РФ Судаарыстыбаннай Дуумата “Аһаҕас былаас туһунан” сокуон бырайыагын иккис ааҕыытыгар ылынна
Ааспыт нэдиэлэҕэ РФ Судаарыстыбаннай Дуумата “Аһаҕас былааһын туһунан” сокуон бырайыагын иккис ааҕыытыгар ылынна. 2019 сыллаахха от ыйыгар Арассыыйа үрдүнэн норуот куоластааһына ыытыллан, РФ Төрүт сокуонугар кэккэ сүҥкэннээх уларытыылар киллэриллибиттэрэ. Ити кэмтэн РФ үгүс сокуоннарыгар уларытыылары киллэрии, чопчулааһын былаан быһыытынан барар.
Быйыл сэтинньи 9 күнүгэр Судаарыстыбаннай Дуума «Аһаҕас былааһы эрэгийиэннэргэ тэрийии сүрүн боппуруостарын туһунан” федеральнай сокуон барыла бастакы ааҕыытыгар ылыныллыбыта уонна тустаах докумуону эрэгийиэннэр көрүүлэригэр, дьүүллэһиилэригэр ыыппыттара. Онон ити кэмҥэ “Аһаҕас былаас туһунан” сокуону эрэгийиэннэр бэйэлэрин истэригэр дьүүллэспиттэрэ. Саха сирин парламена эмиэ бэйэтин санаатын толору эппитэ. Ол курдук, СӨ Түмэн судаарыстыбаннай тутулга уонна олохтоох салайыныыга кэмитиэтэ сэтинньи 12 күнүттэн тустаах сокуон барылын көрөр, ырытар аналлаах оробуочай мунньахтары тэрийбитэ. Уопсастыбаннаһы кытары сүбэлэһэн, парламентаризм боппуруостарыгар уопуттаах салайааччылар хас биирдии этиилэрин ыйааһыннаан ырытан баран, сокуон барылыгар көннөрүүлэри, этиилэри чуолкайдаары, сэтинньи 15 күнүгэр киэҥ ыҥырыылаах мунньах тэриллибитэ. Ити мунньах түмүгүнэн быһаарыллыбыт этиилэри, ол эбэтэр тустаах сокуон барылыгар туох итэҕэс-быһаҕас баарын ыйан, РФ Судаарыстыбаннай Дууматыгар өссө ааспыт ыйга ыыппыттара. Иккис ааҕыыга сокуон барылыгар сыанабыллары ыытыы болдьоҕо бу дьыл ахсынньы 9 күнүнэн түмүктэммитэ.
Ааспыт нэдиэлэҕэ РФ Судаарыстыбаннай Дууматын пленарнай мунньаҕар тустаах сокуон барылын иккис ааҕыытын дьокутааттар ылыннылар.
«Бу сокуон суолтата олус улахан. Ол курдук, эрэгийиэннээҕи ситэриилээх, сокуону оҥорор былаастар уонна олохтоох бэйэни салайыныы уорганнар тугунан салайтаран үлэлиэхтээх уонна тэриллиэхтээх нуормаларын олохтуур аналлаах», — диэн Судаарыстыбаннай Дуума бэрэссэдээтэлэ Вячеслав Володин быһаарар.
Тустаах сокуон иккис ааҕыытыгар киириэн иннинэ эрэгийиэннэргэ элбэх кэпсэтиини ааста. «Судаарыстыбаннай Дуумаҕа эрэгийиэннэр киллэрбит этиилэрэ, сыанабыллара барыта анаалыстанан, дьүүлэһиллэн, болҕомтоҕо ылылынна. Этиилэри чуолкайдаан баран, сокуон нуормаларыгар кэккэ уларытыылары киллэрдибит. Ол эрээри, аһаҕас былаас биир кэлим систиэмэлээх буолуохтааҕын бириинсибэ уларыйбакка оннунан хаалар», — диэн судаарыстыбаннай тутулга уонна сокуону оҥорууга кэмитиэтин бэрэссэдээтэлэ Павел Крашенинников эппит.
Иккис ааҕыыга эрэгийиэн баһылыга муниципальнай тэриллии баһылыгын үлэтин чэрчитинэн, сэрэтии, быыгабар биэриэн эбэтэр үлэтиттэн уһулуон сөбүн туһунан уларытыы киирдэ. Бу уларытыы РФ Бэрэсидьиэнин боломуочуйатын кытта атылыы, тэҥ, ол эбэтэр РФ эрэгийиэнин үрдүкү дуоһунастаах салайааччытын сыһыаныгар. Салгыы быһаарар буоллахха, сокуон саҥа барылыгар федеральнай сокуоннарга эрэгийиэннэр этиилэри, санааларын киллэрэр болдьохторун 15 күнүнэн эрэ быспыттара. Бу иннинэ 30 күн этэ. Ону эрэгийиэннэр 30 күнүнэн хаалларар туһунан этиилэри киллэрбиттэр эрээри, РФ Судаарыстыбаннай Дууматын регламенынан 15 күннээх болдьоххо уларыйара буолуо диэн ыйбыттар.
Тустаах сокуон биир сүрүн нуорматынан эрэгийиэн салайааччыларыгар эппиэтинэс саҥа мэхэньииһимэ киириэҕэ. Холобур, РФ Бэрэсидьиэнэ эрэгийиэн үрдүкү салайааччытын устуон эбэтэр кытаанах миэрэни, сэрэтиини биэриэн сөп. Аһаҕас былаас систиэмэтэ этэҥҥэ үлэлиирин хааччыйар инниттэн эрэгийиэн баһылыгын уонна сокуону оҥорор уорган боломуочуйатын болдьоҕо биэс сылынан быһыллар. Билигин бу боломуочуйалар болдьохторун эрэгийиэн быһаарар эрээри, ол биэс сылтан элбиэ суохтаах.
Судаарыстыбаннай Дуума бэрэссэдээтэлэ Вячеслав Володин тустаах уларыйыы норуот бэйэтэ эрэгийиэн баһылыгын үлэтиттэн көрөн боломуочуйатын уһатарыгар аналлаах диэн быһаарар. «Биһиги систиэмэни норуокка туһаайабыт, норуоту хабар, манан сибээстээн, эрэгийиэннэр баһылыктарын эппиэтинэстэрин үрдэтэбит», — диэн кини быһаарар. Ону тэҥэ, Вячеслав Володин эрэгийиэн баһылыга быыбарга норуоту итэҕэтэн талыллан баран, көдьүүһэ суохтук үлэлиир түгэнигэр, РФ Бэрэсидьиэнин быһаарыытынан дуоһунаһыттан уһуллуон сөп диэн эппит.
Сокуон бырайыагар эрэгийиэн дьокутааттара судаарыстыбаннай дуоһунаска үлэлиир кыахтаахтара ыйыллар. Онно кинилэр бастайааннай төрүккэ эбэтэр үлэлэрин сүрүн хайысхатынан дьарыктана сылдьаллара ханнык да оруолу ылбат. Ону тэҥэ, Судаарыстыбаннай Дуума дьокутааттарыгар курдук эрэгийиэн дьокутааттарыгар эппиэтинэһи сүктэриигэ аналлаах мэхэньииһим олоххо киирэринэн, эрэгийиэн парламеныттан уһуллуохтарын сөбүн туһунан нуорма баар.
«Биһиги РФ былааһын уорганнарын боломуочуйаларын кэҥэтэбит, эрэгийиэннэр бэйэлэрин истэригэр элбэх боппуруоһу быһаарыахтара», — диэн Вячеслав Володин быһаарар.
Вячеслав Володин РФ Судаарыстыбаннай Дууматын судаарыстыбаннай тутулга уона сокуоҥҥа кэмитиэтин үлэтигэр санаатын үллэһиннэ. «Элбэх үлэ үмүрүтүлүннэ. Тустаах сокуон төһө эмит үчүгэй, бигэ, чуолкай буолла. Саҥа идеология быһыытынан, боломуочуйаны норуокка биэрэбит», — диэн Вячеслав Викторович тоһоҕолоон бэлиэтээбит.
Санатар буоллахха, сокуон барылын үһүс, ол аата бүтэһик ааҕыллыыта ахсынньы 16 күнүгэр буолан, баҕар, ылыллан хаалыан сөп.