Бэс ыйыгар Национальнай бырайыактар чэрчилэринэн, Арассыыйа Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтэ уонна СӨ бырабыыталыстыбата «СӨ 2019-2024 сылларга сурэх-тымыр ыарыыларын кытта охсуһуу» диэн эрэгийиэннээҕи бырагырааманы бигэргэттэ. Биһиги соторутааҕыта өрөспүүбүлүкэтээҕи Кардиология диспансерын дириэктэрин, мэдиссиинэ дуоктарын, CӨ үтүөлээх бырааһын Күндүл Иванову көрсөммүт, сүрэх ыарыыларын утары охсуһуу хайдах-туох ыытылларын туһунан кэпсииригэр көрдөстүбүт.
Саҥа Киин тутуллуо
— Аҥаардас сүрэх ыарыһах дьоммут инбэлиит буолар көрдөрүүлэрэ улахан. Ол курдук, 10 000 ыарыһахтан 46-та инбэлиит буолуон сөп, ону биһиэхэ 56 киһи сүрэҕинэн инбэлииттиир. Сүнньүнэн Медкииҥҥэ уонна өрөспүүбүлүкэтээҕи балыыһаҕа 2 300-тэн тахса киһиэхэ эпэрээссийэ оҥоһуллуохтаах, ону биһиэхэ баара-суоҕа 1 100 эрэ эпэрээссийэ оҥоһуллар, — диир Күндүл Иванович. — Кардиология Киинин иккис уочарата тутулуннаҕына, сыл устата биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр 5 500 киһи сүрэҕин эмтэнэн тахсар уонна 2 360-ча сүрэх ыарыһах дьон эпэрээссийэлэнэр буолуохтара.
Дьиҥнээх ирдэбиллэр быһыыларынан, сүрэх ыарыһах киһи биир сиргэ көрдөрүнэн, эмтэнэн, чөлүгэр түһэн тахсыахтаах. Билигин инсультаабыт, инфарктаабыт дьоннор Дьокуускайга үс балыыһаны кэрийэ сылдьан эмтэнэргэ күһэллэллэр.
Дьэ, ол иһин Өрөспүүбүлүкэтээҕи кардиология диспансерын (150 куойкалаах Кардио-сосудистай киин) иккис уочарата тутуллуохтаах. Арассыыйа Федерациятын сайдыытын 2024 сылга диэри национальнай уонна стратегическай соруктарын туһунан бэрэсидьиэн Ыйааҕар олоҕуран, дойду олохтоохторун орто сааһын 2024 сылга 78-тан 2030 сылга 80 сааһыгар тириэрдэр туһунан сорук туруоруллубута. Итини олоххо киллэрэргэ биһиги өрөспүүбүлүкэбитигэр наука аныгы ситиһиилэригэр тирэҕирбит Кардиология киинэ тутуллара быһаарыллыбыта.
Саҥа тутуу сүрэх-тымыр ыарыыларын эмтиир 150 миэстэлээх, сүнньүнэн дойду бүддьүөтүттэн үбүлээһиннээх буолуоҕа. Бу улахан тутуу Дьокуускайга Сэргэлээх шоссетын 4-с биэрэстэтигэр, норуокка «Медцентр” диэнинэн биллэр балыыһа кэннигэр ыытыллара быһаарылынна.
Саҥа Киин үлэҕэ киирдэҕинэ, хорук тымырдарга, сүрэххэ бэйэтигэр, сүрэх уонна төбө иһинээҕи тымырдарыгарга, сүрэх клапаннарыгар эпэрээссийэлэр оҥоһуллар, эмтэниллэр буолуохтара. Билигин 4 миллиард 600 мөлүйүөн кэриҥэ саҥа тутуу үбэ-харчыта быһаарыллан турар. Ити үбүлээһин Федерация бүддьүөтүттэн тыырыллара былааннанна. Манна даҕатан эттэххэ, мин өйдүүрбүнэн, Арассыыйа Доруобуйа министиэристибэтин нөҥүө кэнники 15-20 сыллар усталарыгар итинник улахан үбүлээһини ханна да оҥоро иликтэр. Өрөспүүбүлүкэ итиннэ быйыл 210 мөлүйүөнү эбии көрүөхтээх уонна эһиил 250 мөлүйүөнү туһаайыахтаах.
Үлэ түмүктэрэ
Биэс сыл анараа өттүгэр саҥа арыллыбыт өрөспүүбүлүкэтээҕи Кардиология диспансера билигин поликлиника курдук үлэлии олорор. Сүрүн сорукпут сүрэх ыарыһах дьону эрдэ булуу уонна үрдүк таһымнаах көмө оҥоһулларыгар бэлэмнээһин буолар. Медкииҥҥэ олоҕуран үлэлиир буоламмыт, сүнньүнэн ыарыһахтары көрүүнү ыытабыт. Медкииҥҥэ эпэрээссийэлэри, короноангиографияны ааһар дьону биһиги бэлэмниибит. Ити олус уустук, эппиэтинэстээх үлэни баччааҥҥа диэри эҥкилэ суох толорон кэллибит.
Онон, холобур, сыл аайы өрөспүүбүлүкэ таһыгар, соҕуруу куораттарга 500-600-чэ ыарыһаҕы ыытабыт, олортон улахан аҥаардара эпэрээссийэ оҥорторон кэлэллэр. Өрөспүүбүлүкэбит балыыһаларыгар 1 100-тэн тахса араас эпэрээссийэлэри оҥоробут. Ити, биһиги диспансербыт үлэлиэҕиттэн, сүрэх ыарыыларыттан өлүү ахсаана лаппа аҕыйыырыгар көмөлөстө дии саныыбыт.
Биһиги 35 буолан үлэлиибит. Ол эрээри үгүс исписэлиистэр Медкиин иһигэр тарҕанан олорон биһигини хааччыйаллар (араас оборудованиеларынан уонна анаалыстары оҥорон эҥин). Сорох үлэһиттэрбит биһигиттэн үүнэн-үрдээн баралларыттан үөрэбит. Ол курдук, Вера Антипина Диагностыыр кииҥҥэ дириэктэри солбуйааччынан анаммыта, Лидия Павлова Доруобуйа харыстабылын министиэристибэтигэр отдел салайааччытынан үлэлиир. Фельдшер Мария Манасытова биһигини кытта бииргэ саҕалаабыта, киминэн да солбуллубат киһи, хайа да бэйэлээх хараахтырдаах ыарыһахтары кытта уопсай тылы булар сайаҕас майгылаах. Билигин саҥа Киин тутулларыгар бырайыактааччылары кытта бииргэ үлэлээн, киирэр-тахсар докумуоннары дьаһайыы, бэрэбиэркэлээһин бүппэт түбүгэр сылдьар. Кылаабынай сиэстэрэбит Феодосия Алексеева орто сүһүөх үлэһиттэри илиитигэр туспа ылан дьаһайар. Сиэстэрэлэрбит бары эдэрдэр, онон Феодосия Викторовна уһуйааччы буолан, таһымнара үрдүүрүгэр күүскэ үлэлэһэр, ол да иһин бары бастакы категориялаах үлэһит буоллулар.
Сүрэх-тымыр ыарыыларын уратылара
Өрөспүүбүлүкэтээҕи Кардиология диспансерын быһыытынан маҥнай арылларбытыгар наһаа күүскэ биллэрэн кэбиспиттэрэ. Дьиҥэ каадыр, сөптөөх үбүлээһин эҥин толору тыырылла илик буолан, кэккэ ыарахаттары көрсүбүппүт. Атын сиргэ үлэлиир быраастар кэлэн бараллара. Ити барыта улахан эрэмньилээх кэтэспит ыарыһахтар уһун уочаракка сылайан, хомойон баралларыгар тириэрдибитэ. Ол эрээри, биһиэхэ үлэлээбит кардиологтар саҥа экэниэмикэ ирдэбиллэринэн, саҥа ньымаларынан үлэлээн, биһигиттэн уопутуран өрөспүүбүлүкэтээҕи балыыһаҕа, куорат поликлиникаларыгар тарҕанан саҥалыы үлэлээбиттэрэ.
Билигин Сахабыт сирин 15 улууһугар кардиология кэбиниэттэрэ, 10-ча улууска кардиология куойкалара үлэлиир буоллулар. Кинилэр улуустааҕы балыыһаларга быһаччы бас бэринэллэр. Оттон биһиги методическай салайыы бэрээдэгинэн биир ситим быһыытынан бэйэ-бэйэбитигэр көмөлөсүһэн үлэлиибит.
Итини таһынан, анал ирдэбиллэр киллэриллэн тураллар. Холобур, аритмия кэбиниэтэ булгуччу баар буолуохтаах диэн доруобуйа харыстабылын министиэристибэтэ ирдиир. Киһи дэлби аҕылыыр, этэ-сиинэ иһэн хаалар буоллаҕына, анал куойкаҕа сытыаран эмтиири ирдииллэр (декомпенсация сердечной недостаточности). Итинник куойка улуус аайы баар буолбатах, биһиги ону туруорсабыт. Итиннэ улуустарга баар быраастары кытта теле-мэдиссиинэ көмөтүнэн үлэлиибит, сүбэ-ама биэрэбит, ыарыһаҕы балыыһаҕа сытыарар, Дьокуускайга ыытар туһунан балаһыанньаны быһаарсабыт. Билигин амбулаторнай хаартаны толорууттан саҕалаан, барыта цифровой технологияҕа көстө, онон улуустартан ыарыһах докумуоннара барыта биһиэхэ электроннай ситимҥэ киллэриллэр. Ол иһин бэйэбит балыыһабытыгар сытар ыарыһах курдук консультациялыыр кыахтаахпыт.
Сүрэх балыыһата биэс сыл үлэлээбит кэмигэр өрөспүүбүлүкэҕэ сүрэх ыарыһах дьон өлүүтэ аҕыйааһыныгар биһиги кылааппыт эмиэ баар дии саныыбыт. Атын эрэгийиэннэри кытта тэҥнии тутан көрдөххө, биһиэхэ сүрэх ыарыыларыттан өлүү лаппа аҕыйах. Онон ситиһиилэрбитинэн уоскуйбакка, сайдыылаах омуктар таһымнарыгар тахсан, дьоммут-сэргэбит үйэтин уһатар туһугар үлэлиирбитинэн киэн туттабыт.
Сүрэх-тымыр ыарыыларыгар сахалар, дьиҥэр, саҥардыы ылларан эрэбит. Ити, баҕар, олус тымныы усулуобуйаҕа олоро үөрүйэхпититтэн эмиэ буолуон сөп. Улаханнык тоҥуу-хатыы түмүгэр киһи сүрэҕин клапаннарыгар кальций, холестерин мунньуллан сүрэх клапаннарын быһыта сиир. Ити тымыр ыарыытынааҕар аҕыйах эрээри, сыыппаралар кэпсииллэринэн, ырытан көрдөххө, син биир элбэх. Олох ыараханын туоратаары, дьиэбитин-уоппутун сылыта сатаан мөхсөр буоламмыт, хамсанарбыт-имсэнэрбит көмөлөһөр буолуон эмиэ сөп. Ол эрээри, дьон куораттарга көһөн киирэрэ, олох усулуобуйата тупсара, төрүт астарбытын, дьарыктарбытын сүтэрэрбит тымыр халыҥааһыныгар, эркиннэригэр сыа мунньуллуута ыарыы сайдарыгар тириэрдэр. Ол иһин сэрэнэн, харыстанан, сыл аайы көрдөрүнэн, хас биирдии эмп кээмэйин быһаартаран сылдьар уһун үйэлэниигэ тириэрдэр.
Аан дойду таһымыгар тахсыахпытын сөп
Кардиология киинин иккис уочарата тутулуннаҕына, саамай аныгы тэрил көмөтүнэн аан дойду кардиологиятын үрдүкү чыпчаалын таһымыгар тиийиэхпитин сөп.
Биллэн турар, тута буолбакка, үс-түөрт сылынан. Маҥнай аныгы ирдэбилгэ эппиэттиир тэрили булунуохха, онно үлэлиир дьоннору үөрэтиэххэ, быраастарбытын үөрэтиэххэ, таһымнарын үрдэтиэххэ наада. Ол иһин бу күннэргэ саҥа тэрили көрдүүр, сакаастыыр үлэлэри ыытабыт. Ити барытын федерация үбүгэр өрөспүүбүлүкэтээҕи судаарыстыбаннай сакаасчыт атыылаһар. Наука аныгы ситиһиилэригэр олоҕурбут чинчийэр-эмтиир тэрили улахан, ааттаах-суоллаах исписэлиистэр сакаастаан саҥа Киини таҥаллара буоллар, диэн туруорсабыт.
Аан дойду таһымын ситиһэрбитигэр, Кардиология киинэ Национальнай мэдиссиинэ киинин иһинэн салгыы үлэлиэҕэ, улахан оруолу оонньуоҕа.
Николай Крылов сэһэргэстэ, edersaas.ru
Хаартыска интэриниэттэн туһанылынна.