“Демография” национальнай бырайыак чэрчитинэн Саха сиригэр оҕо үүнэригэр-сайдарыгар көмө буолар суолталаах социальнай эбийиэктэр күннэтэ тутулла тураллар. Оҕо уһуйааннарын тутуу дойду үрдүнэн тыын сорудах буолар – оҕо ахсаана элбии турар, ийэлэр аныгы кэм сиэринэн үлэлэригэр тахсарга тиэтэйэллэр. Эрэгийиэҥҥэ үлэлиир “Дьахтар үлэлээх буолуутугар өйөбүлү оҥоруу — үс сааһын туола илик оҕоҕо оскуола иннинээҕи үөрэҕи ылар усулуобуйатын тэрийии” бырайыак иһинэн Дьокуускай куоракка тутулла турар уонна үлэҕэ киирбит үс уһуйааны Тутуу министиэристибэтин кытта кэрийэн көрдүбүт. Бу уһуйааннарга 400-тэн тахса оҕо сылдьара күүтүллэр.
“Үлэ аҥаара үмүрүйэн турар!”
Маҥнай тиийбит эбийиэкпит Гагарин аатынан куорат уокуругар, Кузьмин уулуссатын, 25 аадырыска турар. Үс мэндиэмэннээх дьиэ үрдэ бүрүллүбүт, ааннара, түннүктэрэ олордуллубут, ис үлэ көхтөөхтүк бара турар.
Бэдэрээти толорор тэрилтэ “Эрдэм” ХЭТ сүрүн инженерэ Борис Михайлов этэринэн, үлэ 50% оҥоһуллубут:
– Бу тута сылдьар эбийиэкпитин кытта холбоон өрөспүүбүлүкэ араас муннуктарыгар сэттэ уһуйааны туттубут. Тутуу сүрүн уустуга – дьыл сылаас кэмигэр оҥоһуллуохтаах үлэлэри кэмигэр түмүктээһин буолар. Сөпкө үлэни аттаран, хантараак быһыытынан тутуу матырыйаала бириэмэтигэр кэлэрэ табыгастаах. Билигин үлэ бара турар, уруккуттан уһуйаан тутуутугар үлэлиир биригээдэлэри наймыластыбыт, барыта былааннаммытынан бара турар.
Үлэ күөстүү оргуйар, иһирдьэ, таһырдьа кырааска, испиэскэ үлэтэ, уот тардааһын бара турар.
Бырайыак быһыытынан дьиэ иэнэ 3 165,63 кв. миэтэрэ, уһуйааҥҥа 12 оҕо бөлөҕө, физкултуура саалата, мэдиссиинэ блога, ас астыыр сир, суунар сир, кыһыҥҥы саад баар буолуохтара.
— “Демография” национальнай бырайыак сүрүн сорудаҕа – дьон олоҕун табыгастаах оҥоруу. Гагарин аатынан уокурукка тутуллар уһуйаан уокурук хаба ортотугар турар, онон элбэх ыал оҕолорун илдьэллэригэр, ылалларыгар табыгастаах буолуоҕа. Улахан эбийиэк тутуллуута оҕо уһуйааныгар уочараты лаппа кыччатыа, элбэх эдэр ийэ дьиэтигэр хааллан олорбокко, үлэҕэ тахсыаҕа, – диэн эттэ тутуу миниистирин солбуйааччы Галина Новикова.
“Аҕыйах ыйдаах оҕону иитэргэ эбии үөрэнэбит”
Иккис тиийбит уһуйааммыт “Демография” национальнай бырайыак чэрчитинэн тутуллубут, үлэҕэ киирэргэ бэлэм 23 №дээх «Цветик-семицветик» уһуйаан бөлөҕөр киирсэр “Мамонтенок” дьааһыла-саад. Балаҕан ыйын маҥнайгы күннэригэр бу дьиэҕэ 85 оҕо дьааһыла бөлөҕөр киириэҕэ. Сүрүн тутааччынан РФА «Инвест» буолбут, тутуу бэдэрээтин РДР «Групп» ХЭТ толорбут. Тутуу үлэтэ олоччу бүтэн турар, билигин сүрүн үлэ докумуоннары ситиһиигэ сытар.
Уһуйаан дириэктэрэ Надежда Климовская этэринэн, бу дьааһылаҕа үс бөлөх баар буолуо:
— Саамай кыраларбыт 6 эрэ ыйдарын туолбут кырачааннар буолуохтара. Иккис бөлөххө биир саастарыттан иккилэригэр диэри оҕолор, “выпускной” бөлөххө иккилэриттэн үстэригэр диэри саастаах оҕолор сылдьыахтара. Оҕолор оскуола иннинээҕи «Вдохновение» уонна «Первые шаги» диэн ааттаммыт анал үөрэх бырагырааматынан үөрэтиллиэхтэрэ.
Кыра оҕоҕо табыгастаах, олус үчүгэй анал иһит-хомуос, мал-сал баар толору хааччыллыылаах уһуйааны көрөргө да астык. Урукку биһиги кэмнээҕи дьааһылалары санатар арай уруунньуктары уурар чуолҕан полкалар эрэ бааллар. Дьоҕус кээмэйдээх эрээри ортопедическай матараастаах ороннор, кырачаан олоппостор, остуоллар, бэл кыра кээмэйдээх унитазтар уонна ванналар күһүн кэлиэхтээх оҕолору күүтэн тураллар.
— Алта ыйдарын саҥа туолбут оҕолору кытта үлэ, биллэн турар, анал билиини ирдиир. Онон иитээччилэрбит эбии үөрэх ылбыттара. Наһаа оннук кыра оҕолору аҕалбаттара буолуо дии саныыбын эрээри, биир саастарын сиппэтэх иитиллээччилэри көрсөргө бэлэммит, — диир Надежда Климовская.
“Сахалыы бөлөххө оҕолорун биэриэхтэрин баҕараллар!”
Үһүс сылдьыбыт уһуйааммыт 18 №дээх «Прометейчик» диэн Автодорожнай уулусса 13/1 г турар дьиэ буолар. Туһалаах иэнэ 1 184 кв. миэтэрэ, 119 оҕо сылдьарыгар анаммыт. Бу уһуйаан номнуо биир бөлөх оҕону бу сыл үөрэтэн таһаарбыт, саҥа “үөрэх дьылын” күүтэ турар. Уһуйаан сэбиэдиссэйэ Мария Прокопьева, иитии үлэтэ сөпкө таҥыллан бара турарын туһунан кэпсиир:
– «Прометейчик» балтарааларыттан үстэригэр диэри саастаах дьааһыла оҕолоругар аналлаах тэрилтэ. Иитиллээччилэрбит бэйэлэрэ саҥарар, тулалыыр эйгэни кытта көхтөөхтүк билсэр дьон буолаллар. Онон тутар-хабар, ол эбэтэр сенсорнай дьоҕурдарын, ону таһынан, кэпсэтэр дьоҕурдарын сайыннарар бырагыраамалары туттабыт.
Аныгы оҕолору сорох төрөппүттэр көмпүүтэр, смартфон көмөтүнэн аралдьытар буоланнар, оҕолор саастарыгар сөптөөх кэпсэтэр дьоҕурдара суох буолуон сөп эбит. Ону сайыннарарга туспа уруоктар ыытыллаллар.
Ону таһынан, илиинэн үлэлииргэ анаан сенсорнай хос диэн туспа кэбиниэт баар. Манна ордук былдьаһыктааҕынан кирилиэс тутар мастар, розовай өҥнөөх пирамидкалар буолбуттар.
Сахалыы саҥалаах оҕолорго аналлаах “Кулунчук” салаа иитээччилэрэ төрөппүттэр сахалыы бөлөххө оҕолорун киллэрэ сатыылларын туһунан кэпсииллэр:
– Оҕолорун сахалыы саҥардаары, нууччалыы иитиилээх, сахалыы саҥарбат даҕаны оҕолорун биэрэ сатыыллар. Холобур, Саша Быстров аҕата бэйэтэ соҕуруу улааппыт буолан, сахалыы үчүгэйдик саҥарбат үһү. Оттон оҕото хайаан даҕаны сахалыы саҥарыахтаах диэн бигэ санаалаах буолан, уолун “Кулунчукка” анаппыта. Билигин Саша сахалыы саҥарар, бииргэ сылдьар оҕолорун кытта холкутук кэпсэтэр.
Төрөппүт Мария Менкярова, “Прометейчик” уһуйааҥҥа үс оҕото сылдьар:
— Дьиэбит таһыгар маннык тупсаҕай оҥоһуулаах аныгы уһуйаан баарын биһиги дьиэ кэргэн улахан табыллыыбытынан ааҕабыт. Кэргэмминиин солбуһа сылдьан оҕолорбутун таһабыт. Улахаммыт быйыл “выпускник”, кырабыт саҥа киирэр. Манна “Кулунчук” диэн туспа сахалыы бөлөх баара олус үчүгэй, оҕолорбут кыра эрдэхтэриттэн төрөппүт тылларынан саҥара улааталлара биһиэхэ улахан суолталаах. Нууччалыы иитиилээх оҕолор бөлөххө киирэллэрин туһунан төрөппүттэр истэригэр кыра санаа хайдыһыыта баар. Оҕолор бары кэриэтэ “Ютуб” нөҥүө нууччалыы кэпсэтэллэр, онон олох нууччалыы саҥарар оҕолор кэлэннэр, алтыһыыларын нууччалыы саҥаҕа салайан кэбиһэллэр. Онон ити мөккүөрдээх соҕус боппуруос дии саныыбын.
Егор Карпов, «Саха сирэ» хаһыат, edersaas.ru
Ааптар хаартыскалара